جوانان و تجربۀ گریز در فضاهای شهری
الموضوعات :
1 - استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه گیلان، ایران
الکلمات المفتاحية: جوانان, استراتژی‌های طرد, پاکیزه‌سازی فضا, مقاومت و سیاست خیابان.,
ملخص المقالة :
طی سال‌های اخیر، جامعه‌شناسان و انسان‌شناسان شهری به موضوع جوانان و استفاده آنان از فضاهای عمومی شهری اقبال بیشتری نشان داده‌اند. در این خصوص از طرفی شاهد تحقیقاتی هستیم که با رویکرد‌های جرم‌شناسانه با فضای شهری مواجه شده‌اند و در کنار آن، رویکرد‌هایی که با تکیه بر مفاهیمی همچون به حاشیه راندن، طرد و محروم‌سازی گروه‌های اجتماعی از فضاهای عمومی شهری، تحقیقات خود را سامان داده‌اند. در این تحقیقات به موضوعاتی همچون طرد و در مقابل مقاومت جوانان پرداخته می‌شود و این پرسش مطرح است که جوانان با اتخاذ استراتژی‌هایی همچون شخصی‌سازی مکان و قلمروسازی در قلب فضاهای عمومی، چگونه تلاش می‌کنند تا امضای خود را بر فضا ثبت کنند. مطالعۀ حاضر با تکیه بر مردم نگاری شهری در پیاده راه برادران مظفر شمالی شهر تهران انجام شده است. هدف اصلی پژوهش آن است تا لایه‌های مختلف استراتژی محروم‌سازی و به حاشیه راندن توسط نهاد‌های رسمی و اجتماع محلی که برخی از محققان شهری از آن با عنوان «پالایش مکان» یاد می‌کنند، شناسایی شده، همچنین استراتژی‌های مختلف جوانان حاضر در این میدان (پیاده راه) برای کنار آمدن، خنثی کردن و مقاومت در برابر طرد نشان داده شود. یافته‌ها نشان می‌دهد که این پیاده راه برای جوانان، محل گریز از نگاه خیره نهاد‌های رسمی به شمار می‌رود. همچنین به کارگیری استراتژی طرد و دوری جستن از استراتژی دربرگیری که نهاد‌های رسمی و اجتماع محلی اعمال می‌کنند، موفق نبوده و موجب شکل‌گیری سویه‌های مقاومت در بین جوانان گشته است.
آزاد ارمکی، تقی (1390) «پیاده¬رو و حیات جمعی شهر»، نشریه شهر، زیبایی، زندگی، سازمان زیباسازی شهر تهران، دوره اول، شماره 2 (ویژه¬نامه پیاده¬راه).
انگلیس، دیوید (1391) فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمه علیرضا مرادی، تهران، تیسا.
باتلر، کریس (1399) آنری لوفور، سیاست فضایی، زندگی روزمره و حق به شهر، ترجمه نریمان جهان¬زاد، تهران، همشهری.
پورسرتيپ، فريناز (1389) «پياده¬راه؛ تحكيم رابطه انسان و محيط شهري»، فصلنامه جستارهاي شهرسازي، فصلنامه تحليلي - پژوهشي معماري و شهرسازي، سال نهم، شماره31، بهار، جفی، ریوکه و آنوک دی کانینگ (1399) درآمدی بر انسان¬شناسی شهری، ترجمه علی باصری و محمدطیب سلطانی¬نژاد، تهران، سمت.
جیکوبز، جین (1396) مرگ و زندگی شهرهای بزرگ امریکایی، ترجمه حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران، دانشگاه تهران.
شارع‌پور، محمود (1391) جامعه¬شناسی شهری، تهران، سمت، شالچی، وحید (1387) سبک زندگی جوانان کافی شاپ، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره 1، شماره 1.
علیخواه، فردین، شادمنفعت، معصومه (1395) عشاق و شهر: مطالعه‌ای درباره جوانان و فضاهای عمومی در شهر رشت، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، سال نهم، شماره 33.
فاضلی، نعمت‌الله (1391) «کافی¬شاپ و شهر»، در، فرهنگ و شهر، تهران، تیسا و اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران.
------------- (1394) مردم¬نگاری و کاربردهای آن در مطالعات شهری، سایت فرهنگ¬شناسی، یادداشت¬های یک مردم¬نگار (13/3/1400) قابل دسترسی در، http,//farhangshenasi.
ir/ فاضلی، محمد و فردین علیخواه (1393) «اجتماع معترض، مجری مصمم، مطالعه اجتماعی پروژه پیاده¬راه¬سازی میدان امام حسین شهر تهران»، در، شهر، حمل¬ونقل و زندگی روزمره، گردآوری و تدوین محمد فاضلی، تهران، تیسا.
-فکوهی، ناصر، امیری، علیرضا (1394) اوقات فراغت شهر تهران: همگرایی و واگرایی در فرایند پرسه زنی: مطالعه موردی شهرک قدس (غرب)، مجله پژوهشهای انسان شناسی ایران، دوره 5، شماره 10.
مالون، کارل (1395) زندگی خیابانی، جوانان، فرهنگ و کاربردهای رقابتی فضاهای عمومی، ترجمه نرگس خالصی مقدم، منتشر شده در: دیوید هاروی، هانری لوفور، اداورد سوجا، زیگموند باومن و دیگران، مطالعات شهری: نظریه وعمل، جلد 1 ، مؤسسه نشر شهر، تهران.
مركز مطالعات و برنامه¬ريزي شهر تهران (1391) طراحي پياده¬راه¬ها در شهر تهران؛ با تمركز بر نيازهاي اجتماعي شهر (نسخه الكترونيكي) دانش شهر، شماره 123، دوره تابستان.
مریفیلد، اندی (1400) آنری لوفور، مقدمه¬ای انتقادی، ترجمه امین¬علی محمدی، تهران، همشهری، معینی، سید مهدی (1390) شهرهای پیاده‌مدار، تهران، سازمان زیباسازی شهر تهران، محمدی، جمال، جهانگیری، امید، پاکدامن، یوسف (1394) تجربه پرسه زنی و بازشکل دهی فضاهای همگانی شهری، فصلنامه علوم اجتماعی، سال 25، شماره 70.
-محمدی، جمال، محمودی، جهانگیر (1397) تجربه جوانی و تولید فضای اجتماعی: مردمنگاری انتقادی پرسه زنی جوانان در فضاهای شهری، پژوهش های جامعه شناسی معاصر، دوره 7، شماره 12.
مهتا، ویکاس (1398) خیابان، نمونه اصلی یک فضای عمومیِ اجتماعی، ترجمه فردین علیخواه، شهرزاد فرزین پاک، تهران، سازمان زیباسازی شهر تهران.
Global Designing Cities Initiative (2021, October 20) Pedestrian Only Streets, Case Study | Stroget, Copenhagen, https,//globaldesigningcities.org/.
Goonewardena, K (2005) The urban sensorium, Space, ideology and the Aestheticization of politics, Antipode, 37 (1), 46-71, https,//doi.org/10.1111/j.0066-4812.2005.00473.x.
Gélard, M (2016) Contemporary French sensory ethnography, The Senses and Society, 11 (3), 247-250, https,//doi.org/10.1080/17458927.2016.1195107.
Loebach, J., Little, S., Cox, A., & Owens, P, E (2020) The Routledge handbook of designing public spaces for young people, Processes, practices and policies for youth inclusion, Routledge.
Martin, J, N., & Nakayama, T, K (2022) Intercultural communication in contexts.
Mehta, V., & Bosson, J, K (2009) Third places and the social life of streets, Environment and Behavior, 42 (6), 779-805, https,//doi.org/10.1177/0013916509344677.
Neal, Z (2010) Seeking common ground, Three perspectives on public space, Proceedings of the Institution of Civil Engineers - Urban Design and Planning, 163 (2), 59-66, https,//doi.org/10.1680/udap.2010.163.2.59.
Pardo, I., & Prato, G, B (2018) The palgrave handbook of urban ethnography, Palgrave Macmillan.
Project for Public Spaces, Inc (2008) Space into Place, Using Public Spaces to Rebuild Communities, https,//www.pps.org/product/streets-as-places-using-streets-to-rebuild-communities.
Scott, N, A (2013) Like a fish needs a bicycle, Space and Culture, 16 (3), 397-410, https,//doi.org/10.1177/1206331213487062.
Sibley, D (2002) Geographies of exclusion, Society and difference in the west, Routledge.
White, R (1993) Young people and the policing of community space, Australian & New Zealand Journal of Criminology, 26 (3), 207-218, https,//doi.org/10.1177/000486589302600303.
White, Rob; Sutton, Adam (1995)Crime prevention, urban space and social exclusion, Journal of Sociology, First Published March 1.
