بررسی نقش عوامل اقتصادی- اجتماعی در چگونگی شکل‌گیری معماریِ مسکن ارزان‌قیمت در دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران
الموضوعات :
1 - دانشجوی دکتری، مهندسی معماری، گروه معماری، مؤسسه آموزش عالی دیلمان، لاهیجان، ایران
2 - عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزش عالی دیلمان، گروه معماری، لاهیجان، ایران (نویسنده مسئول).
الکلمات المفتاحية: مسکن, ارزان قیمت, معماری, عوامل اقتصادی- اجتماعی,
ملخص المقالة :
این تحقیق به بررسی و مطالعه‌ی نقش عوامل اقتصادی- اجتماعی در چگونگی شکل‌گیری معماریِ مسکن ارزان‌قیمت در دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران می‌پردازد. عواملی که بر شکل‌گیری معماری مسکن ارزان‌قیمت مؤثر می‌باشد هم در بعد اقتصادی و هم در بعد اجتماعی بررسی و مطالعه خواهد شد. همچنین در اين مقاله رابطه‌ی میان کنش مؤلفه‌های اجتماعی- اقتصادی را با سندروم مسكن ملكي، در قالب الگوي مسکن ارزان‌قیمت تبیین شد. نمونه موردي موردمطالعه، معماری مسکوني معاصر در دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران بود كه به علت اثرگذاری مسائل اجتماعی و اقتصادی و چالش‌های عمده این دوره بررسي می‌شوند، و با تبيين مؤلفه‌های اقتصادی – اجتماعی و تدقيق نسبت‌های آن‌ها باهم و سایر مؤلفه‌های جانبی به مدل شکل‌گیری مسكن ارزان‌قیمت و ارائه اصول طراحی بهتر برای معماران در جهت استفاده مطلوب فضا دست‌یافت. نشان داده می‌شود که تغییر شرایط مسکن از مهم‌ترین عرصه‌های تحولات ناشی از گسترش شهرنشینی بوده است. گروه هدف می‌تواند قشر عمومی جامعه، کارگران، کارمندان، بازنشستگان، زنان سرپرست خانوار، خانوارهاي داراي سرپرست جوان و ... باشد. براي تأمین مسکن امن و سالم و در استطاعت مالی خانوار می‌توان هدفهاي برنامه‌ای افزایش توان خانوارها در تأمین مسکن و مقاوم‌سازی مساکن موجود را به کمک برنامه‌های اجرایی مختلف در نظر خواهیم گرفت. درنهایت راهکارهاي واقعی براي کاهش قیمت مسکن پیشنهاد و ارائه می‌گردد.
1- اطهاري، ك. (1384). فقر مسکن در ایران: فقر سیاست اجتماعی. رفاه اجتماعی، 5(18)، 113-127.
2- اطهاري، ك.، و جواهري¬پور، م. (1383). طرح پژوهشی نظام مالی تأمین مسکن کم‌درآمده. وزارت مسکن و شهرسازي، سازمان ملی زمین و مسکن، تهران.
3- انتظاری، ش. (1391). ارتقاي هم¬پيوندي و انسجام اجتماعي حوزه‌های مسكوني به كمك طراحي شهري، نمونه موردي: محله فاز 5 شهرك غرب. پایان نامه براي دریافت درجه¬ي کارشناسی ارشد طراحی شهري، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
4- اهري، ز.، ارجمندنیا، ا.، حبیبی، م.، و خسروخاور، ف. (1367). مسکن حداقل. مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. تهران.
5- چگنی، ع. (1395). سرمقاله فصلنامه علمی اقتصاد مسکن، 56، 9-7.
6- حیدری، م. (1393). راهنمای ارتقاء کیفی محیط‌های مسکن مهر با تکیه بر سازگاری با الگوهای فرهنگی-اجتماعی کاربران با تأکید ویژه بر نمونه مسکن مهر شهرکرد. پایان¬نامه براي دریافت درجه¬ي کارشناسی ارشد طراحی شهري، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
7- خودکار، ا، (1373). توسعه اجتماعي در شهرهای جديد، نمونه موردی: شهر جدید شاهین‌شهر. پایان¬نامه براي دریافت درجه¬ي کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
8- زبردست، ا. (1380). کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. نشریه هنرهای زیبا، 10، 13-21.
9- سنگتراش، ف.، و کریمی¬فر، ل. (1400). بررسی علل پیدایش نمای نئوکلاسیک (رومی) با تأکید بر رویکرد رفتارگرایی جان بی واتسون (نمونه موردی: ساختمان¬های مسکونی شهر «شاهین¬شهر»). پژوهش‌های معماری نوین، 2(1)، 97 - 118
10- سیف‌الدینی، ف. (1373). مسکن حداقل. سمینار سیاست¬های توسعه مسکن در ایران.
11- شواي، ف. (1375). شهرسازي تخیلات واقعیات. ترجمه حبیبی، م. انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
12- صرافی، م. (1382). بازنگري ویژگی‌های اسکان خودانگیخته؛ مجموعه مقالات حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی. انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی. تهران.
13- عزیزي، م. م. (1383). جايگاه شاخص‌های مسکن در فرآيند برنامه‌ریزی مسکن. نشريه هنرهای زيبا، 17، 42-31.
14- غمامی، م؛ و همکاران.(1386) . مدیریت یکپارچه و حل مسئله اسکان غیررسمی؛ تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازي و معماري ایران.
15- فرزادنیا، ن. (1387). راهنمای طراحي شهری معطوف به پايداری اجتماعي در گرگان. پایان¬نامه براي دریافت درجه¬ي کارشناسی ارشد طراحی شهري، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
16- فروغیان، س.، و ذوالفقارزاده، ح. (1401). مقایسه مصالح آجر (سنتی) و هبلکس (جدید) در میزان مصرف انرژی و اقتصاد. پژوهش‌های معماری نوین، 2(2)، 23 – 35.
17- قاسم شریفی، ت. (1397). ارزیابي کارآمدی مسكن مهرازنظر برنامه‌ریزی مسكن، مبتني بر مسکن اجتماعي (مورد پژوهی: شهر جدید پرند، شهر جدید پردیس). پایان¬نامه براي دریافت درجه¬ي کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهري، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
18- کامی شیرازی، م.، سلطان¬زاده، ح.، و حبیب، ف.. (1396). نقش گروه‌های اجتماعی-فرهنگی در شکل‌گیری کوی¬های مسکونی دوره پهلوی دوم در تهران. پژوهش‌های انسان‌شناسی ايران، 7(2)، 49-25.
19- مهرآرا، گ. (1390). لزوم طراحي شهری در توسعه‌های جديد شهر با تأکيد بر نقش مسكن مهر، نمونه موردی: تدوین سند راهبردی طراحی شهری شهرک گلمان ارومیه. پایان¬نامه براي دریافت درجه¬ي کارشناسی ارشد طراحی شهري، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
20- Benros, D., & Duarte, J. P. (2009). An integrated system for providing mass customized housing. Automation in construction, 18(3), 310-320.
21- Beracha, E., & Johnson, K. H. (2012). Lessons from over 30 years of buy versus rent decisions: Is the American dream always wise?. Real Estate Economics, 40(2), 217-247.
22- Conley, D., & Gifford, B. (2006, March). Home ownership, social insurance, and the welfare state. In Sociological forum (Vol. 21, pp. 55-82). Springer US.
23- Di, Z. X., Belsky, E., & Liu, X. (2007). Do homeowners achieve more household wealth in the long run?. Journal of Housing Economics, 16(3-4), 274-290.
24- Doling, J., & Ronald, R. (2010). Home ownership and asset-based welfare. Journal of housing and the built environment, 25, 165-173.
25- Eriksen, M. D. (2010). Homeownership subsidies and the marriage decisions of low-income households. Regional Science and Urban Economics, 40(6), 490-497.
26- Farzanegan, M. R., & Gholipour, H. F. (2016). Divorce and the cost of housing: evidence from Iran. Review of Economics of the Household, 14, 1029-1054.
27- Galster, G., Marcotte, D. E., Mandell, M. B., Wolman, H., & Augustine, N. (2007). The impact of parental homeownership on children's outcomes during early adulthood. Housing Policy Debate, 18(4), 785-827.
28- Grinstein-Weiss, M., Yeo, Y. H., Manturuk, K. R., Despard, M. R., Holub, K. A., Greeson, J. K., & Quercia, R. G. (2013). Social capital and homeownership in low-to moderate-income neighborhoods. Social Work Research, 37(1), 37-53.
29- Harris, R., & Giles, C. (2003). A mixed message: the agents and forms of international housing policy, 1945–1973. Habitat international, 27(2), 167-191.
30- Herbert, C. E., & Belsky, E. S. (2008). The homeownership experience of low-income and minority households: A review and synthesis of the literature. Cityscape, 5-59.
31- Herbert, C. E., McCue, D. T., & Sanchez-Moyano, R. (2013). Is homeownership still an effective means of building wealth for low-income and minority households?(Was it ever?). Homeownership Built to Last, 10(2), 5-59.
32- Hui, E. C., Zheng, X., & Hu, J. (2012). Housing price, elderly dependency and fertility behaviour. Habitat International, 36(2), 304-311.
33- Kulu, H., & Steele, F. (2013). Interrelationships between childbearing and housing transitions in the family life course. Demography, 50(5), 1687-1714.
34- Kulu, H., & Vikat, A. (2007). Fertility differences by housing type: The effect of housing conditions or of selective moves?. Demographic research, 17, 775-802.
35- Lauster, N. T. (2008). Better homes and families: Housing markets and young couple stability in Sweden. Journal of Marriage and Family, 70(4), 891-903.
36- Lauster, N. T. (2010). Housing and the proper performance of American motherhood, 1940–2005. Housing Studies, 25(4), 543-557.
37- Lauster, N. T., & Fransson, U. (2006). Of marriages and mortgages: The second demographic transition and the relationship between marriage and homeownership in Sweden. Housing Studies, 21(6), 909-927.
38- Malmberg, B. (2010). Low Fertility and the Housing Market: Evidence from Swedish Regional Data/Basse Fécondité et Marché du Logement: Une Analyse de Données Régionales Suédoises. European Journal of Population/Revue européenne de Démographie, 229-244.
39- Mandic, S. (2008). Home-leaving and its structural determinants in Western and Eastern Europe: An exploratory study. Housing studies, 23(4), 615-637.
40- Mulder, C. H. (2006). Home-ownership and family formation. Journal of housing and the built environment, 21, 281-298.
41- Mulder, C. H. (2013). Family dynamics and housing: Conceptual issues and empirical findings. Demographic research, 29, 355-378.
42- Mulder, C. H., & Billari, F. C. (2010). Homeownership regimes and low fertility. Housing studies, 25(4), 527-541.
43- Rainer, H., & Smith, I. (2010). Staying together for the sake of the home?: house price shocks and partnership dissolution in the UK. Journal of the Royal Statistical Society: Series A (Statistics in Society), 173(3), 557-574.
44- Sclar, Elliot D & et al (2005), The 21st century health challenge of slums and cities, The lancet, vol 365.London.
45- Sierminska, E., & Takhtamanova, Y. (2012). Financial and housing wealth and consumption spending: cross-country and age group comparisons. Housing Studies, 27(5), 685-719.
46- Ström, S. (2010). Housing and first births in Sweden, 1972–2005. Housing Studies, 25(4), 509-526.
47- Toussaint, J., Szemzo, H., Elsinga, M., Hegedüs, J., & Teller, N. (2012). Owner-occupation, mortgages and intergenerational transfers: The extreme cases of Hungary and the Netherlands. International Journal of Housing Policy, 12(1), 69-90.
48- Turner, J. F. C. (1967). Barriers and channels for housing development in modernizing countries. Journal of the American Institute of Planners, 33(3), 167–181.
49- Turner, M. A., & Kingsley, G. T. (2016). Federal programs for addressing low-income housing needs: A policy primer.
50- Turner, T. M., & Luea, H. (2009). Homeownership, wealth accumulation and income status. Journal of Housing Economics, 18(2), 104-114.
51- UNCHS (2001) "Human Settlement Condition of Urban Poor' and " Habitat Backgrounder: fact
52- Walder, A. G., & He, X. (2014). Public housing into private assets: Wealth creation in urban China. Social Science Research, 46, 85-99.
53- Westaway, M. S. (2006). A longitudinal investigation of satisfaction with personal and environmental quality of life in an informal South African housing settlement, Doornkop, Soweto. Habitat International, 30(1), 175-189.
54- Zavisca, J. (2012). Housing the New Russia (Ithaca, NY, & London, Cornell University Press).
55- Zavisca, J. R., & Gerber, T. P. (2016). The socioeconomic, demographic, and political effects of housing in comparative perspective. Annual Review of Sociology, 42, 347-367.
