ارزیابی راهبردی فرایند سیاست‌گذاری مواجه با مسائل اجتماعی در ایران
الموضوعات :
1 - دانشیار جامعه شناسی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ایران
الکلمات المفتاحية: سیاست اجتماعی, مسائل اجتماعی, آسیب‌های اجتماعی, ارزیابی. ,
ملخص المقالة :
دغدغه و مسئله اصلی مقاله پیش‌رو نقد و ارزیابی انتقادی و راهبردی مجموعه سیاستهای اجتماعی نظام تصمیم‌گیری و دستگاه اجرائی در چند دهه گذشته است. به این منظور این سیاستهای (شامل تصمیمات و اقدامات در حوزه مسائل، مشکلات، آسیب‌ها و جرائم در 5 بخش شناسائی، مبانی مواجهه و انتخاب سیاست، پیاده‌سازی، اجراء و ارزیابی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش فراترکیب بوده و از تحلیل‌ها، ارزیابی و نقدهای موجود توسط محققان و پژوهشگران ایرانی و نیز تجربة زیسته نویسنده استفاده شده است. پس از مرور اجمالی وضعیت کنونی مسائل اجتماعی که نشان‌دهنده ناکامی‌ها و عدم توفیقات بوده و گاه سریع به سیاستهای اتخاذ شده یافته‌ها گویای آن است که معمولاً شناسائی مسائل نابهنگام و با تأخیر بوده است. در زمینه مبانی کلی نوعی بلاتکلیفی، نگاه زیستی و فردگرایانه و بی‌توجهی به راه‌حل‌های اساسی حاکم بوده است. در حوزه بررسی و انتخاب سیاست‌ها فقدان یادگیری و بی‌توجهی به تجارب سیاستی، تمرکزگرائی، احساس‌زدگی، مخاطب نشناسی، عدم شفافیت، بی‌اعتنائی به گروه‌های حاشیه‌ای و شرایط بومی- محلی مشاهده می‌شود. در عرصة پیاده‌سازی نیز کمبود و عدم توزیع مناسب منابع مالی، بی‌اعتنائی به سیاست‌ها، فقدان زیرساخت‌ها؛ ناهماهنگی و مشکل نیروی انسانی به چشم می‌خورد. در زمینه اجراء نیز با ضعف دستگاه‌های اجرائی، مواجهه تشریفاتی و مناسکی و فقدان تفکر ماتریسی و شتابزدگی مواجه هستیم. در مرحله نظارت نیز فقدان نظام رصد و پایش و ضعف مشارکت نهادهای مدنی در فرایند ارزیابی از مهمترین انتقادات به‌شمار می‌آیند. در پایان راهبردهائی مانند شفافیت و تغییرات ساختاری پیشنهاد شده‌اند.
ابراهیم نیا، وحیده و زهره عبدی دانشور (1398) «ناکامی در سیاست ساماندهی تمرکز جمعیت در تهران»، فصلنامه نامه شهرسازی و معماری، دوره 11، شماره23، تابستان، صص 95-110.
احمدنیا، شیرین (1396) ضرورت تغییر رویکرد نهادهای متولی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، گفتگو‌های راهبردی شماره 42، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.
اخلاقی، آزیتا (1399) «آینده‌پژوهی اجرای اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در افق 1404»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره 10، شماره 34، بهار، صص 114-83.
ارحامی، آسیه و باجلان، اکرم (1399) بررسی لایحه بودجه 1400 کل کشور (اعتبارات موضوع حمایت از فرزندآوری و جمعیت در قوانین بودجه سنواتی)، شماره مسلسل 17330، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
اعتمادی‌فرد، سید مهدی (1395) «تحولات خانواده، طلاق و ازدواج»، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
اندروز، مت و دیگران (1398) «توانمندسازی حکومت؛ شواهد، تحلیل و عمل، ترجمه جعفر خیرخواهان و مسعود درودی»، توانمندسازی حاکمیت و جامعه.
ایتزن، دی استنلی و دیگران (1396) مسائل اجتماعی از دیدگاه انتقادی.
هوشنگ نایبی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
باجلان، اکرم وریحانه رحمانی‌پور (1399) بررسی لایحه بودجه سال 1400 کل کشور (بودجه حوزه زنان و خانواده)، شماره مسلسل 17343، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
پیران، پرویز (1397)«نابرابری فضائی و پیامدهای آسیب‌شناختی آن درایران»، در کتاب موسوی، میرطاهر (1397) دومین گزارش وضعیت اجتماعی ایران 1388-1396، مؤسسه رحمان.
تاج مزینانی، علی اکبر و همکاران (1396) «وضعیت زمان، مسئله بودگی و صورت‌بندی سیاست‌گذاری اجتماعی»، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 8، شماره 33، زمستان صص 37-1.
جلالی، یاسر (1399) ناسازه‌های سیاست‌گذاری فرهنگی در ایران با تأکید بر مسائل زنان و جوانان، پایان‌نامه دکتری رشته سیاست‌گذاری فرهنگی، دانشگاه خوارزمی.
جواهری، فاطمه و هلالی ستوده، مینا (1395) «تمایل به زندگی مجری»، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
حیدری، آرش (1398) «صورت‌بندی شکاف‌های نسلی در علوم اجتماعی ایران»، در کتاب روزخوش، محمد (1398) شکاف‌های اجتماعی در ایران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
راغفر، حسین وزهرا شکری (1397) مطالعه اثر عوامل اقتصادی بر آسیب‌های اجتماعی، در کتاب موسوی، میرطاهر (1397) دومین گزارش وضعیت اجتماعی ایران 1388-1396، مؤسسه رحمان.
رحمانی، جبار (1395) «هیئت‌های عزاداری و نوسازی فرهنگ ایران»، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
رستم‌وندی، تقی (26/10/1400) سه‌گانه تهدید، الکل، موادمخدر و خودکشی، در همایش ملی آسیب‌های اجتماعی از دیدگاه اسلامی، دانشگاه شاهد و معاونت اجتماعی وزارت کشور 26 و 27 دیماه 1400.
رستمی، احمد (25/9/1400) «آسیب‌پذیری 22 درصد خانوارها از لحاظ درآمدی»، روزنامه اطلاعات پنجشنبه 25/9/1400، شماره 28004.
رستمی، محمدباقر و همکاران (1395) «ارائه الگوی پیاده‌سازی نقشه جامع علمی کشور براساس رویکرد پارادایمی روش نظریه مبنائی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره ششم، شماره 2، پاییز، صص 161-145.
رمضانی، محمد (1395) «بی‌انضباطی و قانون‌گریزی»، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
روزخوش، محمد (1398) شکاف‌های اجتماعی در ایران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
سام آرام، عزت‌اله و همکاران (1396) «سیاست‌گذاری اجتماعی در حوزه آسیب‌های اجتماعی در قوانین برنامه توسعه کشور، فصلنامه انتظام اجتماعی»، سال نهم، شماره اول، بهار 126-105.
سام آرام، عزت‌اله، حسینی حاجی بکنده (1397) «سیاست اجتماعی در حوزه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و تأثیر آن بر امنیت اجتماعی»، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، دوره 9، پاییز، شماره 55.
ستاد مبارزه با مواد مخدر (1382) نگاهی اجمالی به چالش‌ها، مسائل و وضعیت مواد مخدر و پدیده اعتیاد در ایران، ستاد مبارزه با مواد مخدر.
سعیدی، علی اصغر (1390) «سیاستهای اجتماعی»، در کتاب گزارش وضعیت اجتماعی کشور 1388-1380، مؤسسه رحمان.
سلامت، حسام (1398) «آتش زیر خاکستر: شکاف‌های طبقاتی و پس‌لرزه‌های آن»، در کتاب روزخوش، محمد (1398) شکاف‌های اجتماعی در ایران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
شالچی، وحید و همکاران (1395) «وضعیت و روندهای فراغت»، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
شریعتی، سارا وآرمان ذاکری (1395) «موقعیت دین در جامعه ایران»، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) «مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور»، شورای اجتماعی کشور.
شریف‌زادگان (1397) «نابرابری در رفاه اجتماعی و پیامدهای آسیب‌شناختی آن»، درکتاب موسوی، میرطاهر (1397) دومین گزارش وضعیت ایران 1388-1396، مؤسسه رحمان.
شقاقی شهری، وحید و اسرا، کریم (1400) «ارزیابی وضعیت اجرای سیاستهای کلی جمعیت (1390-1398)» فصلنامه سیاستهای راهبردی و کلان، دوره9 شماره 2 (پیاپی34) تابستان صص 298-327.
صادقی، فاطمه (1398) «زنان و مسئله حقوق شهروندی در ایران»، در کتاب روزخوش، محمد (1398) شکاف‌های اجتماعی در ایران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
عبدی، عباس (1390) جرم، دادرسی، مجازات، در کتاب گزارش وضعیت اجتماعی کشور 1388-1380، مؤسسه رحمان.
عبدی، عباس (1395) «منازعات فردی و جمعی»، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
غفاری، غلامرضا (1395) «اعتماد اجتماعی و امید به آینده»، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
غفاری، غلامرضا و کرم حبیب‌پور گتابی، (1393) سیاست اجتماعی، بنیان‌های مفهومی و نظری: دانشگاه تهران.
قاراخانی، معصومه (زمستان 1390) «پژوهش سیاست اجتماعی در ایران»، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 3، شماره 9، زمستان، صص 148-123.
قانعی‌راد، محمدامین (1395) «فرار مغزها و کاهش سرمایه انسانی»، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
قرونه، حسن و بابکی‌راد، اعظم (1394) پیش‌ارزیابی سیاست (از مفهوم تا اجراء)، آینده‌پژوه.
کاتلر، فیلیپ ولی، نانسی (1399) بازاریابی اجتماعی، حسین شیرازی، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
کرمانی، محسن و یوسفوند، سامان (1399) بررسی لایحه بودجه 1400 کل کشور (تحلیلی بر اعتبارات آسیب‌های اجتماعی)، شماره مسلسل 17331، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
گرکانی، سید امیر حسین (25/9/1400) نیمی از کشور در معرض خشکسالی حاد قرار دارد، روزنامه اطلاعات، پنجشنبه 25/9/1400 شماره 28004.
مالجو، محمد (1398) عوامل تکوین و تعمیق نابرابری‌های طبقاتی در ایران، در کتاب روزخوش، محمد (1398) شکاف‌های اجتماعی در ایران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
محمودیان، حسین (1395) میزان و الگوهای مهاجرت داخلی و خارجی، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
مشونیس، جان (1395) مسائل اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات معظمی، شهلا (1390) خشونت اجتماعی و قتل، در کتاب گزارش وضعیت اجتماعی کشور 1388-1380، مؤسسه رحمان.
مؤسسه رحمان (1390) گزارش وضعیت اجتماعی کشور.
مؤسسه رحمان.
موسوی، میرطاهر (1398) مجموعه مقالات برگزیده سومین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی ایران، آگاه.
مؤمنی، فرشاد (1395) درهم تنیدگی بحران‌های اقتصادی اجتماعی، در کتاب غفاری، غلامرضا و جوادی یگانه، محمدجواد (1395) مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور، شورای اجتماعی کشور.
مؤمنی، فرشاد و رجب‌پور، حسین (1397) نابرابری اقتصادی و چالش‌های فراروی توسعه در ایران، در کتاب موسوی، میرطاهر (1397)، دومین گزارش وضعیت اجتماعی ایران 1388-1396، مؤسسه رحمان.
میرزائی، حجت‌اله و یحیوی، حسین (1397) نابرابری توسعه منطقه‌ای در پهنه‌های قومیتی و مناطق مرکزی کشور، در کتاب موسوی، میرطاهر (1397) دومین گزارش وضعیت اجتماعی ایران 1388-1396، مؤسسه رحمان.
وامقی، مروئه (1390) خشونت خانوادگی، در کتاب گزارش وضعیت اجتماعی کشور 1388-1380، مؤسسه رحمان.
