مشکلات روانشناختی مادران کودکان مبتلا به کاستی‌توجه-بیش‌فعالی در دوره کووید-۱۹: نقش حمایت اجتماعی ادارک‌شده، حل مسئله اجتماعی و تاب‌آوری
الموضوعات :
سعید آریاپوران
1
(گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران)
مریم نیساری
2
(کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، آموزش و پروش ناحیه 2 رشت)
الکلمات المفتاحية: تاب‌آوری, حل مسئله اجتماعی, حمایت اجتماعی, کاستی توجه-بیش‌فعالی, مادران, مشکلات روانشناختی,
ملخص المقالة :
هدف پژوهش حاضر شناخت شیوع مشکلات روانشناختی مادران کودکان مبتلا به کاستی‌توجه- بیش‌فعالی (ADHD) در دوره کووید 19 و نقش حمایت اجتماعی ادراک شده، حل مسئله اجتماعی و تاب‌آوری در پیشبینی آن بود. جامعه آماری شامل کل مادران کودکان ADHD در شهرستان‌های ملایر و رشت بود. حجم نمونه تعداد 136 مادر کودکان ADHD در رشت و ملایر در سال 1400 به‌صورت در دسترس انتخاب شدند. مقیاس‌های افسردگی، اضطراب، استرس، حمایت اجتماعی ادراک‌شده چندبعدی، فرم کوتاه سیاهه حل مسئله اجتماعی تجدیدنظر شده و مقیاس تاب‌آوری را تکمیل کردند. جهت تحلیل داده‌ها، از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شده است. نتایج توصیفی نشان داد که از میان مادران 91/41 درصد دارای افسردگی متوسط تا بسیار شدید، 82/58 درصد دارای اضطراب متوسط تا بسیار شدید و 27/49 درصد دارای استرس متوسط تا بسیار شدید بودند. نتایج رگرسیون گام به گام به ترتیب نقش معنادار سبک‌های حل مسئله اجتماعی منفی، سبک‌های حل مسئله اجتماعی مثبت، تاب‌آوری و حمایت اجتماعی ادراک شده را در پیشبینی مشکلات روانشناختی (افسردگی، اضطراب و استرس) مادران کودکان ADHD در دوره کووید 19 تأیید کرد (01/0>p). بر اساس نتایج، تقویت حمایت اجتماعی و برنامه‌های روانشناختی مبتنی بر ارتقای حل مسئله اجتماعی و تاب‌آوری برای مادران کودکان ADHD مفید واقع خواهد شد.
ارشاد سرابی، رزیتا؛ هاشمی رزینی، هادی و عبداللهی، محمد حسین. (1396). مقایسه تنیدگی والدگری، سبک های والدگری، و حل مسئله اجتماعی مادران کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم، نارسایی توجه/فزون کنشی و بهنجار. فصلنامه سلامت روان کودک، ۴ (۴)، 165-179.
سامانی، سیامک و جوکار، بهرام. (1386). بررسی اعتبار و روایی فرم کوتاه مقیاس افسردگی، اضطراب و فشار روانی. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 26(3)، 77-66.
سبزی، ندا و فولادچنگ، محبوبه. (1394). نقش واسطه‌ای باورهای انگیزشی در رابطه بین حمایت اجتماعی ادراک شده و سرزندگی تحصیلی. آموزش پژوهی، 1(2)، 51-26.
سپهری‌نصب، زهرا؛ بشرپور، سجاد؛ آقاجانی، سیف‌الله و حاجلو، نادر. (1401). نقش کنترل تکانه، تحریک‌پذیری و سبک دلبستگی مادران در پیش بینی نشانه¬های نقص توجه- بیش فعالی کودکان. روانشناسی، 26(2)، 99-90.
شفاعت، عارفه و تیرگری، عبدالحکیم. (1390). بررسی شیوع علائم افسردگی در مادران کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه در کلینیک روانپزشکی کو دک و نوجوان شهرستان ساری. مجله دانشگاه علوم پـزشکی مازندران، 21 (ویژه‌نامه 1)، 72-66.
شفیعی‌تبار، مهدیه و اکبری چرمهینی، صغری. (1401). تنظيم هيجاني و تاب‌آوري در كودكان داراي اختلال نارسايي توجه/ فزون کنشی. مجله روانشناسی، 26(2)، 119-111.
ظهورپرونده، وجیهه و پاسبان، سعیده. (1398). رابطه حمايت اجتماعي و تاب‌آوري با اضطراب اجتماعي و درماندگي روان‌شناختي مادران كودكان استثنايي. خانواده پژوهی، 15(58)، 301-283.
فرخزادی، فریده؛ محمدی، محمدرضا؛ علیپور، احمد؛ مداحی، محمدابراهیم و سلمانیان، مریم. (1394). مقايسة سلامت رواني والدين كودكان مبتلا به اختلال نارسايي توجه/بيش‌فعالي با والدين كودكان سالم. فصلنامه ايراني كودكان استثنايی، 11(2)، 56-43.
مخبری، عادل؛ درتاج، فریبا و دره‌کردی، علی. (1390). بررسی شاخصهای روانسنجی و هنجاریابی پرسشنامه توانایی حل مسأله اجتماعی. فصلنامه اندازه گیری تربیتی، 1(4)، 21-1.
مهدوی میدانی، محمد؛ شاهقلیان، مهناز و خانی‌پور، حمید. (1401). ارتباط طرحواره‌های مقابله با استرس و فضایل در عمل با پریشانی روانشناختی در دوره همه‌گیری کرونا: نقش میانجی تاب‌آوری. مجله روانشناسی، 26(3)، 290-281.
American Psychological Association. (2020). Building your resilience. https://www. apa. org/topics/resilience. Antony, M. M., Bieling, P. J., Cox, B. J., Enns, M. W., & Swinson, R. P. (1998). Psychometric properties of the 42-item and 21-item versions of the Depression Anxiety Stress Scales in clinical groups and a community sample. Psychological assessment, 10(2), 176-181.
Ariapooran, S., & Khezeli, M. (2021). Symptoms of anxiety disorders in Iranian adolescents with hearing loss during the COVID-19 pandemic. BMC psychiatry, 21(1), 1-5.
Behrmann, J. T., Blaabjerg, J., Jordansen, J., & Jensen de López, K. M. (2021). Systematic review: Investigating the impact of COVID-19 on mental health outcomes of individuals with ADHD. Journal of Attention Disorders, 26(7), 957-975.
Coulombe, S., Pacheco, T., Cox, E., Khalil, C., Doucerain, M. M., Auger, E., & Meunier, S. (2020). Risk and resilience factors during the COVID-19 pandemic: a snapshot of the experiences of Canadian workers early on in the crisis. Frontiers in psychology, 11, 3225.
D’Zurilla, T. J., & Nezu, A. M. (2010). Problem-solving therapy. Handbook of cognitive-behavioral therapies, 3(1), 197-225.
D’Zurilla, T. J., Maydeu-Olivares, A., & Gallardo-Pujol, D. (2011). Predicting social problem-solving using personality traits. Personality and individual Differences, 50(2), 142-147.
Duru, E., Balkis, M., & Turkdoğan, T. (2019). Relational violence, social support, self-esteem, depression and anxiety: A moderated mediation model. Journal of Child and Family Studies, 28(9), 2404-2414.
Eskin, M., Şavk, E., Uslu, M., & Küçükaydoğan, N. (2014). Social problem‐solving, perceived stress, negative life events, depression and life satisfaction in psoriasis. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 28(11), 1553-1559.
Fegert, J. M., Vitiello, B., Plener, P. L., & Clemens, V. (2020). Challenges and burden of the Coronavirus 2019 (COVID-19) pandemic for child and adolescent mental health: a narrative review to highlight clinical and research needs in the acute phase and the long return to normality. Child and adolescent psychiatry and mental health, 14(1), 1-11.
Grav, S., Hellzèn, O., Romild, U., & Stordal, E. (2012). Association between social support and depression in the general population: the HUNT study, a cross‐sectional survey. Journal of clinical nursing, 21(1‐2), 111-120.
Karimirad, M. R., Seyedfatemi, N., Oghli, S. H., Noorian, S., & Amini, E. (2019). Resilience of mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder and its related underlying factors. Journal of Preventive Epidemiology, 4(2), e11-e11.
Khodadadi, N., & Foroozandeh, E. (2020). Problem-Solving Ability and Quality of Life of Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder. Practice in Clinical Psychology, 8(4), 267-276.
Kinser, P. A., Jallo, N., Amstadter, A. B., Thacker, L. R., Jones, E., Moyer, S., ... & Salisbury, A. L. (2021). Depression, Anxiety, Resilience, and Coping: The Experience of Pregnant and New Mothers During the First Few Months of the COVID-19 Pandemic. Journal of Women's Health, 30(5), 654-664.
Lovibond, P. F. & Lovibond, S. H. (1995). The Structure of Negative Emotional States: Comparison of the Depression Anxiety Inventories. Behavior Research and Therapy. 33(3), 335-342.
Lett, H. S., Blumenthal, J. A., Babyak, M. A., Catellier, D. J., Carney, R. M., Berkman, L. F., ... & Schneiderman, N. (2009). Dimensions of social support and depression in patients at increased psychosocial risk recovering from myocardial infarction. International journal of behavioral medicine, 16(3), 248-258.
Li, M. H., Eschenauer, R., & Persaud, V. (2018). Between avoidance and problem solving: Resilience, self‐efficacy, and social support seeking. Journal of Counseling & Development, 96(2), 132-143.
Li, F., Luo, S., Mu, W., Li, Y., Ye, L., Zheng, X., ... & Chen, X. (2021). Effects of sources of social support and resilience on the mental health of different age groups during the COVID-19 pandemic. BMC psychiatry, 21(1), 1-14.
Lim, T. S., Tan, M. Y., Aishworiya, R., Kang, Y. Q., Koh, M. Y., Shen, L., & Chong, S. C. (2022). Factors Contributing to Psychological Ill-Effects and Resilience of Caregivers of Children with Developmental Disabilities During a Nation-wide Lockdown During the COVID-19 Pandemic. Journal of autism and developmental disorders, 52(1), 3015–3025.
Meraya, A. M., Syed, M. H., Yasmeen, A., Mubaraki, A. A., Kariry, H. D., Maabouj, W., ... & Makeen, H. A. (2021). COVID-19 related psychological distress and fears among mothers and pregnant women in Saudi Arabia. Plos one, 16(8), e0256597.
Morete, M. C., Solano, J. P. C., Boff, M. S., J Filho, W., & Ashmawi, H. A. (2018). Resilience, depression, and quality of life in elderly individuals with chronic pain followed up in an outpatient clinic in the city of Sao Paulo, Brazil. Journal of pain research, 11(1), 2561-2566.
Nila, K., Holt, D. V., Ditzen, B., & Aguilar-Raab, C. (2016). Mindfulness-based stress reduction (MBSR) enhances distress tolerance and resilience through changes in mindfulness. Mental Health and Prevention, 4(1), 36-41.
Notario-Pacheco, B., Solera-Martínez, M., Serrano-Parra, M. D., Bartolomé-Gutiérrez, R., García-Campayo, J., & Martínez-Vizcaíno, V. (2011). Reliability and validity of the Spanish version of the 10-item Connor-Davidson Resilience Scale (10-item CD-RISC) in young adults. Health and quality of life outcomes, 9(1), 1-6.
Peasgood, T., Bhardwaj, A., Biggs, K., Brazier, J. E., Coghill, D., Cooper, C. L., ... & Sonuga-Barke, E. J. (2016). The impact of ADHD on the health and well-being of ADHD children and their siblings. European Child & Adolescent Psychiatry, 25(11), 1217-1231.
Polat, H., & Karakas, S. A. (2019). An Examination of the Perceived Social Support, Burnout Levels and Child-Raising Attitudes of Mothers of Children Diagnosed with Attention Deficit Hyperactivity Disorder in Turkey. International Journal of Caring Sciences, 12(2), 1165-1174.
Qi, M., Zhou, S. J., Guo, Z. C., Zhang, L. G., Min, H. J., Li, X. M., & Chen, J. X. (2020). The effect of social support on mental health in Chinese adolescents during the outbreak of COVID-19. Journal of Adolescent Health, 67(4), 514-518.
Ringer, N., Wilder, J., Scheja, M., & Gustavsson, A. (2020). Managing children with challenging behaviours. Parents’ meaning-making processes in relation to their children’s ADHD diagnosis. International Journal of Disability, Development and Education, 67(4), 376-392.
Ruan, Q. N., Chen, C., Jiang, D. G., Yan, W. J., & Lin, Z. (2022). A network analysis of social problem-solving and anxiety/depression in adolescents. Frontiers in Psychiatry, 13(1), 921781.
Sadeghi, M., Rahimipour, T., & Alimohamadi, H. (2017). The effect of resilience and psychological hardiness on mental health of mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Knowledge & Research in Applied Psychology, 18(1), 30-37.
Si, Y., Ma, J. L., & Zhang, J. (2020). Factors influencing parenting stress among Chinese families of children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Children and Youth Services Review, 116, 105148.
Singh, K., & Yu, X. N. (2010). Psychometric evaluation of the Connor-Davidson Resilience Scale (CD-RISC) in a sample of Indian students. Journal of Psychology, 1(1), 23-30.
Tourunen, A., Siltanen, S., Saajanaho, M., Koivunen, K., Kokko, K., & Rantanen, T. (2021). Psychometric properties of the 10-item Connor–Davidson resilience scale among Finnish older adults. Aging & mental health, 25(1), 99-106.
Tseng, H. W., Tsai, C. S., Chen, Y. M., Hsiao, R. C., Chou, F. H., & Yen, C. F. (2021). Poor Mental Health in Caregivers of Children with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and Its Relationships with Caregivers’ Difficulties in Managing the Children’s Behaviors and Worsened Psychological Symptoms during the COVID-19 Pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(18), 9745.
World Health Organization (2023). Coronavirus disease (COVID-19) situation dashboard. Retrieved from https://covid19.who.int/.
Yousef, A. M., Sehlo, M. G., & Mohamed, A. E. (2021). The negative psychological impact of COVID-19 pandemic on mothers of children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD): a cross-section study. Middle East Current Psychiatry, 28(1), 1-15.
Zimet, G, D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G., & Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 51(1), 30, 41.
