کاربرد مبانی و اصول نفس‌شناسی ملاصدرا در تعلیم و تربیت
الموضوعات :
1 - استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: روانشناسي فلسفي, اصول تربيتي, تعليم و تربيت اسلامي, نفس, حركت جوهري اشتدادي, ملاصدرا,
ملخص المقالة :
محور اساسي تعليم و تربيت و بطور خاص تعليم و تربيت اسلامي، نفس (روان) انسان است. در دانش تعليم و تربيت، بمنظور تربيت نفس و روان، مباني و اصولي حاكم است تا با بكارگيري آنها بتوان به اهداف از پيش تعيين‌شده دست يافت. با توجه به رويكرد ديني در اين پژوهش و نيز قابليتهاي حكمت متعالية صدرايي در اين زمينه، به شناسايي و كاربرد مباني و اصول تعليم و تربيت نفس بر اساس انديشه‌هاي فلسفي ملاصدرا پرداخته‌ايم. برخي از مباني مطرح‌شده عبارتند از: جوهر مجرد بودن نفس، جسمانيةالحدوث و روحانية‌البقا‌بودن نفس و حركت جوهري اشتدادي آن در مسير تكامل. همچنين در ذيل اين بحث، به اصول تربيتي استنتاج شده از مباني و اهداف پرداخته شده كه از آن جمله ميتوان به تدريج و تعالي مرتبتي، تحول‌گرايي و اصلاح و بازآفريني در فرايند تربيت نفس اشاره كرد. در اين نوشتار از روش آميختة توصيفي ـ تحليلي و استنتاجي، با بكارگيري منابع كتابخانه‌يي، در توصيف مفاهيم، تحليل و تبيين مسئله بهره جسته‌ايم. به‌اين‌ترتيب، با مراجعه به كتابهاي ملاصدرا (بويژه جلد هشتم و نهم اسفار اربعه) و برخي شارحان آثار وي، به استخراج مباني و استنتاج اصول تربيتي در راستاي تربيت نفس (روان) پرداخته شده است.
قرآن كريم.
اتكينسون، ريتال ال و ديگران (1385) زمينه روانشناسي هيلگارد، ترجمه محمدتقي براهني و ديگران، تهران: رشد.
اعرافي، عليرضا و همكاران (1377) آراء دانشمندان مسلمان در تعليم و تربيت و مباني آن، ج1، تهران: سمت.
اكرمي، سيدكاظم (1390) مقدمه‌اي بر فلسفه تعليم و تربيت اسلامي، تهران: سمت.
باقري، خسرو (1383) نگاهي دوباره به تربيت اسلامي، تهران: مدرسه.
باقري، خسرو (1389) درآمدي بر فلسفه تعليم و تربيت جمهوري اسلامي ايران، تهران: علمي و فرهنگي.
بنتي، بلا. اچ. (1372) سيستمهاي آموزشي، ترجمة انور صمدي‌راد، تهران: دانشگاه علامه طباطبايي.
بهشتي، سعيد (1386) زمينه‌اي براي بازشناسي و نقادي فلسفه تعليم و تربيت در جهان غرب، تهران: اطلاعات.
بهشتي، سعيد (1389) تأملات فلسفي در تعليم و تربيت، تهران: سازمان تبليغات اسلامي.
بهشتي، محمد و همكاران (1380) آراء دانشمندان مسلمان در تعليم و تربيت و مباني آن، ج4، تهران: سمت.
دهخدا، علي‌اكبر (1372) لغت‌نامه دهخدا، ج13، تهران: دانشگاه تهران.
رضايي، مهدي (1394) تبيين انديشه‌هاي صدرالمتألهين شيرازي در حوزة روانشناسي فلسفي و استنتاج مدلولهاي تربيتي آن، رسالة دكتري دفاع شده در موسسة آموزشي و پژوهشي امامخميني (ره).
رهنمايي، سيداحمد (1394) «نقد و بررسي فلسفه تربيتي جان ديويي»، مطالعات تحول در علوم انساني، شمارة 4، ص182ـ141.
شريعتمداري، علي (1396) اصول و فلسفه تعليم و تربيت، تهران: اميركبير.
شعاري‌نژاد، علي‌اكبر (1393) فلسفه آموزش و پرورش، تهران: اميركبير.
عبوديت، عبدالرسول (1389) خطوط كلي حكمت متعاليه، قم: موسسة آموزشي و پژوهشي امامخميني (ره).
عبوديت، عبدالرسول (1391) درآمدي به نظام حكمت صدرايي، تهران: سمت.
علم الهدي، جميله (1382) تبيين تعليم و تربيت اسلامي و دلالتهاي آن در برنامه درسي با تأكيد بر آثار ملاصدرا، رساله دكتري دفاع شده در دانشگاه تربيت مدرس تهران.
علم الهدي، جميله (1388) نظرية اسلامي تعليم و تربيت، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
فياضي، غلامرضا (1389) علم‌النفس فلسفي، تحقيق و تدوين محمدتقي يوسفي، قم: موسسة آموزشي و پژوهشي امامخميني(ره).
گروه نويسندگان (1390الف) فلسفة تعليم و تربيت اسلامي، زير نظر محمدتقي مصباح يزدي، تهران: مدرسه.
گروه نويسندگان (1390ب) مباني نظري تحول بنيادين در نظام تعليم و تربيت رسمي و عمومي جمهوري اسلامي ايران، تهران: شوراي عالي انقلاب فرهنگي.
مصباح يزدي، محمدتقي (1394) شرح اسفار، تحقيق و نگارش محمدتقي سبحاني، قم: موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره).
ملاصدرا (1383) الحكمة المتعالية في الاسفار الاربعة، جلدهاي 3، 8 و 9، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1392) الشواهد الربوبيه في المناهج السلوكيه، تصحيح، تعليق و مقدمه سيد‌جلال‌الدين آشتياني، تهران: سروش.
ملكي، حسن (1382) برنامه‌ريزي درسي (راهنماي عمل)، مشهد: پيام انديشه.
