کاربرد سنگ‌های زینتی در زیورآلات ایرانی (نمونه موردی سنگ فیروزه)
الموضوعات :
1 - اداره ارشاد اسلامی استان کهگیلویه و بویراحمد
الکلمات المفتاحية: سنگ هاي قيمتي, سنگ فیروزه, زیورآلات, رنگ فیروزه‌ای,
ملخص المقالة :
سنگ‌های قيمتي يكي از منابع درآمدزا و اشتغال‌زا در دنيا به شمار می‌روند كه پتانسيل ايجاد ارزش‌افزوده قابل‌توجهی را در خود نگاه داشته‌اند. به‌طوری‌که امروزه استخراج، فرآوري و صادرات سنگ‌های قيمتي بخش مهمي از اقتصاد كشورهايي چون آفريقاي جنوبي، برمه، تايلند، چين، هند، ایالات‌متحده و بسياري از كشورها را تشكيل می‌دهد و تصور حذف اين صنعت براي تعدادي از اين كشورها حكم حذف صنعت نفت در كشور ما را دارد. در كشور ما برخلاف منابع قابل‌توجهی از سنگ‌های قيمتي، تاكنون عمليات اكتشافي سيستماتيك و اقدامات چشمگيري براي استخراج و فرآوري صورت نگرفته است و تنها اندكي به‌صورت خام مورد بهره‌برداری غيراقتصادي قرارگرفته است فیروزه از سنگ‌های نیمه قیمتی است که استفاده از آن در ایران دوره باستان و بعدازآن در دوره اسلامی رواج بسیاری داشته است. این سنگ برای ساخت انواع آثار در حوزه هنرهای صناعی به‌کاربرده می‌شده است. بهترین نوع فیروزه را عمدتاً مربوط به ایران می‌دانند. رنگ زیبای سنگ فیروزه، موجب استفاده از آن برای ساخت زیورآلات شده است، از طرفی اعتقاداتی که از دوره باستان نسبت به رنگ فیروزه‌ای و سنگ فیروزه وجود داشت و نیز تشدید این اعتقادات در دوره اسلامی باعث شد تا این سنگ بسیار موردتوجه قرار گیرد. با استناد به منابع مکتوب درگذشته و نیز زیورآلات برجای‌مانده می‌توان به اهمیت و جایگاه این سنگ پی برد. در این مقاله سعی شده است. بامطالعه منابع مکتوب که شامل اشعار فارسی، کتاب‌هایی در خصوص شناخت کانی‌ها و همچنین سفرنامه‌های تاریخی و نیز نمونه‌های آثار برجای‌مانده از گذشته بتوان به جایگاه و اهمیت این سنگ از گذشته‌های دور تاکنون پی برد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانه‌ای و میدانی و روش تحقیق تاریخی- توصیفی است.
1. ادیب، داریوش. «فرهنگ جامع جواهرشناسی(جهان جواهرات) »، چاپ اول، پازینه، تهران، 1389
2. بنجامین، ایران و ایرانیان عصر ناصرالدین‌شاه، حسین کرد بچه، چاپ دوم، سازمان انتشارات جاویدان، تهران، 1369
3. بیرونی، ابوریحان. «الجماهر فی الجواهر »، به کوشش یوسف الهادی، علمی و فرهنگی و میراث مکتوب، تهران، 1374
4. بیهقی، ابوالفضل. «تاریخ بیهقی »، علی‌اکبر فیاض، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه فردوسی، مشهد، 1356
5. پولاک، یاکوب ادوارد. «سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان) »، کیکاووس جهانداری، چاپ دوم، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران، 1368
6. توکلی بزاز، محمد. «گوهر ایران »، انوشه، تهران، 1380 .
7. حافظ، شمس‌الدین محمد. «دیوان حافظ »، به کوشش پرویز ناتل خانلری، خوارزمی، تهران، 1362
8. خیام، عمر. «نوروزنامه »، مجتبی مینوی، چشمه، تهران، 1382
9. دوبوکور، مونیک. «رمزهای زنده جان »، جلال ستاری، چاپ دوم، مرکز، تهران، 1376
10. رویانی،وحید. «پیشینه اساطیری فیروزه در ادبیات فارسی »، تاریخ ادبیات، 46 ، 1389
11. زاوش، محمد. «کانی‌شناسی در ایران قدیم »، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1348
12. سوزنی سمرقندی. «دیوان، به کوشش ناصرالدین‌شاه حسینی »، امیرکبیر ،تهران، 1338
13. شاردن، ژان. «سفرنامه شاردن»، اقبال یغمایی، جلد 2، توس، تهران، 1372
14. طوسی، خواجه‌نصیرالدین. «تنسوخ نامه »، به کوشش مدرس رضوی، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1348
15. فراهانی، ادیب‌الممالک. «دیوان »، به کوشش وحید دستگردی، ارمغان، تهران، 1312
16. کنت،رولاند، ج. «فارسی باستان »، سعید عریان، سازمان تبلیغات اسلامی، 1379
17. مجلسی، محمدباقر. «حلیه المتقین »، نشر فراهانی، تهران، بی‌تا
18. محمد بن منصور. «گوهر نامه »، مصحح منوچهر ستوده، نشریه فرهنگ ایران‌زمین، شماره 4، 1335
19. مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین. «مروج الذهب و معادن الجوهر »، ابوالقاسم پاینده، جلد 1، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1344 .
20. نظامی گنجوی. «کلیات»، به کوشش وحید دستگردی، چاپ سوم، نشر علم، تهران، 1378
21. هدایت، صادق. «نیرنگستان »، چاپ دوم، امیرکبیر، تهران، 2536
22. Ruska.J,Plessner.M,Firuzadj,Edited by P.J.Bearman,Brill Publications. (1999)
23. فهرست منابع اینترنتی
asia.si.edu
metmusuem.com
wikipedia.org
