تحلیل بازتاب آسیب‌های ناشی از حوادث و بلایای طبیعی در متون فارسی تا قرن هشتم هجری
الموضوعات :
مهدی نجفی
1
(استادیار گروه امداد و نجات، مؤسسه آموزش عالی هلال ایران، ایران )
نجمه دری
2
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، ایران )
ابراهیم خدایار
3
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، ایران )
الکلمات المفتاحية: حوادث, بلایای طبیعی, مخاطرات, متون فارسی, مطالعات بینارشته‌ای.,
ملخص المقالة :
آسیب های ناشی از حوادث و بلایای طبیعی و نوع واکنش جوامع در برابر آنها، در آثار مکتوب گذشتگان، به اشکال مختلف بازتاب یافته است. این مطالعه بر آن است دریابد در متون فارسی تا قرن هشتم، به این آسیب ها و نوع واکنش جوامع برای مدیریت آنها، به چه میزان و چگونه توجه شده است. پژوهش حاضر، مطالعه ای توصیفی- تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی با رویکرد تلفیقی است. از بین مخاطرات شایع، چهار مخاطرة طبیعی زلزله، سیل، خشکسالی و برف و سرمای شدید در نظر گرفته شد. از بین متون فارسی منتخب، با نمونه گیری هدفمند، مجموعاً 93 نمونة منظوم و 52 نمونة منثور انتخاب و بررسی شد. بر اساس یافته‌های پژوهش، بیشترین آسیب های ناشی از حوادث و بلایا که در متون منتخب فارسی به آنها اشاره شده است؛ از نوع آسیب های اقتصادی است (45 درصد). همچنین، بیشترین توجهی که به اقدامات مربوط به مدیریت آسیب های ناشی از حوادث و بلایا در متون منتخب فارسی تا قرن هشتم شده است؛ معطوف به مرحلة پاسخ است (52 درصد). به نظر می رسد رویکرد پاسخ-محور جامعة ما به حوادث و بلایای طبیعی، ریشه در ذهنیتی تاریخی دارد که در متون فارسی تا قرن هشتم، انعکاس یافته است. درک روشمند و عمیق این ذهنیت تاریخی می تواند به نظریه‌پردازان در شناحت عمیق تر رفتارهای کنونی مردم و مدیران در حوادث و بلایای کشور و تغییر مطلوب آن رفتارها کمک کند.
منابع بلعمی، ابوعلی محمد (1387) تاریخ بلعمی، به تصحیح محمد تقیِ بهار، به کوشش محمد پروینِ گنابادي، تهران، کتاب هرمس.
بلوری، مریم، مختاری نوری (1397) «بازتاب روحی و روانی بلایای طبیعی در متون ادبی قرون چهارم تا هشتم هجری»، فصلنامة علمی- تخصصی مطالعات زبان و ادبیات غنایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف¬آباد.
بیهقی، ابوالفضل (1390) تاریخبیهقی، بهکوششخلیلخطیبرهبر، تهران، مهتاب.
تاریخسیستان (1366) به تصحیح ملک الشعرا بهار، به همت محمد رمضانی، تهران، خاور.
جمال الدینِ اصفهانی، محمد بن عبدالرزاق (1320) دیوان، به تصحیحِ وحید دستگردي، تهران، ارمغان.
جهانگیری، کتایون (1388) اصول و مبانی مدیریت بحران، تهران، مؤسسه آموزش عالی هلال ایران.
دبيرخانه راهبرد بين المللى كاهش بلايا (1392) واژه‌شناسى كاهش خطر بلايا، ترجمه على اردلان، محمدحسينرجائى، سيدعلى آذين، تهران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكى.
سعدی، مصلح بن عبدالله (1359) بوستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی.
------------------ (1385) کلیات سعدی، به تصحصح محمد علی فروغی، تهران، هرمس.
------------------ (1394) مواعظ، به تصحیح محمدعلی فروغی، تهران، میردشتی.
سلمان ساوجی (1371) دیوان، به تصحیح ابوالقاسم حالت، تهران، ما.
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1362) دیوان، به همت مدرس رضوی، تهران، سنایی.
-------------------------------- (1380) طریق¬التحقیق، به همت علی مؤذنی، تهران، آیه.
شعبانی، امامعلی، مهرعلی تبار، حمیده (1392) «حوادث و بلایای طبیعی در قرون میانی ایران»، مجلة تاریخ اجتماعی، سال سوم، 1392.
فردوسی، ابوالقاسم (1386) شاهنامه، دفتر هفتم، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
قطران تبریزي، ابومنصور (1362) دیوان، ازرويِ نسخۀ تصحیح شدة محمد نخجوانی، تهران، ققنوس.
کسایی، کامران (1375) «حوادث و رویدادهای طبیعی در ادبیات منظوم از رودکی تا بهار»، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب.
کمال¬الدین اسماعیل اصفهانی، ابوالفضل (1348) دیوان خلاق المعانی، به اهتمام حسین مجدالعلومی، تهران، دهخدا.
ناصر خسرو قبادیانی (1335) سفرنامه، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، کتابفروشی زوار.
نظامی گنجوی (1313) لیلی و مجنون، به تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران، مطبعه ارمغان ------------ (1363) اقبال¬نامه، به همت ف بابایوف، تهران، میر (گوتنبرگ).
همدانی، رشیدالدین فضل الله (1388)، به کوشش دکتر بهمن کریمی، تهران، اقبال.
United Nations International Strategy for Disaster Reduction (UNISDR) Terminology on disaster risk reduction, 2009.
