مبانی شعورمندی هستی در حکمت متعالیه و آثار آن در توسعة پایدار محیط‌زیست
الموضوعات :لیلا نیکویی نژاد 1 , احمد شه‌گلی 2
1 - دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
2 - استادیار مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: توسعـة پایـدار, محیط‌زیست, شعورمندی هستی, طبیعت, ملاصدرا,
ملخص المقالة :
بحران محیط‌زیست در دو قرن اخیر از مهمترین مسائلی بوده که گریبانگیر جامعۀ بشری شده و خطر تخریب و سلب حیات انسانی را بدنبال داشته است. بنابرین انسان باید در پی راهی باشد که رفتارهای نادرست و گاه غیراخلاقی در این زمینه را کنترل کند. ملاصدرا معتقد است طبیعت، اشیاء و جمادات نیز از علم و شعور برخوردارند، بنابرین رویکرد حکمت متعالیه به طبیعت، رویکردی قدسی است. بهمین دلیل، در این جستار، با محور قرار دادن منابع دست اول ملاصدرا، بکمک تحلیل و تبیین عقلانی، سعی کرده‌ایم باورهای اخلاقی را برای رسیدن به توسعة پایدار در زمینة محیط‌زیست تقویت کرده و مبنای فلسفی‌ـ‌الهی آنها را برجسته نماییم. در پایان پژوهش این نتیجه حاصل شد که بازخوانی و کنکاش در منابع و معارف پر نغز حکمت متعالیه که تفسیر فلسفی جامعی با پشتوانة آیات و روایات، ارائه میکند، از این ظرفیت برخوردار است که بتوان بر اساس اصولی همچون اصالت وجود، تشکیک وجود، سنخیت علت و معلول و مظهریت طبیعت برای سایر عوالم برتر از خود، حرمت و کرامت ازدست‌رفتة طبیعت را که بر مبنای نگاه مقدس‌مآبانة ادیان و مکاتب فلسفی اتخاذ شده از آنها بدست آمده بود، به آن برگرداند و از نابودی طبیعت و بتبع آن حیات بشری، جلوگیری کرد.
قرآن کریم.
ابن‌عربی، محیی‌الدین (1405ق) الفتوحات المکیه، تحقیق عثمان یحیی، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
افلاطون (1351) تیمائوس، ترجمة محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
بیدهندی، محمد؛ شیراوند، محسن (1394) «بررسی اخلاق زیست‌محیطی با پردازش نظریة گایا و قاعدة فلسفی بسیط الحقیقه»، انسان‌پژوهی دینی، شمارۀ 33، ص96ـ77.
جوادی آملی، عبدالله (1381) رحیق مختوم، ج2، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386) رحیق مختوم، ج4 و 5، قم: اسراء.
حمیدی، امیرحسین و همکاران (1400) «جایگاه مصالح هوشمند بمنظور کاهش اثرات زیست‌محیطی و افزایش طول عمر ساختمان»، سومین همایش ملی مدیریت دانش و کسب وکارهای الکترونیکی با رویکرد اقتصاد مقاومتی، تهران.
رضایی، ابراهیم؛ شانظری، جعفر (1396) «بررسی و تحلیل نسبت انسان با طبیعت در فلسفۀ ملاصدرا»، پژوهشهای فلسفی‌کلامی، شمارۀ 73، ص24ـ6.
سروش، عبدالکریم (1384) فربه‌تر از ایدئولوژی، تهران: صراط.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق) نهایة الحکمة، تعلیق عباسعلی زارعی سبزواری، قم: مؤسسة نشر اسلامی.
کاپلستون، فردریک (1375) تاریخ فلسفه ، ج1: یونان و روم، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، تهران: سروش.
مصباح یزدی، محمدتقی (1375) دروس فلسفه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مطهری، مرتضی (1373) مقالات فلسفی، تهران: صدرا.
ملاصدرا (1380) الحكمة المتعالية فى الأسفار الأربعة، ج2 و 7، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1382) الحكمة المتعالية فى الأسفار الأربعة، ج9، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383) الحكمة المتعالية فى الأسفار الأربعة، ج1، 3 و 8، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1386) مفاتیح الغیب، تصحیح و تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1391) الشواهد الربوبية فى المناهج السلوكية، تصحيح و تحقیق سيد مصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1397) الحكمة المتعالية فى الأسفار الأربعة، ج5، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1398) الحكمة المتعالية فى الأسفار الأربعة، ج6، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
یخکشی، علی (1381) شناخت، حفاظت و بهسازی محیط زیست، تهران: موسسه علمی‌ـ‌کاربردی جهاد کشاورزی.
Barbour, I. G. (1997). Religion and Science: Historical and Contemporary Issues. New York: HarperSanFrancisco.
Butterfield, H. (1965). The Origins of modern science. New York: HarperSanFrancisco
Potter, V. R. (1971). Bioethics, bridge to the future. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
Rifkin, J. (1989). Entropy: Into the greenhouse World. New York: Bantam Books.
