بررسی وضعیت همباشی در ایران: فراترکیب پژوهش‌های همباشی
الموضوعات :
محمد جواد چیت ساز
1
(پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی)
الکلمات المفتاحية: همباشی, هم‌خانگی, هم‌بالینی, ازدواج سفید,
ملخص المقالة :
انقلاب جنسی اواخر دهۀ 1960به تغییر گفتمان جنســی و تغییر اساسی در نگرش‌ها، اخلاق و رفتار جنسی در بسیاری از کشورهای غربی منجر شد. یکی از مهم‌ترین پیامدهای آن گســترش روابط جنسی پیش از ازدواج در این کشورها بوده است. این الگوی روابط جنسی پیش از ازدواج به‌تدریج نقاط دیگر جهان را نیز فراگرفت. این دگرگونی از رابطۀ جنسی اسطوره‌زدایی کرد و علاوه بر افزایش ســن ازدواج، زمینه‌های پیدایی همباشی را به وجود آورد. ایران اسلامی نیز از تحولات در امان نمانده است و نزدیک دو دهه است که زمزمه‌هایی از رواج این الگوی ازدواج در ایران شنیده می‌شود و پژوهش‌هایی را که عمدتاً به روش کیفی انجام شده است، برانگیخته است. این مطالعه قصد دارد با ترکیب یافته‌های این پژوهش‌ها به درک بهتر این پدیده و ارائه تصویری کلی از وضعیت همباشی در ایران اقدام کند. این مطالعه با روش فراترکیب انجام شده است. جست‌وجو در مهم‌ترین پایگاه‌های اطلاعات فارسی با کلیدواژه همباشی، هم‌خانگی، هم‌بالینی و ازدواج سفید در محدودۀ زمانی بین سال‌های1380 الی 1400 انجام شد. از مجموع مقالات به‌دست‌آمده نهایتاً 14 مقاله با توجه به معیارهای ورود و خروج تحقیقات انتخاب شد. همباشی در ایران در میان طبقات متوسط شهری، گروه‌های سنی جوان و تحصیل‌کردگان دانشگاهی رواج یافته است. تجربیات جهانی از روند افزایشی آن حکایت دارد. در ایران اسلامی به دلیل غیرقانونی بودن و مجازات شدید در صورت افشای آن، از میزان آن اطلاعی در دست نیست ولی بررسی داده‌های نگرش‌سنجی حاصل از پیمایش‌های ملی در دهۀ نود نشان از افزایش موافقت با این پدیده در سطح نگرشی دارد. در تحلیل این پدیده بایستی به سنخ‌های متفاوت همباشی توجه کرد. حداقل با دو سنخ از همباشی در ایران روبه‌رو هستیم؛ سنخ اول بیشتر در قالب یک نوع الگوی روابط پیش از ازدواج قابل‌طبقه‌بندی است و سنخ دوم همباشی به‌عنوان بدیل ازدواج محسوب می‌شود.
ابراهیمی مرضیه (1398) مطالعه جامعه شناختی علل، زمینه‌ها و پیامدهای گرایش جوانان به هم خانگی (مورد مطالعه : جوانان شهر تهران )، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دوره 18، شماره 45، پاییز 1398، صص 1-27.
احمدوند شاهوردی محمد ؛ رضا پورحسین و مسعود غلامعلی لواسانی (1400) واکاوی پدیدار‌شناسانه هم باشی (ازدواج سفید) مورد مطالعه : جوانان شهر تهران، رویش روان‌شناسی، سال دهم، شماره 11، شماره پیاپی 68.
اسمعیلی، رقیه و مهرداد اسماعیلی (1397) کیفیت زندگی سالمندان: مطالعه فراترکیب، پژوهش در دین و سلامت، ش، 2، بهار.
آزاد ارمکی تقی، شریفی ساعی محمد حسین، ایثاری مریم و طالبی سحر (1391) هم خانگی؛ پیدایش شکل‌های جدید خانواده در تهران، جامعه پژوهی فرهنگی، سال سوم، شماره اول، بهار و تابستان 1391، صص 43-77.
استروس، آنسلم و جولیت کوربین (1385) اصول روش تحقیق کیفی، ترجمه بیوک محمدی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اعتمادی فرد سید مهدی و حسینی عزاله (1398) قواعد و ضرورت‌های نظام خانواده در ایران از خلال بروز تغییرات و ناهنجاری‌ها (با تاکید بر هم باشی به مثابه نوعی آسیب در خانواده )، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 8، شماره 3، پاییز 1398، صص 433-460.
آقایی مجید (1398) واکاوی جرم‌شناسانه ازدواج سفید با رویکرد جامعه شناختی، پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده، سال هفتم، شماره شانزدهم، پاییز 1397، صص 113-145.
اکبرزاده فاطمه و هاشمیان فر، سید علی (1398)از اخلاق متعارف تا اخلاق فراعرفی ؛ گونه‌شناسی تجربه تعهد در ازدواج سفید، جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، دوره ششم، شماره 12، پاییز و زمستان 1398، صص 177-306.
امجدی فرزانه، شکربیگی عالیه و سعید معدنی ( 1399) برساخت اجتماعی ازدواج سفید، پژوهش‌های جامعه شناختی، سال چهاردهم، شماره اول و دوم، بهار و تابستان 1399 صفحات 67-98 امیدوار پوران، دانش پروانه، جواهری فاطمه، زاهدی مازندرانی محمد جواد (1397) مطالعه خرده فرهنگ هم باشی در کلان شهر تهران (شرایط، زمینه‌ها و پیامدها )، فصلنامه علمی- پزوهشی رفاه اجتماعی، سال هجدهم، زمستان، شماره 71، صص 279-320.
چیت ساز محمد جواد (1400) تحولات فرهنگی اجتماعی در نسل‌های مختلف خانواده ایرانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
رشیدی نژاد زهرا و یونس واحد یاریجان (1398) وجوه تفاوت و تشابه ازدواج موقت با پدیده ازدواج سفید، فصلنامه نامه الهیات، سال دوازدهم، شماره چهل و هشتم.
رضایی، حسن (1395) ازدواج سفید یا همباشی‌سیاه، نشریه پایش سبك زندگی، 5 (4)، صص42-56.
رمضانی فر حدیثه و آدیش محمد علی (1397) مطالعه تجربه زیسته افراد در مورد ازدواج سفید در ایران (مطالعه کیفی جوانان شهر گیلان ) فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی – فرهنگی، دوره هفتم، شماره 1، تابستان 1397، صص 195-217 زاهدی اصل محمد، فتحی منصور و محمدزاده رقیه ( 1400) تجارب و چالشهای دختران با سابقه هم خانگی، فصلنامه علمی – پزوهشی رفاه اجتماعی، سال بیست و یکم، بهار 1400، شماره 80، صص 275-309.
سهراب زاده مهران، نوروزی میلاد و عسکری کویری اسماء (1396) ازدواج سفید ؛انگیزه‌ها و زمینه‌ها، فصلنامه جامعه‌شناسی سبک زندگی، سال نهم، بهار و تابستان 1396، صص 189-249 شکربیگی، عاليه (1387) بررسي جامعه‌شناختی تجددگرايي و سرمايه اجتماعي خانواده ايراني، پایان‌نامه دكتري جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركز.
طیبی ابوالحسنی، سید امیر حسین و وحید خاشعی ورنامخواستی (1400) واکاوی سیر تطور استراتژی، سیاست نامه علم و فناوری، دوره 11، ش 2.
فرامرزی فرزانه، مهدوی محمد صادق و ترکمان فرخ (1396) برساخت اجتماعی هم باشی بر اساس تجربه زیسته نمونه‌ای از هم باشان، مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال یازدهم، شماره 1، بهار 1396، صص 95-122.
قنبریان، مهدی (1396) بررسی ازدواج سفید در نظام حقوقی ایران و غرب (مدرنیته)، مطالعات حقوق، ش 17.
کریمیان نادر، سالاری سمانه و ملکاری بختیار (1394) رابطه هم خانگی در ایران : بررسی کیفی علل و انگیزه‌های گرایش به آن، فصلنامه مطالعات روان‌شناسی، سال ششم، شماره بیست و یکم، زمستان 1396، صص 177-200.
گلچین مسعود و صفری سعید (1396)کلان شهر تهران و ظهور نشانه‌های الگوی تازه‌ای از روابط زن و مرد ؛ مطالعه زمینه‌ها، فرآیندها و پیامدهای هم خانگی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره دهم، شماره 1، بهار 1396، صص 25-57.
گیدنز، آنتونی (1389) چشم‌اندازهای جهانی، محمدرضا جلایی‌پور، تهران، طرح نو.
گیدنز، آنتونی با همکاری کارن بردسال (1391) جامعه‌شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشرنی.
مبینی دهکردی، علی و مهران کشتکار هرانکی (1395) فراترکیب مدل‌های نوآوری اجتماعی، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، ش 26، بهار.
مکوندی راضیه ( 1396) نگرش زنان و مردان مجرد شهر تهران به همباشى و بررسى عوامل موثر بر آن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه الزهراء.
نصرتی علی و سیدابوالقاسم حسینی زیدی و موسی لشنی (1400) ازدواج سفید از منظر فقهی- حقوقی، مطالعات راهبردی زنان، دوره 23، شماره 91، صص 8-106.
وینست.
ان‌پاریلو (1395) دانشنامه مسائل اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی و همکاران، پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات.
Aguirre, R. T. & Bolton, K. W. (2014) Qualitative interpretive meta-synthesis in social work.
Barlow A (2007) cohabitation and the law (3rd ed), Londen, Butterworth, 1. Finfgeld-Connett, D. (2006) Meta-synthesis of Qualitative Health Research: A Practical Guide to Meta-Analysis and Meta-Synthesis. Vol 3. London: Sage.
Fox, L. (2014) The Science of Cohabitation: A Step toward Marriage, No- t a Rebellion. The Atlantic.
Macklin, E.D (1980) "Nonmarital heterosexual cohabitation",Pp, 285-307 In Family in Transition, A, Skolnick & J, H, Skolnick eds, Boston Little Brown.
Nazio T, Cohabitation (2008) Family & Society, Routledge; 2008.
Sandelowski, M., (2008) Reading, writing and systematic review. Journal of Advanced Nursing, 64(1), pp. 104-10.
Ring, N., Jepson, R. & Ritchie, K. (2011) Methods of synthesizing qualitative research studies for health technology assessment. International Jurnal Technology Assess Health Care, 27(4), p. 384–90.
YuJ, XieY (2015) Cohabitation in China: Trends and determinants. Population- and Development Review;41(4): 607-28.
