بررسی خودشیفتگی و فرافکنی در حکایت نخچیران و شیر مثنوی معنوی
الموضوعات :
محمد کریمی
1
(دانشگاه ازاد سنندج)
بدریه قوامی
2
(استادیار دانشگاه ازاد سنندج)
الکلمات المفتاحية: خودشیفتگی, فرافکنی, مثنوی معنوی, مولوی,
ملخص المقالة :
واژۀ نارسیسم در معنی خودشیفتگی را اولین بار فروید به کار برد. البتّه دیگران، قبل از فروید، آن را در معنی خودپرستی و تحقیر کننده، برای توصیف نگرش روانی در روانشناسی بالینی مطرح کرده اند. این اختلال شخصیت در بسیاری از موارد منجر به فرافکنی می شود. فرافکنی یکی از مکانیسم های روان شناسی است که از طریق آن می توان به ضمیر و درون انسان ها پی برد و شناخت نسبی از شخصیت آن ها به دست آورد. مولانا جلال الدین محمد بلخی در آثار خود به ویژه در مثنوی معنوی به جنبۀ روان شناختی رفتار انسان توجّه کرده است. در این مقاله برآنیم، خودشیفتگی و فرافکنی را به عنوان یکی از مفاهیم نوین روانشناسی، در حکایت نخچیران و شیر مثنوی معنوی، با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. یافته ها نشان می دهد که مولانا، شخصیت خودشیفته را، مشکل کلّی بشریت می داند و می‌خواهد به شیوه‌ای راهکاری برای آن بیابد. سراسر مثنوی مبارزه با خودشیفتگی و غرور است. در حکایت، شیر با خویشتن خود دیدار می کند و به حقیقت خود می رسد. درواقع، خرگوش شیر را نکشت، خشم و خود شیفتگی شیر و عدم توکّل او به خداوند، موجب غفلت و در نهایت هلاکش شد. مسالۀ دیدار در زبان مولانا، گاه با تعابیر و نشانه هایی همچون: آب، چشمه، جویبار، چهره، عکس خود را در آب دیدن و ... بیان می شود که افسانۀ نارسیس را در عالم اسطوره تداعی می کند.
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
انجیل متی.
اسدی طوسی. (1354). گرشاسپ¬نامه، باهتمام حبیب یغمایی، تهران: طهوری.
اسمیت، ژوئل. (1384). فرهنگ اساطیر یونان و رم، ترجمۀ شهلا خسرو شاهی، تهران: فرهنگ معاصر.
البحیری، عبدالرقیب احمد. (1998م). الشخصیة النرجسیّة دراسه فی ضوء التحلیل النفسی، القاهره: دارالمعارف.
برتلس، یوگنی ادواردویچ. (1356). تصوف و ادبیات تصوف، ترجمۀ سیروس ایزدی، تهران: امیر کبیر.
برنو، فرانکو. (1370). فرهنگ توصیفی روان¬شناسی، ترجمۀ مهشید یاسایی و فرزانه طاهری، تهران: طرح نو.
بهرامی، غلامرضا، معنوی، عزالدین. (1370). فرهنگ لغات و اصطلاحات روان پزشکی، تهران: دانشگاه تهران.
تقوی، سید آرش. (1388). مقالۀ «اشارات روانشناختی در اشعار مولانا»، فصلنامه بهداشت روان، شماره 27، صص 10ـ 15 .
زرین¬کوب، عبدالحسین. (1389). نردبان شکسته، تهران: سخن.
زمانی، کریم. (1372). شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: اطلاعات.
سبحانی، توفیق. (1385). «زبان یونانی در شعر مولانا»، حکمت و معرفت، شماره 55، صص 34ـ 35 .
سعدی. (1369). گلستان سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سعدی. (1385). غزل¬های سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
شهیدی، سید جعفر. (1376). نهج¬البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: علمی و فرهنگی.
غرانبیر، بیلا. (2000 م). النرجسیّه دراسه نفسیّه، ترجمۀ وجیه اسعد، دمشق: منشورات وزاره الثقافه.
فروزانفر، بدیع¬الزمان. (1370). احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.
مان، نرمان لی. (1342). اصول روان¬شناسی، ترجمۀ محمود صناعی، تهران: اندیشه.
محمدی، یوخابه و همکاران .(1389). «اثر شعردرمانی گروهی بر کاهش نشانه‌های افسردگی در دانشجویان»، دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره 18، ش2: 9- 16.
مولوی، جلال¬الدین محمد بلخی. (1387). غزلیات شمس تبریز، مقدمه، گزینش و تفسیر محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
مولوی، جلال¬الدین محمد بلخی. (1369). فیه ما فیه، تصحیحی و حواشی بدیع¬الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
ناصر خسرو قبادیانی، ابومعین. (1370). دیوان ناصر خسرو، تصحیح متبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
نصر اصفهانی، زهرا، شیری، مائده. (1393). « هفت شیوۀ روان درمانی در مثنوی»، پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا)، دورۀ 8، شماره 1، صص 145 ـ 168.
نیری، محمدیوسف،رزمجوبختیاری، شیرین، خلیلی¬جهرمی، الهام. (1392). «اشعار یونانی در دیوان کبیر مولوی»، ادب فارسی، دوره 3، شماره 1، صص 21 ـ 40.
هنرمندی، حسن. (1350). بنیاد شعر نو در فرانسه، تهران: زوار.
هاشمی، جمال .(1382). پیغام سروش (مکتب مولانا و روانشناسی نوین)، تهران: شرکت سهامی انتشارات.
