عملکرد محوری دانشگاه‌های دولتی ایران: مطالعه کیفی الزامات و موانع بودجه‌ریزی عملکردمحور بر اساس نظریه مدیریتی کارفرما-کارگزار
الموضوعات :ضرغام فرامرزی نیا 1 , حمید فرهادی راد 2 , یدالله مهرعلیزاده 3 , رحمت الله قلی پور سوته، 4
1 - دانشجوي دکتري مدیریت آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
2 - استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3 - استاد گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
4 - استاد گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: مدل عملکرد محوری, بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد, نظریه کارفرما-کارگزار, نظریه وابستگی به منبع,
ملخص المقالة :
سیاست‌گذاران آموزش عالی در ایران علاقه‌مندند که دانشگاه‌ها در برابر منابع مالی تخصیص داده شده پاسخگو باشند و آن را صرف فعالیت‌ها و اقداماتی کنند که بیشترین دستاورد اجتماعی را به دنبال داشته باشد. لذا در سالیان اخیر آموزش عالی دولتی در ایران، از بودجه‌ریزی مبتنی بر شاخص های دروندادی، به سمت بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد، تمایل پیدا کرده است. این مدل که در یک دهه اخیر در جهان فراگیر شده است، الزامات و پیش‌فرض‌هایی دارد و در مسیر اجرا ممکن است با موانعی روبرو شود؛ بنابراین مسئله اصلی پژوهش حاضر شناسایی و تبیین الزامات و موانع عملکرد محوری در دانشگاه های دولتی ایران است که این مهم با توجه به نظریه کارفرما-کارگزار صورت گرفته است. برای شناسایی و تبیین الزامات و موانع از رویکرد کیفی مبتنی بر نظریه داده بنیاد استفاده شد. مشارکت‌کنندگان بر اساس روش شبکه‌ای (گلوله برفی) از دو شبکه سیاست‌گذاران کلان و مجریان عملیاتی برگزیده شدند. از بین سیاست‌گذاران درون‌سازمانی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) و از بین سیاست‌گذاران برون‌سازمانی موثر، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، با 10 نفر و از روسای دانشگاه‌ها، مدیران مالی و اعضای هیئت‌علمی متخصص بودجه‌ریزی با 9 نفر مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته انجام شد. تداوم مصاحبه‌ها و حضور دائمی پژوهشگر در میدان عمل تا رسش (اشباع) نظری ادامه داشت. اطلاعات حاصل از مصاحبه با روش تحلیل محتوای کیفی و روش کدگذاری استرواس و کوربین (2006) تحلیل شدند و جهت اعتبار یافته‌ها از روش مقایسه نظر پژوهشگران با فرد خبره استفاده گردید. نتایج نشان داد که به‌منظور اجرای رویکرد عملکرد محوری، دولت و دانشگاه می‌بایست در سه سطح کلان (دولت)، خرد (دانشگاه) و بین سازمانی (تعامل دولت و دانشگاه) الزاماتی را فراهم و موانعی را از میان بر دارند. مهم‌ترین الزامات در سطح دولت، توسعه اختیار و آزادی دانشگاه‌ها و جلب مشارکت مدیران ارشد و نخبگان دانشگاه‌های دولتی در مرحله طراحی و اجرا بود. مهم‌ترین مانع دولت نیز، مداخله احزاب سیاسی و گروه‌های ذی‌نفع بود. در سطح دانشگاه نیز مهم‌ترین الزامات شامل تدوین برنامه ریزی استراتژیک و اولویت‌گذاری و استقبال دانشگاه از اصلاح فرآیندهای سازمانی، آموزشی، پژوهشی و خدماتی خود بود. مهم‌ترین مانع در دانشگاه نیز مقاومت مدیران و اعضای هیئت‌علمی و و آماده نبودن دانشگاه جهت اجرای طرح بود. در سطح بین سازمانی، دولت و دانشگاه می‌بایست با مشارکت و تعامل اثربخش، الزاماتی همچون توافق دولت و دانشگاه بر روی شاخص‌های عملکردی و نظارت و ارزیابی بر تحقق شاخص‌های عملکردی را فراهم آورند. همچنین در این سطح، مهم‌ترین مانع، ارتباط نامتوازن و بی‌اعتمادی بین دانشگاه و دولت بود.
آذر، عادل؛ زاهدي، شمس السادات؛ اميرخاني طيبه. (1389). طراحي مدل پیاده‌سازی بودجه‌ریزی بر مبناي عملکرد با رويکرد پويايي سيستم. فصلنامه علوم مديريت ايران: تابستان 1389, دوره 5, شماره 18; ص 53-29
بخشنانی، صفیه؛ دژکام، جاسم.(1396) هموارسازی مسیر حسابرسی عملکرد با شناخت موانع اجرای بودجه ریزی عملیاتی (مطالعه موردی در دانشگاه ها) دانش حسابرسی. سال هفدهم زمستان 1396 شماره 69 ص 282-264.
جعفر باباخانی، مهدی رسولی، (۱۳۹۱). شناسایی موانع و مشکلات موجود در استقرار نظام بودحه ریزی عملیاتی در دستگاه های اجرایی کشور، فصلنامه دانش حسابداری مالی، ۱(۱)، ۳۲-43
جعفری، ح.، و عوض زاده، ز.، و کشتکار، م.، و روشنکار، ر. (1391). موانع موجود در استقرار سیستم بودجه ریزی عملیاتی از دیدگاه مدیران و مسوولان مالی بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز. علوم بهداشتی جندی شاپور. ص 15-9.
دستور العمل بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد. (1397). Retrieved from https://shenasname.ir/laws/budjet/1397/4225-budjet-amalkard97
زینالی, مهدیمحمدزاده سالطه, حیدرمهران پور, حمید؛(1392). بررسی موانع پیاده‌سازی بودجه‌ریزی عملیاتی در وزارت امور اقتصادی و دارایی با استفاده از مدل شه. مجله اقتصادي (دوماهنامه بررسي مسائل و سياستهاي اقتصادي). دوره 13, شماره 3. ص 64-49.
صفاری، مهدی؛ همتی، داود؛ اسلام زاده، امید. (1395). بررسي عوامل مؤثر بر موفقيت بودجه‌ریزی عملياتي در بانک ملي. فصلنامه روند، سال بيست و سوم، شماره 76. ص 144-107.
طاهرپور کلانتری حبیب الله، دانش فرد کرم الله، رضایی دزکی فرهاد.(1390) شناسایی عوامل مؤثر بر استقرار قانون بودجه عملیاتی در سازمانهای دولتی. فصلنامه برنامه ریزی و بودجه. ۱۶ (۲) :۳۱-۵۶.
عزتی، میترا.(1387). مروری بر تجربیات کاربرد بودجه ریزی عملیاتی در نظام آموزش عالی برخی از کشورهای جهان. برنامه و بودجه دوره 13 بهار و تابستان 1387 شماره 106. ص 185-155
قلی زاده محمدحسن، کهن روز امیر.( 1394). الزامات بودجه ریزی عملیاتی در نظام آموزش عالی کشور. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی. 21(!). ص 59-39
کردبچه محمد. (1386). بودجه ریزی و مدیریت مبتنی بر نتیجه. فصلنامه برنامه ریزی و بودجه. دوره 4، شماره 12. ص 156-125.
منابع لاتین
Alshehri, Y. M. (2016). Performance-Based Funding: History, Origins, Outcomes, and Obstacles. Journal of Higher Education Theory and Practice, 16(4,31), 45-56. Retrieved from Retrieved from www.na-businesspress.com/JHETP/AlshehriYM_Web16_4_.pdf
Alstadt, D Fingerhut,E Kazis, R. (2012). Jobs for the Future. bostonand washington, Dc: : . Retrieved from http:// www.jff.org/sites/default/files/tyingFunding2commcolleges-042312.pdf
Dougherty, K. J. & Natow, R. S. (2009). The demise of higher education performance funding systems in three states. CCRC Brief (41). Community College Research Center, Columbia University. Retrieved from http://www.eric.ed.gov.libe2.lib.ttu.edu/PDFS/ED505706.pdf
Dougherty, K. J. Natow, R. S. Jones, S. M. Hare, R. J, Pheatt, L, and Reddy V. (2014). . The Political Origins of Performance Funding 2.0 in Indiana, Ohio, and Tennessee: Theoretical Perspectives and Comparisons with Performance Funding 1.0. Columbia University. Community College Research Center,. Retrieved from Retrieved from https://ccrc.tc.columbia.edu/media/k2/attachments/political-origns-performance-funding-2.0.pdf
Dougherty, K. Jones, S Lahr, H, Natow, R, Pheatt, L & Reddy, Vikash (2016). Performance Funding for Higher Education (new book): New York. Retrieved from Retrieved from https://jhupbooks.press.jhu.edu/content/performance-funding-higher-education
Dougherty, K.J., & Natow, R.S. (2015). The Politics of Performance Funding for Higher Education: Origins, Discontinuations, and Transformations. Baltimore: Johns Hopkins University Press., doi:10.1353/book.39586.
Dougherty, Kevin J. and vikash reddy. (2013). Performance funding for higher education: What are the mechanisms? What are the impacts? San Francisco, cA: Josseybass.: ASHE Higher Education report.
Dougherty, Kevin J. Jones, S, M. Lahr, H Rebecca S. Natow, Pheatt, L, and Reddy V. (2016). Looking Inside the Black Box of Performance Funding for Higher Education: Policy Instruments, Organizational Obstacles, and Intended and Unintended Impacts. Higher education effectiveness, 147-173. Retrieved from Retrieved from https://www.rsfjournal.org/doi/pdf/10.7758/RSF.2016.2.1.07
Harnisch, T. (2011). Performance-based Funding: A Re-Emerging Strategy in Public Higher Education Financing. American Association of State Colleges and Universities. A Higher Education Policy Brief, 44-65. Retrieved from Retrieved http://www.aascu.org/uploadedFiles/AASCU/Content/Root/PolicyAndAdvocacy/PolicyPublications/Performance_Funding_AASCU_June2011.pdf
Hillman NW, Tandberg DA, Fryar AH. (2015). Evaluating the Impacts of “New” Performance Funding in Higher Education. Educational Evaluation and Policy Analysis, 37(4), 501-519. doi:10.3102/0162373714560224
Kerrigan, Monica r. (2010). Data-driven decision making in community colleges: New technical requirements for institutional organizations. EdD diss., teachers college, columbia university.
McKeown-Moak, Mary P. (2013) "Te “New” Performance Funding in Higher Education," Educational Considerations: Vol. 40: No. 2. htps://doi.org/10.4148/0146-9282.1082
Moynihan, Donald P. 2008. The dynamics of performance management: Constructing information and reform. washington, Dc: georgetown university Press.
Nisar, M. A. (2015). Higher education governance and performance based funding as an. Higher Education, 69(2), 289–302. doi: 10.1007/s10734-014-9775-4
OECD (2012), Education at a glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/eag-2012-en
Opoczynski, R. (2016). the creation of performance funding in Michigan: Partnership,. Education Policy Analysis Archives, 45-49. Retrieved from http://dx.doi.org/10.14507/epaa.24.2488
rutherford, Amanda, and thomas rabovsky. 2014. Evaluating impacts of performance funding policies on student outcomes in higher education. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science (this volume).
Sanford, T., Hunter, J. M. (2011) Impact of Performance-funding on Retention and Graduation Rates Education Policy Analysis Archives, 19(33). Retrieved [date], from http://epaa.asu.edu/ojs/article/view/949
Strauss, A. &. (1998). Basics of qualitative research: Grounded. London: Sage, Newbury Park
Tandberg, David and Hillman, Nicholas. (2013). State Performance Funding for Higher Education: Silver Bullet or Red Herring? WISCAPE POLICY BRIEF). 55-65. Retrieved from Retrieved from https://www.wiscape.wisc.edu/docs/WebDispenser/wiscapedocuments/pb018.pdf
