کاوشی در نظام تعریف سینوی؛ تحلیل مواجهۀ ابن¬سینا با ارسطو و فارابی
الموضوعات :
1 - استادیار مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران
الکلمات المفتاحية: تعریف, حدّ, حدّ حقیقی, حدّ اسمی, حدّ توسّعی, حدّ اضطراری, ابن¬سینا,
ملخص المقالة :
رهیافت سینوی در نظریۀ تعریف، تبیین و توسعۀ نظریۀ تعریف ارسطویی است. او نظام تعریف ارسطو ـ يعني تعریف اشیاء بر اساس تحلیل ماهیت آنها به جنس و فصل ـ را پذیرفته و آن را بسط داده است. علاوه بر این، دیدگاههای نوآورانه يی را نیز به آنها افزوده که کمتر به آنها توجه شده و محققان و پژوهشگران بصورت منسجم و ساختارمند آنها را تنظیم و تبیین نکرده اند. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی نظریۀ تعریف سینوی را در ساختاری منجسم بيان کرده و نحوۀ مواجهۀ ابن‌سينا با دیدگاه ارسطو و فارابی را تحلیل کرده است. همچنین نوآوریهای ابن سینا در مسئلۀ تعریف را برشمرده و با تأکید بر جنبه های کمتر شناخته شدۀ آن، به این پرسشها پاسخ داده است: چگونه و با چه توضيحي ناشناختنی بودن فصل اشیاء با نظریۀ ابن‌سینا در تعریف و شناخت اشیاء سازگار است؟ آیا نظریۀ تعریف سینوی صرفاً معطوف به امور ماهوی است یا گسترۀ آن شامل امور غیرماهوی نیز میشود؟ ابن سینا چه سازوکاری برای تعریف امور غیرماهوی ارائه کرده است؟
ابن¬سینا، حسين بن عبدالله (1364) منطق المشرقیین و القصیدة المزدوجة فی المنطق، قم: كتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن¬سینا، حسين بن عبدالله (1375) الاشارات و التنبيهات، قم: نشرالبلاغه.
ابن¬سینا، حسين بن عبدالله (1379) النجاة من الغرق فى بحر الضلالات، تصحيح محمد‌تقى دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
ابن¬سینا، حسين بن عبدالله (1381) الإشارات و التنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، قم: بوستان کتاب.
ابن¬سینا، حسين بن عبدالله (1391) التعلیقات، تصحیح و تحقيق سیدحسین موسویان، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ابن¬سینا، حسين بن عبدالله (1400ق) رسائل، قم: بیدار.
ابن¬سینا، حسين بن عبدالله (1404 الف) الشفاء (الإلهیات)، تصحیح سعید زاید، قم: كتابخانة آيت‌الله مرعشى.
ابن¬سینا، حسين بن عبدالله (1404ب) الشفاء (المنطق)، تحقیق سعید زاید، قم: كتابخانة آيت‌الله مرعشى.
ارسطو (1389) متافیزیک (مابعدالطبیعه)، ترجمۀ شرف¬الدین خراسانی، تهران: حکمت.
ارسطو (1390) منطق ارسطو (ارگانون)، ترجمۀ میرشمس¬الدین ادیب¬سلطانی، تهران: نگاه.
حسین¬زادۀ یزدی، محمد (1388) معرفت بشری؛ زیرساخت¬ها، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
سهروردی، شهاب‌الدین (1372) مجموعه مصنفات، ج2، تصحيح هانرى كربن، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سهروردی، شهاب‌الدین (1392) حکمة الإشراق بهمراه شرح قطب‌الدین شیرازی، ج1، تصحیح و تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، قطب‌الدین (1388) شرح حکمة الإشراق، ج1، به انضمام تعلیقات صدرالمتألهین، تحقیق سید محمد موسوی، تهران: حکمت.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1375) شرح الإشارات و التنبیهات، مع المحاکمات، قم: نشر البلاغة.
عظیمی، مهدی (1395) تحلیل منطقی استدلال: شرح منطق اشارات (نهجهای هفتم تا دهم)، قم: حکمت اسلامی.
فارابی، ابونصر (1408ق) المنطقیات للفارابی، تحقیق محمدتقی دانش¬پژوه، قم: كتابخانة آيت‌اللّه مرعشی نجفی.
ملاصدرا (1363) المشاعر، به اهتمام هانرى كربن، تهران: طهوری.
میرداماد، محمدباقر (1381) مصنفات میرداماد، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
نصر، سیدحسین (1396) «فلسفۀ نبوی ابن¬سینا»، سنت عقلانی اسلامی در ایران، ترجمۀ سعید دهقانی، تهران: قصیده¬سرا.
یزدان¬پناه، سیدیداللّه (1395) حکمت اشراق، تحقیق علی امینی¬نژاد، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
