بررسی اصل امتناع ترجیح/ترجّح بلامرجّح در فلسفۀ اپیکوریان و رواقیان
الموضوعات :سمانه قنبری 1 , حسن فتحی 2 , مجيد صدرمجلس 3 , مرتضی شجاری 4
1 - دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تبریز، تبريز، ايران
2 - استاد فلسفه دانشگاه تبریز، تبريز، ايران
3 - استاديار گروه فلسفه، دانشگاه تبريز، تبريز، ايران
4 - استاد گروه فلسفه، دانشگاه تبريز، تبريز، ايران
الکلمات المفتاحية: اصل ترجّح بلامرجّح, اصل ترجیح بلامرجّح, اصل علیت, قسمت ¬ـ سرنوشت, انحراف اتمها, اینهمانی غیرقابل تشخیصها,
ملخص المقالة :
اصل امتناع ترجّح بلامرجّح و امتناع ترجیح بلامرجّح از مهمترین اصول در فلسفة اسلامی هستند که بحث و مناقشة بسیاری دربارة آنها وجود دارد و مطالعة آنها میتواند بسیاری از مسائل فلسفة اسلامی را روشنتر کند. هدف اين مقاله بررسی اصول امتناع ترجّح بلامرجّح و امتناع ترجیح بلامرجّح در فلسفة اپیکوریان و رواقیان است. این دو اصل کاربردهای بسیار متنوعی در این دو مکتب فلسفی دارند و در مباحث اخلاقی و معرفتشناختی و فیزیکی از آنها استفاده میشود. رواقیان اصل امتناع ترجّح بلامرجّح را بطور کامل پذيرفته‌اند و اصل امتناع ترجیح بلامرجّح را نیز قبول كرده و آن را مبتنی بر اصل امتناع ترجّح بلامرجّح میدانند. ترجیح بلامرجّح در نظر رواقیان منجر به وجود حرکت بیعلت میشود. اپیکوریان اصل امتناع ترجّح بلامرجّح را در حوزة بزرگ‌مقیاس (macroscopic) یا اجسام و رویدادها میپذیرند و در حوزة کوچک‌مقیاس (microscopic) یا اتمها آن را دست‌كم در یک مورد، یعنی انحراف اتمها، نقض میکنند. اپیکوریان اصل امتناع ترجیح بلامرجّح را پذيرفته و ترجیح بلامرجح را بطورکلی ممکن میدانند؛ اگرچه در برخی موارد آن را قبیح و در برخی موارد آن را جایز میشمارند. آنها ترجیح بلامرجح را نمونة اعلای آزادی اراده و اختیار در انسان در نظر میگیرند.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (۱۳۸۸) قواعدکلی در فلسفۀ اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن‌سینا (۱۳۸۱) الاشارات و التنبیهات، قم: بوستان کتاب.
سهروردی، یحیی بن حبش (۱۳۷۲) مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سهروردی، یحیی بن حبش (1383) حكمة‌الاشراق، ترجمه سيدجعفر سجادي، تهران: دانشگاه تهران.
عبودیت، عبدالرسول (۱۳۹۸) «اصل علیت»، معرفت فلسفی، دوره ۶۵، شمارة 1، ص۱۱-۲۶.
غزالی، محمد (۱۳۸۳) تهافت الفلاسفه، ترجمه حسن فتحی، تهران: ثارالله.
فارابی، ابونصر محمد (۱۳۸۱) فصوص الحکمة و شرحه، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ملاصدرا (1368) الحكمة‌المتعالية فی الأسفار العقلية الأربعة، قم: مصطفوي.
Alexander, A. (1983). On fate. trans. by R. W. Sharples. London: Gerald Duckworth & Co. Ltd.
Baily, C. (1964). The Greek atomists and Epicurus. New York: Russel & Russel.
Bobzien, S. (1998). Determinism and freedom in Stoic philosophy. New York: Oxford University Press.
Empiricus, S. (1933). Sextus Empiricus. trans. by Rev. R. G. Bury, Litt.D., (4 volumes), London: Harvard University Press.
Epicurus, (1926). The Extant Remains, trans. by C. Baily, Oxford: Oxford University Press.
Furley, D. (1967). Two Studies in the Greek atomists. Princeton: Princeton University Press.
Graham, D. W. (2010). The texts of early Greek philosophy. vol. 1. Cambridge: Cambridge University Press.
Hankinson, R. J. (1997). Cause and explanation in ancient Greek thought. Austin: University of Texas.
Inwood, B. and Lloyd, P. Gerson. (2008). The Stoics reader: selected writings and Testimonia. Cambridge: Hackett Publishing Company.
Keynes, J. M. (1921). A treatise on probability. London: MacMillan.
Laetrius, D. (2015). The complete works of Diogenes Laetrius. United Kingdom: Delphi Publishing Ltd.
Luccretius, (1969). On the nature of things. trans. with introduction and notes by M. F. Smith. Indianapolis: Hackett Publishing Company.
O’Keefe, T. (2005). Epicurus on freedom. New York: Cambridge University Press.
Plotinus, (1967). Enead III, trans. by A. H. Armstrong, London: Harvard University Press.
Plotinus, (1990). Enead II, trans. by A. H. Armstrong, London: Harvard University Press.
Plotinus, (2013). The complete works of Plutarch. United Kingdom: Delphi Publishing Ltd.
Sambursky, S. (1959). Physics of the Stoics. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
Sandbach, F. H. (1989). On Stoics. London: Gerald Duckworth & Co. Ltd.
Wentworth, D. N. (1954). Epicurus and his philosophy. Minneapolice: University of Minnesota Press.
