مقایسه کارآمدی الگوهای اقتصاد پایدار شهری بر توسعۀ محلی (مطالعه موردی: منطقه ۱۰ شهر تهران)
الموضوعات :زهره تاجیک 1 , سیدموسوی موسوی 2 , رحيم سرور 3
1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران
2 - استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: اقتصاد پایدار شهری, الگوی بومی, محله های ناکارآمد, توسعه محلی, تهران.,
ملخص المقالة :
اقتصاد شهری به عنوان شاخه‌ای از اقتصاد خُرد، پس از شکل‌گیری رویکردهای مبتنی بر پایداری همچون توسعۀ پایدار، بیش از پیش با این رویکردها پیوندیافت و مقوله‌ای جامع با عنوان «اقتصاد پایدار شهری» را شکل داد. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی الگوهای اقتصاد پایدار شهری به منظور تحول و توسعه مجدد محله های ناکارآمد شهری می باشد که تاکنون کفایت آنها ارزیابی نگردیده است.بدین منظور با استفاده از یک روش کمّی- کیفی مبتنی بر مصاحبه و پرسشگری از خبرگان شهر تهران، داده‌های تحقیق گردآوری شد. نتایج به‌دست‌آمده، حاکی از تأثیر مثبت و معنادار تمامی مدل‌های مورد بررسی بر متغیر وابسته یعنی توسعۀ محلی بود. با این حال برخی از الگوهای اقتصاد پایدار شهری همچون «کارآفرینی اجتماعی» و «الگوی LED»، تأثیر بیشتری بر توسعۀ محلی داشت. این بدان معنی است که دو الگوی یادشده می‌تواند بیش از سایر الگوها در انطباق با شرایط محله‌های ناکارآمد منطقه ۱۰ شهر تهران به کار گرفته شود. در نهایت ایننتیجه به دست آمد که برای کاربست الگوهای اقتصاد پایدار شهری در توسعۀ محلی و تحول محله‌های ناکارآمد شهری منطقه ۱۰ شهر تهران، باید دو پیش‌شرط اساسی مدنظر قرار گیرد. یکی اینکه اولویت انتخاب الگوهای توسعه مجدد، مبتنی بر تطابق آنها با «توسعۀ محلی درون‌زا» باشد و شرط دیگر شرایط و اقتضائات جامعه‌شناختی محله‌های ناکارآمد شهری در انتخاب الگوی توسعه لحاظ گردد. با پذیرش و به‌کارگیری این دو پیش‌شرط، می‌توان الگویی بومی از توسعه محلی مبتنی بر رویکرد اقتصاد پایدار شهری در شهر تهران را تحقق بخشید.
احسانیان، ساجده و دیگران (1398) «بررسی به¬کارگیری سرمایه فکری، نوآوری و خلاقیت به عنوان محرک‌های اصلی برای توسعه پایدار درازمدت در چارچوب اقتصاد خلاق و جامعه دانش¬بنیان»، دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، دوره دوم، شماره 15، صص77-84.
اسماعیل‌پور، حسن وسمانه پارسا (1392) «برندسازی مکان؛ تعاریف، موانع و راه¬کارها»، بررسی‌های بازرگانی، شماره 63، صص 1-25.
ایمانی شاملو، جواد و دیگران (1395) «سوداگری شهری و واگرایی فضایی: تحلیل تحولات فضایی کلان¬شهر تهران مبتنی بر اقتصاد نفت»، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره 41، صص 104-135.
پروين، ستار و دیگران (1395) «بی‌سازمانی اجتماعی و آسيب‌های پنهان شهری (مطالعه موردي: محله هرندی)»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره بیست¬وسوم، شماره 1، صص 91-121.
پوراحمد، احمد و دیگران (1397) «تبیین نقش مدیریت محله‌ای بر پایداری اجتماعی شهر تهران از طریق سرمایه‌های اجتماعی ارتباط¬دهنده شهری»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 31، صص 75- 82.
پیرمحمدی، صبا و دیگران (1396) «کارآفرینی اجتماعی، عوامل مؤثر و نقش آن در توسعه اقتصادی»، اولین همایش بین‌المللی برنامه‌ریزی اقتصادی، توسعه پایدار و متوازن منطقه‌ای، رویکردها و کاربردها.
تلخابی، حمیدرضا و دیگران (1397) «انفجار مادرشهر و توسعه گسیخته منطقه کلان‌شهری تهران در چارچوب نظریه زوال شهری»، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره ششم، شماره 3، صص 451-472.
جوان‌بخت، حسین (1395) «بررسی رابطه زوال شهری و سکونت¬گزینی طبقه خلاق در منطقه 12 شهر تهران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی.
حسینی دهاقانی، مهدی و میثم بصیرت (1395)«رهیافت نظریه بازی در تحلیل بازی‌های قدرت شهری: تحلیلی بر فرایندهای ساخت¬وساز در کلان¬شهر تهران»، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره بیست¬ویکم، شماره 1، صص 91-100.
رستمی، زهرا ونازنین وجدانی درستکار (1394) «ارزیابی اثرات اجتماعی پروژه مجتمع تجاری تیراژه بر ساکنین منطقه 5 شهرداری تهران»، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و زیرساخت شهری، تبریز.
رمضانی، ابوالفضل و دیگران (1397) «مقایسه جهت‌گیری‌های کارآفرینی اجتماعی و خیریه‌ای بر جنبه‌های مختلف فقر در نهادهای حمایتی شهر مشهد»، نشریه مجلس و راهبرد، دوره بیست¬وپنجم، شماره 96، صص 179-212.
روشن‌قیاس، کلثوم و دیگران (1396) «بررسی رابطه کارآفرینی اجتماعی بر کاهش آسیب‌های اجتماعی (مطالعه موردی: معتادان بهبودیافته شهر قزوین)»، فصلنامه دانش انتظامی قزوین، دوره ششم، شماره 23، صص 66-83.
زنگانه، احمد (1392) «تبیین فرایند پژمردگی شهری: محدوده مورد مطالعه منطقه 12 تهران»، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران.
سعیدی‌فرد، فرانک و دیگران (1397) «تبیین بازتاب اقتصاد رانتی بر سازمان فضایی کلان¬شهرها (نمونه موردی: منطقه 1 شهر تهران)»، پژوهش‌هاي دانش زمين، سال نهم، شماره 34، صص 145-164.
سلیمانی مهرنجانی، محمد و دیگران (1397) «تبیین پیامدهای تراکم کارکردهای فراشهری بر کیفیت محیط محله‌های شهری (مورد: منطقه 12 شهر تهران)»، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی.
شهرداری تهران (۱۳۹۸) «آشنایی با شهر تهران» www.
tehran.
ir صابری‌فر، رستم و دیگران (1391) «توسعه محلی پایدار و جلب مشارکت مردم بر اساس تجارب پروژه بین‌المللی ترسیب کربن»، جغرافیا و توسعه، شماره 28، صص 41-54.
عباچی، اعظم و دیگران (1397) «رویکرد دولت¬مدار به بازآفرینی شهری و اعیانی‌سازی وابسته: تحلیل عملکرد ذی¬نفعان کلیدی در نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر در مشهد»، توسعه محلی (روستایی- شهری)، دوره یازدهم، شماره 1، صص 75-94.
عزیزی‌فرد، عبدالرضا و دیگران (1399)«تحلیلی بر نقش سیاست‌های دولت و مجاورت بازار بر تغییرات کارکردی و زوال محله‌های شهری (مطالعه موردی: محله سیروس شهر تهران)»، جغرافیای اجتماعی شهری، دوره هفتم، شماره ۲، صص 139-159.
فرجام، رسول و دیگران (139۰) «مفهوم اجتماعی شهر از منظر متون و تعالیم اسلامی»، فصلنامه برنامه¬ریزی منطقه¬ای، سال اول، شماره ۲، صص۲۷-۴۰.
قادری، صلاح‌الدین و دیگران (1395)«راهبردهای محله محوری و توسعه محله‌ای: مقایسه الگوی مدیریت محله و عملکرد آن در ایران و انگلستان»، توسعه محلی (روستایی- شهری)، دوره هشتم، شماره1، صص 57-88.
متوسلی، محمود و هدی زبیری (1392) «انسجام اجتماعی؛ منشأ توسعه اقتصادی»، توسعه روستایی، دوره پنجم، شماره 2، صص 49-74.
مسعود، محمد و دیگران (1398) «بررسی تأثیر اقدامات بازآفرینی بر وقوع پدیده اعیانی‌سازی در محلات ناکارآمد (موردپژوهی: محلات اتابک و خانی‌آباد تهران)»، هویت شهر، شماره 39، صص 63-78.
منصوریان، حسین و دیگران (1398) «تحلیل عوامل مؤثر بر پژمردگی شهری در ناحیه 3، منطقه 12، شهر تهران»، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 31، صص 1-14.
میرفردی، اصغر و عباس رمضانی باصری (1392) «همگرایی نگرش‌های جامعه‌شناختی و اقتصادی در رویکردهای نهادگرایی به توسعه»، دوفصلنامه جامعه‌شناسی اقتصاد و توسعه، دوره دوم، شماره 2، صص117-200.
نوري، شيوا و مجتبی رفيعيان (1395) «سنجش اثرات کيفي ناشي از اجراي مگاپروژه‌هاي شهري بر ارتقاي اقتصاد محلي (موردپژوهي: درياچه شهداي خليج فارس واقع در منطقه 22 شهر تهران)»، صفه، دوره بیست¬وششم، شماره 73، صص 105-122.
یزدان‌پناه شاه‌آبادی، محمدرضا و دیگران (1398) «تبیین مدل مفهومی برندسازی مکان: مروری بر ادبیات نظری»، مجله باغ نظر، دوره شانزدهم، شماره 71، صص 1-34.
Ababio, E. P; D. F. Meyer (2012) Local Economic Development (LED) Building Blocks, Strategy and Implementation for Local Government in South Africa, Administratio Publica, 20 (4): 6-27.
Ashworth, G. (2011) Place branding: local, virtual and physical identities, constructed, Tourism Management, 32: 702-703.
Babaei H, Ahmad N, Gill S (2012) Bonding, bridging and linking social capital and empowerment among squatter settlements in Teheran, Iran, World Applied Sciences Journal, 17 (1): 119-126.
Behera, A (2017) Reimagining Contemporary Urban Planning with Placemaking, Applied Research Paper, Available at: https: //smartech. gatech. edu/handle/1853/58520.
Bortoletto, Nico (2016) Participatory action research in local development: an opportunity for social work, European Journal of Social Work, Available at: http: //dx. doi. org/10. 1080/13691457. 2016. 1188770.
Cascante, David Matarrita; Brennan, Mark A (2012) Conceptualizing community development in the twenty-first century, Community Development, 43 (3): 293-305.
Cascante, David Matarrita; Lee, Jae Ho; Nam, Ji Won (2020) What elements should be present in any community development initiative? Distinguishing community development from local development, Local Development & Society, Available at: https: //doi. org/10. 1080/26883597. 2020. 1829986.
Cleave, Evan; Arku, Godwin; Sadler, Richard; Gilliland, Jason (2016) The role of place branding in local and regional economic development: bridging the gap between policy and practicality, Regional Studies, Regional Science, 3 (1): 207-228.
Colantonio A, Dixon T (2011) Urban Regeneration & Social Sustainability: Best practice from European cities, Wiley- Blackwell, Available at: https: //onlinelibrary. wiley. com/doi/book/10. 1002/9781444329445.
Dees J, Ernerson J, Economy P (2001) Enterprising Nonprofits: A Toolkit for social Entrepreneurs, John Wiley and Sons, Inc.- social entrepreneurship: some important distinction, 5.
Dwivedi, Abhishek; Weerawardena, Jay (2018) Conceptualizing and operationalizing the social entrepreneurship construct, Journal of Business Research, 86: 32-40.
Esposito, Mark; Goyal, Sandeep; Sergi, Bruno S (2013) Social Entrepreneurship in Developing Economies- Understanding the Constraining Factors and Key Focus Areas from the Literature Review, Incend Journal of business.
Flyvbjerg B (2014) What You Should Know about Megaprojects and Why: An Overview, Project Management Journal, 45 (2): 6-19.
Gunter A (2011) Stadium upgrades as local economic development: the fallacy of the Ellis Park Sports Precinct upgrade as LED, South African Geographical Journal, 93 (1): 75-88.
Kavaratzis, M. (2005) Place branding: a review of trends and conceptual models, The Marketing Review, 5: 329-342.
Kavaratzis, M; Hatch, M. J (2013) The Dynamics of Place Brands: An Identity-Based Approach to Place Branding Theory, Marketing Theory, 13 (1): 69-86.
Landorf Ch (2011) Evaluating social sustainability in historic urban environments, International Journal of Heritage Studies, 17 (5): 463- 477.
Martin, L. ; Osberg, S. (2007) Social Entrepreneurship: The Case for Definition, Available at: https: //ssir. org/articles/entry/social_entrepreneurship_the_case_for_definition.
Mayo M, Mendiwelso-Bendek Z, Packham C (2013) Community Research for Community Development, Palgrave Macmillan Publisher, Available at: https: //www. palgrave. com/gp/book/9781137034731.
Net Impact Institute (2020) Community Development: Everything you need to know about a career in community development, Available at: https: //www. netimpact. org/careers/community-development.
Noon D, Smith-Canham J, Eagland M (2000) Economic Regeneration and Funding, in: Roberts, Peter; Sykes, Hugh (eds. ): Urban Regeneration. A Handbook, London, Available at: https: //sk. sagepub. com/reference/urban-regeneration.
Orueta, F. D, Fainstein S (2008) The New Mega-Projects: Genesis and Impacts, International Journal of Urban and Regional Research, 32 (4), 759-767.
Pasquinelli, Cecilia (2013) Competition, cooperation and co-opetition: unfolding the process of interterritorial branding. Urban Research and Practice, 6: 1-18.
Perry M (2010) Controversies in Local Economic Development, Local Economy, 25 (7): 527–534.
Pike, Andy; Rodríguez-Pose, Andrés; Tomaney, John (2006) Local and Regional Development, Routledge.
Seo J. K (2002) Re- urbanization in Regenerated Areas of Manchester and Glasgow: New Residents and the Problems of Sustainability, Cities, 19, 2: 113-121.
Sepe M (2014) Urban transformation, socio-economic regeneration and participation: two cases of creative urban regeneration, International Journal of Urban Sustainable Development, 6 (1): 20-41.
Sklar, Sydney L; Autry, Cari E; Anderson, Stephen C (2014) How park and recreation agencies engage in community development, World Leisure Journal, 56 (4): 281-299.
Stockdale, Aileen (2006) Migration Pre-requisite for rural economic regeneration, Journal of Rural Studies, 22 (3): 354-366.
Swinburn, Gwen; Goga, Soraya; Murphy, Fergus (2006) Local Economic Development: a Primer Developing and Implementing Local Economic Development Strategies and Action Plans, Available at: http: //documents1. worldbank. org/curated/en/763491468313739403/pdf.
Syrett, Stephen; North, David (2010) Between Economic Competitiveness and Social Inclusion: New Labour and the Economic Revival of Deprived Neighborhoods, Local Economy, 25 (5-6,): 476-493.
Turok, I. (2009) The distinctive city: pitfalls in the pursuit of differential advantage, Environment and Planning A, 41: 13-30.
Wyckoff, M. A. (2014) Definition of place making: four different types, Planning & Zoning News, 32 (3).
