زیست‌جهان دیلتای، حیات متعالیة ملاصدرا و امکان علوم انسانی متعالی
الموضوعات :
1 - استاديار گروه فلسفه دانشگاه تهران (پرديس فارابي)، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: علوم‌انسانی هرمنوتیک زیست‌جهان ديلتاي ملاصدرا اسفار اربعه حیات متعالیه,
ملخص المقالة :
نقش و تأثیر دیلتای در نظریه‌های مربوط به علوم انسانی کم‌نظیر است. دیلتای «هرمنوتیک روشی» را در مقابل «روش پوزیتيویستی» علوم طبیعی قرار داد؛ همانگونه که علوم طبیعی روش واحدی دارند، هرمنوتیک نیز روشی برای «علوم انسانی» است. او با تفکیک میان علوم طبیعی و علوم انسانی، برای اینکه بر هویت مستقل آن در برابر علوم طبیعی تأکید کرده و نشان داده باشد که سنخ کار علوم انسانی با علوم طبیعی متفاوت است، تصريح کرد که علوم انسانی با عالم زندگی، تجربة زیسته یا همان «زیست‌جهان» سروکار دارد. عالم طبیعت، عالم مکانیکی است ولی عالم زنده و زیست‌جهان، عالم زنده و پویاست و از اینرو سنخ و روش مواجهه با آن با روش علوم طبيعي متفاوت است. در این جستار با استمداد از روش تطبیقی، از مفهوم زیست‌جهان در انديشة ديلتاي، به جستجوي فلسفة ملاصدرا و حکمت متعالیه رفته‌ایم و از رهگذر مبانی فلسفی او همچون اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری، تبیین مفهوم اراده، سیر تکاملی نفس، وحدت تشکیکی عالم و معلوم و نظریة تأویل، از مفهوم «حیات متعالیه» در فلسفة ملاصدرا سخن گفته‌ایم و کوشیده‌ایم نشان دهیم که با توجه به این مبانی و مفاهیم، چگونه ميتوان بر بنیاد حکمت متعالیه شرایط امکان «علوم انسانی متعالی» را تبیین کرد.
جوادی آملی، عبدالله (1375) رحیق مختوم، قم: اسراء.
داوری اردکانی، رضا (1387) فلسفه چیست، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ديلتاي، ويلهلم (1388) مقدمه‌اي بر علوم انساني، ترجمة منوچهر صانعي دره‌بيدي، تهران: ققنوس.
ديلتاي، ويلهلم (1389) تشكل جهان تاريخي در علوم انساني، ترجمة منوچهر صانعي دره‌بيدي، تهران: ققنوس.
فتحی، علی (1398) «بررسی و تطبیق روش «تحلیل گفتمان» بر فلسفة سیاسی متعالیة صدرا»، سیاست متعالیه، شمارة 26، ص90ـ71.
فتحی، علی (1399) «آگاهی تاریخی، بمثابه بنیاد ابژکتیو علوم انسانی؛ (ملاحظاتی در نقد گادامر بر موضع دیلتای در باب عینی‌گرایی)»، مجلة علمی پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فروند، ژولین (1388) آراء و نظریه‌ها در علوم انسانی، ترجمة علی‌محمد کاردان، تهران: مركز نشر دانشگاهی.
مکریل، رودلف (1396) «دیلتای و یورک»، دانشنامة فلسفی استنفورد، ترجمة سیدمسعود حسینی، تهران: ققنوس.
ملاصدرا (1302) مجموعه الرسائل التسعه، تهران: بی‌نام
ملاصدرا (1360) الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، مشهد: مركز نشر دانشگاهي.
ملاصدرا (1363) مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
ملاصدرا (1378) اجوبة المسائل، تحقیق عبدالله شکیبا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1981) الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربي.
Dilthey, W. (1989). Introductin to the Human Sciences, Selected Works. R. A. Makkreel and F. Rodi (eds.), Vol. 1. Princeton: Princeton University Press.
Dilthey, W. (1996). Hermeneutics and the Study of History: Selected Works. R. A. Makkreel and F. Rodi (eds.), Vol. 4. Princeton: Princeton University Press.
Dilthey, W. (2002). The Formation of the Historical Worldin the Human Sciences, Selected Works. R. A. Makkreel and F. Rodi (eds.), Vol. 3. Princeton: Princeton University Press.
Gadamer, H. G. (1975). Truth and Method. Tran. by W. Glen-Doepel. London: Sheed and Ward
