تحلیل نشانه‌شناختی بحران هویت و زیست زنانه در رمان «ودیگران» از محبوبه میرقدیری
الموضوعات :
سپیده سیدفرجی
1
,
فرهاد طهماسبی
2
,
رقيه صدرايي
3
1 - دانشجوی دکتری، زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقيقات تهران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه آزاد اسلامی اسلامشهر
3 - دانشیار گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقيقات تهران
الکلمات المفتاحية: ودیگران, محبوبه میرقدیری, هویت زنانه, زیست جنسی, بحران هویت. ,
ملخص المقالة :
خواندن داستان و رمان یکی از راه‌های بررسی جامعه‌شناختی جامعه و آشنایی با مسائل فرهنگی و اجتماعی آن است. یکی از مسائل اجتماعی که در جامعه‌شناسی بدان توجه شده و در ادبیات نیز محور روایت داستانی قرار گرفته، مسئلۀ زنان است. مسئله این پژوهش جست‌وجوی هویت زن ایرانی در رمان «ودیگران» و نحوۀ تبیین آن با رویکردی نشانه‌شناسانه است. شناخت این موضوع در رمان‌ها می‌تواند اطلاعات بسیاری درباره جامعه و دیدگاه‌های افراد جامعه به دست دهد؛ یکی از ابزارهایی که می‌تواند این کار را میسر کند نشانه‌شناسی اجتماعی است. نشانه‌شناسی یکی از رویکردهای پژوهشی است که به بررسی نشانه‌ها در جهت درک معانی نهفته در متن می‌پردازد. در این مقاله تلاش شده است تا با بررسی نشانه‌های اجتماعی رمان «ودیگران» اثر محبوبه میرقدیری با استفاده از نشانه‌شناسی پیر گیرو، زوایای پنهانی از بحران هویت و زیست زنان روشن شود. یافته‌ها نشان می‌دهد که هویت مهم‌ترین دغدغه نویسنده است و همچنین شخصیت اصلی رمان (راوی) در مقام همسر دوم یک مرد متأهل، درصدد تبیین ابعادی از هویت خود است. مهم‌ترین نشانه‌های اجتماعی به کار رفته در رمان، مکان، زبان و نام است. راوی از طریق زبان با اشارات پنهان و آشکار به تجربیات جنسیتی زنانه مانند تجربۀ بلوغ، مادری، سقط جنین و... زیست جنسی زنان را بازمی‌نمایاند. همچنین میرقدیری از طریق رمزگان‌های آداب معاشرت (آداب و رسوم)، نظم گفتمانی مردسالار را به خوبی نمایانده و بدان به صورت ضمنی اعتراض کرده است.
احمدی، شادی و نسرین علی اکبری (1396) «بررسی تأثیر جنسیت بر به کارگیری تشبیه در آثار فریبا وفی»، فصلنامه زبان و ادب فارسی، سال نهم، شماره 33.
بهرامی، معصومه (1388) بررسی، تحلیل و نقد مجموعه آثار محبوبه میرقدیری و مهسا محب‌علی (نقش و جایگاه زن و سیمای هویت زنانه در ادبیات داستانی معاصر)، پ‍ای‍ان‌ن‍امه ارشد دانشگاه پیام نور به راهنمایی مصطفی گرجی.
پارسی¬پور، شهرنوش (1367) «چرا می¬نویسم؟»، دنیای سخن، شماره 17، فروردین، صص 9- 17.
پورنامداریان، تقی (1381) سفر در مه، تهران، نگاه.
حسن‌زاده، آذین (1383) زن آرمانی، زن فتانه (بررسی تطبیقی جایگاه زن در ادبیات فارسی)، تهران، قطره.
حق‌شناس، علی¬محمد و پگاه خدیش (1386) «یافتههای نو در ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی ایرانی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 59، شماره 186، صص 27- 39.
سیدان، مریم (1386) «سنت¬شکنی به شیوة زنانه: نگرشی فمینیستی بر یک رمان (ودیگران، محبوبه میرقدیری)»، مجله جهان کتاب.
شماره 222 و 223.
آبان و آذر.
شعیری، حمیدرضا (1390) «نوع¬شناسی مکان و نقش آن در تولید و تهدید معنا»، نشانه¬شناسی مکان، به کوشش فرهاد ساسانی، تهران، سخن.
عبادیان، محمود (1371) درآمدی بر ادبیات معاصر ایران، تهران، گهر نشر.
فرهنگی، سهیلا و معصومه باستانی خشک بیجاری (1393) «نشانه¬شناسی اجتماعی رمان بیوتن»، مجله نقد ادبی، س 7، شماره 25، صص 121-151.
کاظمی نوایی، ندا و فرزان سجودی و مهبود فاضلی و فرهاد ساسانی (1394) «از یقین به تردید: بررسی تحول وجه¬نمایی قهرمان رمان طوبی و معنای شب از دیدگاه نشانه‌شناسی اجتماعی»، نقد ادبی، شماره 22، صص 133-154.
کامشاد، حسن (1384) پایه¬گذاران نثر جدید فارسی، تهران، نشرنی.
گیرو، پیر (1383) نشانه¬شناسی، ترجمه محمد نبوی.
تهران، آگه.
محمدی اصل، عباس (1394) جنسیت و زبان‌شناسی اجتماعی، تهران، گل¬آذین.
محمودیان، محمدرفیع (1382) نظریه رمان و ویژگی¬های رمان فارسی، تهران، فرزان روز.
مدرسی، یحیی (1389) جامعه¬شناسی زبان، تهران، آگاه.
مسکوب، شاهرخ (1372) «قصۀ پر غصه یا رمان حقیقی»، نشریه کلک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، آذر و دی، شماره 45 و 46، صص 465- 486.
مصباحی¬پور ایرانیان، جمشید (1358) واقعیت اجتماعی و جهان داستان، تهران، امیرکبیر.
میرقدیری، محبوبه (1385) ودیگران، تهران، روشنگران.
نقابی، عفت و کلثوم جویباری (1389) «نشانه¬شناسی اولین رمان اجتماعی ایران»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، س 18، شماره 67، صص 193- 216.
