کارکردهای عقل عملی و تبیین مبانی عمل اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی
الموضوعات :نسیبه نیک پور 1 , نرگس کشتی آرای 2 , سید حسین واعظی 3
1 - دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان (خوراسگان)، ایران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان
3 - خوراسگان
الکلمات المفتاحية: عقل¬عملی, ادراک اعتباری, عمل اخلاقی, علامه طباطبایی,
ملخص المقالة :
این پژوهش با هدف بررسی کارکردهی عقل عملی از دیدگاه علامه طباطبائی و تدوین مبانی عمل اخلاقی بر اساس آن، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. ایشان عقل نظری را دارای کارکرد ادراک حقیقی، تشخیص حق از باطل و کارکرد عقل عملی را ادراک اعتباری و تشخیص خیر از شر می داند و احکام مربوط به اعما اختیاری را صادر می کند. یافته های پژوهش دلالت دارد بر اینکه عقل عملی دارای سه کارکرد ادراک (علم)، تشخیص باید و نباید، حکم به انجام عمل می باشد. در قسمت ادراک(علم)، عقل عملی با برخورداری از الهام الهی و ساخت ادراک اعتباری عمل می کند. در قسمت تشخیص باید و نباید برای رسیدن به حسن اخلاقی باید از فطرت سالم و قانون الهی که همانا دین قیّم است بهره گیرد و در کارکرد حکم به انجام عمل، عقل عملی به کمک قوه فعال و طی مراحل نیاز، ایجاد احساس درونی، ساخت ادارک اعتباری، دادن نسبت باید(ضرورت)،شوق، اراده، حکم به انجام عمل می دهد و در نهایت با انجام عمل به لذت برای انساان حاصل می شود. عملی اخلاقی است که در پی لذت اخروی باشد نه دنیوی. در پایان پس از گردآوری اطلاعات و بررسی آثار علامه طباطبائی به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل به روش تحلیل محتوای قیاسی این نتیجه حاصل شد که علت اصلی انحراف عقل عملی پیروی از هوای نفس است و رمز رسیدن به اخلاق حسنه علم نافع و عمل صالح و برخورداری از تربیت صالح است.
قرآن کریم
ابونصر فارابی.( 1405). فصول منتزعه، ترجمه فوزی متری نجار، تهران: انتشارات الزهراء، ص 54- 55 .
بهشتی، سعید.(1380). آیین خرد پروری؛ پژوهشی در نظام تربیت عقلانی بر مبنای سخنان امام علی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
برنجکار، رضا.( 1380). عقل عملی در آثار ابن سینا، نامه مفید، شماره 25.
رازی، قطب الدین.( 1403). حاشیه اشارات، تهران: دفتر نشر کتاب، ص 352- 353
طباطبایی محمد حسین¬.( 1381). بدایه الحکمه، ترجمۀ، شیروانی علی، ج3، چاپ5، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
طباطبایی محمد حسین.( 1385 ). اصول فلسفه رئالیسم با مقدمه و پاورقی شهید مطهری، جلد 1و2و3و4و5 تهران: صدرا.
طباطبایی محمد حسین.( 1388). انسان از آغاز تا انجام، خسرو¬شاهی،هادی ، چاپ3، قم: تبلیغات اسلامی،.
طباطبایی محمد حسین.( 1389). شیعه در اسلام با مقدمه حسین نصر، تهران: الغدیر.
طباطبایی محمد حسین.( 1390ب). رسائل الولایه، ترجمه و شرح ، رحیمی م، تهران: ستارۀ قطبی.
طباطبائی محمد حسین.(1390، الف). نهایه الحکمه؛ فروغ حکمت، ترجمۀ و شرح ، دهقانی م ،ج1، ج3، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی محمد حسین.( 1387). بررسی¬های اسلامی، ترجمه و شرح خسروشاهی ه، ج1، ج2، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی،محمد حسین.¬( 1376). تفسیر المیزان، ترجمۀ همدانی، محمد باقر، ج 1،2،3، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11، 13، 16، 19،20،قم: جامعه مدرسیین قم.
مطهری، مرتضی.(1374). فلسفه اخلاق، تهران: صدرا.
