مطالعة تطبیقی فن شعر ارسطو و ابن‌سینا در باب چگونگی شعر
الموضوعات :فریده دلیری 1 , اسماعیل بنی اردلان 2 , امیر مازیار 3
1 - دانشجوی دکتری فلسفه هنر، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران
3 - استادیار گروه فلسفه هنر، دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر، دانشگاه هنر، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: ارسطو ابن‌سینا تقلید محاکات خیال,
ملخص المقالة :
چیستی و تعریف شعر همواره مورد توجه متفکران ادبی حوزة فلسفه بوده است. فن شعر ارسطو یکی از برجسته‌ترین یادگاران نقد محتوایی و ساختاری شعر است. ارسطو در بستر فرهنگ یونانی، تراژدی را تقلید و گونه‌یی نمایشی میداند که تماشای آن به کاتارسیس می‌انجامد. در سنت اسلامی، آشنایی با بوطیقا (فن شعر ارسطو) از قرن سوم و چهارم هجری و بواسطة ترجمه و تلخیصهایی که از آن صورت گرفت، آغاز شد. در همین قرن، فارابی و سپس ابن‌سینا در حیطة شعر و بمنظور مطالعه دیدگاههای ارسطو، به تفسیر و تحلیل فن شعر ارسطو پرداختند. مهمترین شرح و تلخیص این رساله توسط ابن‌سینا و با تأثیرپذیری از فارابی صورت گرفته است. در رسالة ابن‌سینا مراد از شعر با حوزة شعر متعارف تفاوت دارد. گوهر شعر، محاکات است و در آن حضور کارآمد عنصر خیال دیده میشود. این پژوهش تلاش میکند ضمن مقایسة ماهیت شعر در فن شعر شفای ابن‌سینا و بوطیقای ارسطو، نشان دهد که ابن‌سینا چه دیدگاهی دربارة شعر داشته و در این رساله چه تعریفی از شعر و اجزاء آن ارائه داده و تا چه اندازه به نگرة ارسطو در اینباره نزدیک شده است. در این راستا، مقاله حاضر با رویکردی تحلیلی‌ـ‌توصیفی و تطبیق، سامان یافته است.
ابن ابی‌اصیبعه (1957) عیون الأنباء فی طبقات الأطبّاء، تحقيق نزار رضا، بیروت: دارالمکتبة الحياة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1433ق) الشفاء: المنطق، تصدیر و مراجعه الدکتر ابراهیم مدکور، تحقیق احمد فؤاد الاهوانی، ج4، قم: کتابخانه آيةالله مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (2007م) المجموع او الحکمة العروضیة، تحقیق و مقدمه محسن صالح، بیروت: دارالهادی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363) الشفاء: المنطق، تصدیر دکتر طه حسین پاشا، مراجعه دکتر ابراهیم مدکور، تحقیق لاب قنواتی، محمودالحضیری، فؤاد الاهوایی. ج1، قم: کتابخانه حضرت آيةالله مرعشی نجفی.
ابن‌رشد، محمد بن احمد (1957م) «تلخیص کتاب الشعر»، المؤلفات الفلسفیة فی القرون الوسطی، تحقیق تشارلس بترورث و احمدعبدالمجید هریدی، قاهره: الهيئة المصرية العامة للکتاب بالتعاون مع مرکز البحوث الأمریکی بمصر.
ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق (1381) الفهرست، ترجمه محمدرضا تجدد، تهران: اساطیر.
ارسطو (1381) فن شعر، ترجمه عبدالحسین زرین‌کوب، تهران: امیرکبیر.
افنان، سهیل محسن (1396) درباره هنر شعر، تهران: حکمت.
روبی، الفت الکمال (1386) نظریة الشعر عند الفلاسفة المسلمین من الکندی حتی ابن‌رشد، رمسیس یونان، بیروت: دارالتنویر للطباعة والنشر و توزیع.
زرقانی، سیدمهدی (1391) بوطیقای کلاسیک، بررسی تحلیلی ـ انتقادی نظریه شعر در منابع فلسفی، تهران: سخن.
زرقانی، سیدمهدی؛ حسن‌زاده نیری، محمدحسن (1393) رساله‌های شعری فیلسوفان مسلمان، تهران: سخن.
فارابی، ابونصرمحمد (1433ق) المنطقیات للفارابی، تحقيق محمدتقی دانش‌پژوه، ج1، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
کاپلستون، فردریک چارلز (1393) تاریخ فلسفه، ج3: فلسفه اواخر قرون‌وسطی و دوره رنسانس از اوکام تا سوئارس، تهران: علمی و فرهنگی.
کارول، نوئل (1392) درآمدی بر فلسفه هنر، ترجمه صالح طباطبایی، تهران: فرهنگستان هنر.
کندی، ابی یوسف یعقوب بن اسحاق (1978م) الرسائل الکندی الفلسفیة، تحقیق و تعلیق محمد عبدالهادی ابوریده، قاهره: دارالفكر.
مازیار، امیر (1394) «رساله‌های شعری فیلسوفان مسلمان»، فصلنامه نقد کتاب ادبیات و هنر، ش 3 و 4، ص74ـ 65.
طوسی، نصیرالدین محمد بن محمد (1395) اساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، ج1، تهران: دانشگاه تهران.
نوسباوم، مارتا (1389) ارسطو، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.
هالیول، استیون (1388) پژوهشی در فن شعر ارسطو، ترجمه مهدی نصرالله‌زاده، تهران: مینوی خرد.
یوسف ثانی، سیدمحمود (1396) بوطیقای ارسطو به روایت حکمای اسلامی، تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
Afnan, Soheil(1947) The commentary of Avicenna on Aristotle's Poetics. the Journal of the Royal Asitic society of Great Britiain and Irealand. No.2. pp.188-190.
Carlson, Marvin (1993) Theories of the Theatre: A Historical and Critical Survey from the Greeks to the Present, ITHACA and London: Cornell University Press.
Dahiyat, Alkalbi (1974). Critical Study of the Avicenna’s Commentary on the Poetics of Aristotle. Vol 1. London: Leiden.
Garcia landa, Jose Angle (1987) Aristotle's Poetics. universidad de Zaragoza.
Goodman, Lenn E (1988) Avicenna. London: Routledge.
Gutas, Dimitri (2014) Avicenna and the Aristotlelian tradition. edited by. Hans Daiber, Anna Akasoy and Emilie Savage-Smith.vol89. Boston: Leiden.
Margoliouth, D. S. (1911). The Poetics of Aristotle.Vol 1. London: Hodder and Stoughton.
