عقلانيت ايمان در انديشة علامه طباطبايي
الموضوعات :
محمد پورعباس
1
(دانشگاه علامه طباطبايي)
محمدحسين خوانين‌زاده
2
(دانشگاه علامه طباطبايي)
الکلمات المفتاحية: عقلانيت ايمان اعتقادات ديني علامه طباطبايي ,
ملخص المقالة :
ايمان و چگونگي ارتباط آن با مسئلة عقلانيت، همواره بعنوان يكي از محوريترين مسائل در ميان فيلسوفان دين و پژوهشگران اين عرصه مطرح بوده، بگونه‌يي كه اين مسئله موجب شكلگيري مهمترين مكاتب فكري و نحله‌هاي كلامي در انديشة مغرب‌زمين و در ميان متفكران مسلمان شده است. در اين پژوهش تلاش ميكنيم در پرتو انديشه‌هاي علامه طباطبايي، با تحليل و فهم صحيح نسبت به حقيقت ايمان و بيان مؤلفه‌ها و عناصر اصلي آن، جايگاه و نقش عقل در نظام اعتقادات ديني را تبيين نماييم. از آنجا كه علامه براي علم و معرفت در عرصة ايمان نقشي اساسي قائل شده و علم را مقدمة ايمان دانسته‌اند، در تبيين رابطة ميان عقل و ايمان، عقل را مقدم بر ايمان و ايمان را بخاطر برخورداري از جوهري معرفتي يكي از رهآوردهاي مهم عقل معرفي نموده است. در عين حال، وي با پرهيز از هر گونه افراط و تفريط در اين مسئله، ضمن اينكه براي عقل در عرصة ايمان و نظام اعتقادات ديني جايگاهي رفيع قائل شده و حتي حقانيت احكام قطعي عقل را مبناي حقانيت دين معرفي نموده است، از سويي با توجه به تأثيرگذاري ايمان در اراده و شعور انسان، معتقد است در پرتو حيات ايماني، دركي عميقتر و وسيعتر نسبت به حقايق ديني نصيب مؤمنين ميشود. لازم بذكر است كه ايشان نسبت به محدوديتهاي ادراكي عقل در برخي از حوزه‌هاي معرفتي دين نيز بيتوجه نبوده و در آثار و نوشته‌هاي خود بويژه تفسير الميزان آن‌محدوديتها را مورد توجه قرار داده است.
قرآن كريم.#
آهنگر، جواد و ديگران، مرزبان وحي و خرد، قم، بوستان كتاب، 1381.#
ابن فارس، احمد، معجم مقاييس اللغه، قم، 1404ق.#
ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، بيروت، دارصادر، 1414ق.#
پترسون، مايكل و همكاران، عقل و اعتقادات ديني، ترجمة احمد نراقي و ابراهيم سلطاني، تهران، طرح نو، 1383.#
پلنتينجا، الوين و ديگران، كلام فلسفي، ترجمة ابراهيم سلطاني و احمد نراقي، تهران، مؤسسه فرهنگي صراط، 1384.#
جوادي آملي، عبدالله، منزلت عقل در هندسه معرفت ديني، قم، نشر اسراء، 1386.#
جوادي آملي، عبدالله، تسنيم، ج2، قم، نشر اسراء، 1389.#
جوهري، اسماعيل‌بن حماد، الصحاح؛ تاج اللغة و صحاح العربية، بيروت، دار العلم للملايين، 1376ق.#
راغب اصفهاني، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بيروت، دارالقلم، 1412ق.#
ژيلسون، اتين، عقل و وحي در قرون وسطي، ترجمة شهرام پازوكي، تهران، انتشارات گرّوس، 1378.#
سروش، محمد، آزادي، عقل و ايمان، قم، دبيرخانة مجلس خبرگان رهبري، 1381.#
شبّر، سيدعبدالله، حق اليقين في معرفة اصول الدين، قم، انوار الهدي، 1424ق.#
طباطبايي، محمدحسين، بررسيهاي اسلامي، قم، بوستان كتاب، 1387.#
طباطبايي، محمدحسين، رسائل توحيدي، قم، بوستان كتاب، 1388.#
طباطبايي، محمدحسين، شيعه در اسلام، قم، بوستان كتاب، 1387.#
طباطبايي، محمدحسين، الميزان في تفسير القرآن، قم، انتشارات اسلامي، 1417ق.#
طبرسي، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، تهران، ناصر خسرو، 1372ق.#
طبرسي، فضل بن حسن، تفسير جوامع الجامع، تهران، دانشگاه تهران، 1377.#
غروي اصفهاني، محمدحسين، نهاية الدرايه، قم، انتشارات سيدالشهداء، 1374.#
فاضل مقداد، ارشاد الطالبين الي نهج المسترشدين، قم، كتابخانة آية الله مرعشي، 1405ق.#
مرتضي زبيدي، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت، دار الفكر، 1414ق.#
مصباح يزدي، محمدتقي، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1391.#
