تحلیل کمّی و کیفی احادیث مورد اهتمام عارفان مسلمان در متون عرفانی
الموضوعات :
جلال یوسفی عنایت
1
(دانشگاه آزاد اسلامی)
علی حسین احتشامی
2
(گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تویسرکان، دانشگاه آزاد اسلامی، تویسرکان، ایران. )
محمدرضا فریدونی
3
(دانشگاه بوعلی سینا)
الکلمات المفتاحية: متون عرفانی, حدیث, عرفان اسلامی, احادیث عرفانی, ادبیات عرفانی.,
ملخص المقالة :
از دیدگاه مسلمانان پس از قرآن کریم، احادیث معصومین(ع) مهم ترین میراث دین مبین اسلام است. این گنجینه گران بها مورد توجه نحله های مختلف اسلامی از جمله عارفان مسلمان است. اهل عرفان در پرداختن به حدیث، مبانی خاص خود را دارند. اختلاف مبنای ایشان با علمای حدیث باعث بروز اختلافاتی شده است. گاهی اهل عرفان به جعل و تحریف احادیث منسوب شده اند. به نظر می رسد تجزیه و تحلیل احادیث مورد اهتمام اهل عرفان با روش های دقیق علمی راهگشای فهم مبانی و قواعد ایشان در مواجهه با احادیث باشد. این تحقیق به بررسی هفت حدیث مورد اهتمام عارفان مسلمان در 110 منبع عرفانی پرداخته است. تلاش شده است این احادیث با بهره گیری از روش های تحقیق نوین مورد تحلیل کمی و کیفی قرار گیرد. یافته های تحقیق نشان می دهد برخی از احادیث عرفانی بیشتر مورد توجه اهل عرفان بوده و استناد به این احادیث در منابع عرفانی به وفور دیده می شود.
منابع
قرآن کریم .
ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین. 1405ق، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم: دار سیدالشهداء للنشر.
ابن عربی، محیی الدین. 1994م)، الفتوحات المکیه، بیروت: دار احیاء التراث.
------------------. 1422ق، تفسیر ابن عربی، 2جلد، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
آملی، سیدحیدر. 1382ش، انوار الحقیقه و اطوار الطریقه و اسرار الشریعه، قم: نور علی نور.
-------------. 1380ش، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم، قم: نور علی نور.
-------------. 1368ش، جامع الأسرار و منبع الأنوار، تهران: علمى و فرهنگى.
اهوازی، حسین بن سعید. 1404ق، المؤمن، قم: انتشارات مدرسه امام مهدی(عج).
بخاری، محمد بن اسماعیل. بی تا، الجامع الصحیح، بیروت: دارالفکر.
بهایی، محمد بن حسین. 1384ش، منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، تهران: حکمت.
ترمذی، محمد. 1426ق، ریاضه النفس، تحقیق شمس الدین ابراهیم، بیروت: دار الکتب العلمیه.
جوادی آملی، عبدالله. 1395ش، مبادی اخلاق در قرآن، قم: اسراء.
حافظ برسی، رجب بن محمد. 1422ق، مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین(ع)، بیروت: اعلمی.
حر عاملی، محمد بن حسن. 1380ش، الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة، تهران: انتشارات دهقان.
سلمی، محمد بن حسین. 1424ق، طبقات الصوفیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
شریف الرضی، محمد بن حسین. 1414ق، نهج البلاغة، تحقیق صبحی صالح، قم: هجرت.
شهید ثانی، زین الدین بن علی. 1377ش، شرح مصباح الشریعة، ترجمه عبد الرزاق گیلانی، تهران: پیام حق.
----------------------. بی تا، مُسكّن الفؤاد عند فقد الأحبّة و الأولاد، قم: بی جا.
صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم. 1383ش، شرح أصول الكافی، تهران: صدرا.
-----------------------------. 1360ش، شواهد الربوبیه، تهران: بنیاد صدرا.
صدوق، محمد بن على ابن بابویه. 1398ق، التوحید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
صنعانی، عبد الرزاق. بی تا، المصنّف، بیروت: المجلس العلمی.
طباطبایی، محمدحسین. 1412ق، ترجمه تفسیر المیزان، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبری آملی، عماد الدین ابی جعفر. 1376ش، کامل بهایی، قم: مؤسسه طبع و نشر تحت نظر جمعی از دانشمندان.
فخر رازى، محمد بن عمر. 1420ق، التفسیر الكبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فضلی، علی. 1384ش، «ساختار عرفان اسلامی»، معارف عقلی، پیش شماره1، قم.
فیض کاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی. 1406ق، الوافی، اصفهان: کتابخانه امیرالمومنین(ع).
قیصری، داود. 1375ش، شرح فصوص الحکم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
قیصری، داود. 1381ش، رسائل قیصری، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
کلینی، محمد بن یعقوب. 1407ق، الکافی، تهران: اسلامیه.
گنابادی، محمد بن حیدر سلطان علىشاه. 1408ق، بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى. 1414ق، لوامع صاحبقرانى، قم: موسسه اسماعیلیان.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مصطفوی، حسن. 1360ش، مصباح الشریعة، تهران: انجمن اسلامى حكمت و فلسفه.
مکارم شیرازى، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مولوی بلخی، جلال الدین محمد. 1373ش، مثنوى معنوى، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی. 1369ش، مجموعه ورّام آداب و اخلاق در اسلام، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
