بررسی جامعه‌شناختی الگو‌های ازدواج در خانواده‌های طلبه به مثابه موضوع تعارض نسلی از منظر فرزندان
الموضوعات :زهرا موحدی ساوجی 1 , منصوره اعظم آزاده 2 , سید مهدی اعتمادی فرد 3
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه الزهرا، ایران
2 - دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه الزهرا، ایران
3 - دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: تعارضات نسلی, الگو‌های ازدواج, فرزندان طلبه. ,
ملخص المقالة :
موقعیت گذار ایران از سنت به مدرنیته شرایط جدیدی را به لحاظ چالش‌های میان دو نسل رقم زد. یکی از این چالشها در زمینه ازدواج است. فرهنگ ازدواج در ایران همواره همراه با حضور و نقش پررنگ خانواده‌ها بوده است و اساساً ازدواج به پیوندی خانوادگی تعبیر می‌شود. در دوران‌هایی انتخاب فرد مناسب برای زندگی مشترک از ابتدا توسط خانواده انجام می‌شد؛ پیوند‌های زناشویی کمتر به پشتوانه عشق رمانتیک، بلکه بر مدار منافع و مضار و صلاح‌دید خانواده‌ها بود. این الگو به مرور زمان تعدیل شده و بدیل‌های متعددی نیز یافته است. در این تحقیق به دنبال بررسی توصیفی- تحلیلی تعارضات برآمده از الگو‌های ازدواج میان والدین طلبه و فرزندان هستیم. بررسی استراتژی‌ها و راهکار‌های آنها در مواجهه با این تعارضات بخش دیگری از هدف این تحقیق است. برای ارائه توصیفی دقیق و عمیق از مسائل نسلی خانواده‌های طلاب، رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه‌ای مناسب به‌نظر رسید. «زیّ طلبگی»، خردهفرهنگی است که برای شناخت آن به طور عام و شناخت مسائل درون خانواده، بهترین گزینه، اتکا به روایت‌های بازیگران میدان و نزدیکی هرچه بیشتر به آن برای دستیابی به فهم عمیق‌تر به‌نظر می‌رسد. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد سه الگوی تقابل در میان فرزندان و والدین طلبه وجود دارد که عبارتند از: درونهمسرگزینی در مقابل برونهمسرگزینی، تعجیل در ازدواج در مقابل تأخیر در ازدواج، و ازدواج مبتنی بر کهنسالسالاری در مقابل ازدواج مبتنی بر آزادی. در بررسی مواجهه فرزندان با تعارضات در الگو‌های ازدواج نیز سه استراتژی شناسایی شد که شامل استراتژی ستیز، استراتژی تسلیم، و استراتژی پنهان‌کاری است. بررسی داده‌های تحقیق نشان می‌دهد تجربه طلاق در فرزندان و روابط عاطفی حاکم بر خانواده اهمیت بالایی در نوع مواجهه فرزندان با تعارضات دارد. نتیجه دیگری که از مطالعه داده‌ها به دست آمده، نقش متغیر زمینه‌ای «جنسیت» در تشدید تعارضات است؛ چرا که به‌نظر می‌رسد نگرش والدین نسبت به فرزندان دختر و پسر تفاوت فاحشی دارد. در بخش نتایج همچنین به نقش تسهیل‌گرانه «وضعیت تحصیلی» اشاره شده است که «میانجی تسهیل ارتباط در مقام تعارض» خوانده می‌شود.
استراوس، انسلم و جولیت کوربین (1395) مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، تهران، نی.
بالس، کریستوفر (1380) ذهنیت نسلی [دیدگاهی روانکاوانه درباره اختلاف نسل‌ها]، ترجمه حسین پاینده، ارغنون، شماره.
پور‌قنبر، محمد‌حسن (1398) نوسازی و دگرگونی، بررسی تأثیر تغییرات اجتماعی بر نهاد خانواده در ایران (57-1335)، تهران، شیرازه کتاب ما.
حبیبی، غلامحسین (1393) بینش روش شناختی، تحقیق در علوم اجتماعی، پارادایم‌ها، روش‌ها و تکنیک‌ها، تهران، کتاب همه.
حسینی، سید محمدرضا (5/مرداد/1395) آمار حوزه‌هاي علميه و روحانيون به روايت مشاور وزير فرهنگ، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
Available at، https، //www.
irna.
ir (17/دی/1400).
حیدر‌پور، حانیه (1396) مطالعه جامعه‌شناختی مواجهه زنان طلبه با مناقشات زناشویی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
خلیلی، رضا (1391) تحول تاریخی-گفتمانی مفهوم استراتژی، فصل‌نامه مطالعات راهبردی، دوره 15، شماره 58.
ساروخانی، باقر و مجتبی صداقتی فرد (1388) شکاف نسلی در خانواده ایرانی؛ دیدگاه‌ها و بینش‌ها، نامه علوم اجتماعی، دوره 3، شماره 4.
سلیمانیه، مهدی (1397) طلبه زیستن، پژوهشی مقدماتی در سنخ شناسی جامعه شناسی زیست طلبگی، تهران، نگاه معاصر.
شهیدثانی، زین‌الدین‌بن‌علی (1385) منیه المرید فی ادب المفید و المستفید، ترجمه رضا مختاری، قم، بوستان کتاب.
عبداللهی، علی‌اصغر (9/دی/1394) ۷ آمار از حوزه‌های علمیه در ایران، همشهری آنلاین.
Available at https,، //www.
hamshahrionline.
ir (17/دی/1400).
علیخانی، علی اکبر (1383) نگاهی به پدیده گسست نسل ها، رویکرد فلسفه، جامعه شناسی، روانشناسی، سیاسی، تاریخی و ادبی به پدیده شکاف نسلی، تهران، جهاد دانشگاهی، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي.
فیلیک، اووه (1392) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران، نی.
قاضینژاد، مریم (1383) نسل‌ها و ارزش‌ها، بررسي و تحليل جامعه شناختی تفاوت گرايشات ارزشي نسل جوان و بزرگسال، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تهران.
کاظمی‌پور، عبدالمحمد (1388) نسل ایکس، بررسی جامعه‌شناختی نسل جوان ایرانی، تهران، نی.
گیدنز، آنتونی (1382) چشم‌انداز خانواده، بازتاب اندیشه، شماره 44.
---------- (1393) تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، تهران، نی.
معید‌فر، سعید (1383) شکاف نسلی یا گسست فرهنگی (بررسی شکاف نسلی در ایران)، نامه علوم اجتماعی، دوره 24، شماره 24.
وافی، احمد‌یاسر (21/06/1396) چه سنی برای ازدواج طلبه‌ها مناسب است؟، پایگاه اطلاع‌رسانی نشست‌های دوره‌ای اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم.
Available at، https //neshasteasatid.
com,(17/دی/1400).
وبر، ماکس (1382) دﻳﻦ، ﻗﺪرت، ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺣﻤﺪ ﺗﺪﻳﻦ، ﺗﻬﺮان، هرمس.
-------- (1395) روش‌شناسی علوم اجتماعی، ﺗﺮﺟﻤﺔ حسن چاوشیان، ﺗﻬﺮان، مرکز.
هیوز، هنری استوارت (1369) آگاهی و جامعه، ترجمه عزتالله فولادوند، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
یوسفی، نریمان (1383) شکاف بین نسل‌ها، بررسی تجربی و نظری، تهران، جهاد دانشگاهی، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي.
Good, W (1964) World Revolution and Family Patterns, London، Oxford University Press.
Even-Zohar, Ahuva (2015) Grandparent-Grandchild Relationships in Israel: A Comparison between Different Jewish Religious Groups, Journal of Intergenerational relationships, Vol. 13.
Lorenzini, J; Monsch, G. A.; Rosset, J (2021) Challenging Climate Strikers' Youthfulness: The Evolution of the Generational Gap in Environmental Attitudes Since 1999, Frontiers in Political Science, May.
