خرد و خردورزی از منظر علوم اعصاب براساس دیدگاه آنتونیو داماسیو و بررسی دلالتهای آن برای تربیت عقلانی
الموضوعات :آزاد محمدی 1 , خسرو باقری 2 , دکتر محمود تلخابی 3 , دکتر نرگس سجادیه 4
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه تهران
3 - دانشگاه فرهنگیان
4 - دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: فرضیهٔ نشانگر جسمی, خردورزی, تربیت عقلانی, هیجان, احساس,
ملخص المقالة :
هدف اصلی این پژوهش بررسی خرد و خردورزی از دیدگاه آنتونیو داماسیو (با تأکید بر فرضیهٔ نشانگرهای جسمی) و بیان دلالتهای آن در تربیت عقلانی است. پرسش اساسی این است که آنچه داماسیو در قالب فرضیهٔ نشانگر جسمی دربارهٔ خردورزی می‌گوید، چه دلالت‌هایی برای تربیت عقلانی دارد؟ برای پاسخ به این سؤال از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. دیدگاه زیست‌عصب‌شناسانهٔ داماسیو با تأکید بر نقش بدن و تنظیمات زیست‌شناختی (تعادل حیاتی، اصل ارزش، هیجانات و احساسات) رشدِ خرد را در بستر و بر محور هیجانات و احساسات می‌داند. داماسیو معتقد است درهم‌تنیدگی و انسجام میان شناخت و جنبه‌های عاطفی، ضرورتی است که طی تکامل ارگانیسم برای حفظ و مدیریت حیات به وجود آمده است؛ از این‌رو کارکرد صحیح استدلال و خردورزی اساساً وابسته به کارکرد درست هیجانات و احساسات است. در این دیدگاه نقص خردورزی به جای اینکه شناختی باشد، به نقص در کارکرد هیجانات و احساسات مربوط است. بنابراین، چنانچه سیستم هیجانی دچار بدکارکردی شود، فرآیند تصمیم‌گیری و خردورزی نیز با نقصی بنیادین روبه‌رو خواهد شد. از جمله دلالتهای دیدگاه داماسیو برای تربیت عقلانی و پرورش خردورزی عبارتند از؛ (الف) به رسمیت شناختن نقش سازندهٔ عواطف در پرورش قوهٔ عقلانی و مهارت استدلال، (ب) بهره‌گرفتن از ظرفیت استدلال برای اصلاح نقشِ هیجانات، (ج) درهم‌تنیدگی به جای تفکیک، مواد درسی بر مبنای ارتباط متقابل پرورش تفکر– پرورش هیجان/احساس.
انصافی مهربانی، سپیده، مدور، معصومه (۱۳۹۳). بررسی تطبیقی تربیت عقلانی از دیدگاه حضرت علی (ع) و جان دیویی، فلسفه‌وکلام، (۷)، ۱۱۰- ۸۳.
ایرانمنش، فاطمه، علوی، سیدحمیدرضا، امیری خراسانی، احمد (۱۳۹۶). طبیعت‌شناسی سعدی و دلالتهای آن در اهداف تربیت عقلانی، پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، (۳۶)، ۱۵۷- ۱۳۵.
تلخابی، محمود، باقری، خسرو، بزرگی، آزاده، صحافی، لاله، محمدی، آزاد (۱۳۹۵). انسجام بین شناخت و هیجان در تربیت، فصلنامه تازه‌های علوم شناختی، ۱۸ (۳)، ۷۹-۶۸.
داماسیو، آنتونیو (۱۳۹۱). خطای دکارت (رضا امیر رحیمی، مترجم). تهران: مهر ویستا.
داماسیو، آنتونیو (۱۳۹۴الف). در جستجوی اسپینوزا (تقی کیمیایی اسدی، مترجم). تهران: نگاه معاصر.
داماسیو، آنتونیو (۱۳۹۴ب). خویشتن به ذهن می‌آید:ساختن مغز آگاه (رضا امیر رحیمی، مترجم). تهران: انتشارات مهر ویستا.
داماسیو، آنتونیو (۱۳۹۵). درک رخداد (تقی کیمیایی اسدی، مترجم). تهران: نگاه معاصر.
دهقان سرخ آبادی، سیده محدثه، کرامتی، انسی (۱۳۹۵). روش‌های آموزشی در سیره رضوی و دلالتهای آن برای تربیت عقلانی در دانشگاه فرهنگیان، ادیان مذاهب و عرفان: فرهنگ رضوی (۱۷)، ۳۵-۵۸.
عشوری، مریم، حیدری، محمد حسین، بختیار نصرآبادی، حسنعلی (۱۳۹۲). موانع تربیت عقلانی از دیدگاه شهید مطهری، مجله معرفت، ۲۲ (۱۹۴)، ۱۱۴-۱۰۱.
کاپلستون، فردریک (۱۳۷۵). فیلسوفان انگلیسی (امیرجلال‌الدین اعلم، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
کانت، ایمانوئل (۱۳۹۴). نقد عقل محض (بهروز نظری، مترجم). تهران: انتشارات ققنوس.
کانت، ایمانوئل (۱۳۹۵). نقد عقل عملی (انشاالله رحمتی، مترجم). تهران: انتشارات سوفیا.
محمدی، آزاد (۱۳۹۸)، بررسی و تبیین چالش‌های برخاسته از نظریه‌ی داماسیو برای نظریه‌ی انسان عامل در عرصه نظر و تعامل تربیتی، رساله دکتری، دانشکده روان‌شناسی دانشگاه تهران.
هابرماس، یورگن (۱۳۸۴). نظریه کنش ارتباطی (کمال پولادی، مترجم). تهران: انتشارات روزنامه ایران.
Osse, T., Jonker, C. M., & Treur, J. (2008). Formalisation of Damasio’s theory of emotion, feeling and core consciousness. Consciousness and cognition, 17(1), 94-113.
Damasio, A. (1994). Descartes error: emotion, reason and the human brain. NY: Penguin Books.
Damasio, A. R. (1999). The feeling of what happens. NY: Harcourt Brace.
Damasio, A. (2001). Fundamental feelings. Nature, 413(6858), 781.
Damasio, A. R. (2003). Looking for Spinoza: Joy, sorrow, and the feeling brain. NY: Harcourt Brace.
Damasio, A. R. (2010). Self comes to mind: Constructing the conscious brain. NY: Pantheon Books.
Damasio, A. (2018). The strange order of things: Life, feeling, and the making of cultures. NY: Penguin Books.
Immordino-Yang, M. H. (2015). Emotions, Learning, and the Brain: Exploring the Educational Implications of Affective Neuroscience. NY: W.W. Norton & Co.
Immordino‐Yang, M. H., & Damasio, A. (2007). We feel, therefore we learn: The relevance of affective and social neuroscience to education. Mind, brain, and education, 1(1), 3-10.
Lerner, J. S., Li, Y., Valdesolo, P., & Kassam, K. S. (2015). Emotion and decision making. Annual review of psychology, 66, 799-823.
Schmidt, S. J. (2017). What Does Emotion Have to Do with Learning? Everything! Journal of Food Science Education, 16(3), 64-66.
- Thagard, P. (2008). Hot thought: Mechanisms and applications of emotional cognition. Cambridge, MA: MIT press.
