بررسی نگرش سه حکیم مسلمان به فضايل چهارگانه؛ ابن‌مسكويه، خواجه نصیر و جعفر کشفی
الموضوعات :
1 - استادیار دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
2 - گروه اخلاق دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
الکلمات المفتاحية: حکمت شجاعت عفت عدالت,
ملخص المقالة :
ابن‌مسكويه، خواجه نصیر و حکیم جعفر کشفی اگرچه هر سه دیدگاه علم‌النفسی و روانشناختی نسبتاً مشابهی دارند، به نظریة حد وسط ارسطو قائل هستند و فضايل چهارگانه حکمت، شجاعت، عفت و عدالت را اصلیترین فضايل اخلاقی بشمار می‌آورند، اما با یکدیگر اختلاف نظر نیز دارند. این مقاله ضمن تبیین دقیق اشتراکات، نقاط افتراق و اختلاف هر یک از سه حکیم در باب فضايل چهارگانه را بدقت مورد واکاوی قرار داده است. از همین روی، پس از تفکیک فضايل به اصلی و فرعی، فهرست و تعریف فضايل فرعی از نگاه هر یک از حکیمان مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفت. یافته‌های نوشتار حاضر گویای آنست که بیشترین قرابت و اشتراک نظر ابن‌مسكويه، خواجه نصیر و کشفی مربوط به فضیلت حکمت و فضايل فرعی آن میگردد ولی در زمینة شجاعت، عفت و عدالت اشتراک و اختلاف نظر نسبتاً قابل توجهی میان آنها ديده ميشود. مثلاً در زمینه فضیلت عفت، میان آراء ابن‌مسكويه و خواجه نصیر اختلاف نظر اندکی دیده میشود اما حکیم کشفی، هم فهرست فضايل فرعی متفاوتی از دیگر حکیمان دارد و هم بیشتر عفت را در پیوند با خویشتنداری اقتصادی و جنسی طرح ميكند. فهرست و تعریف فضايل فرعی ذیل عدالت از منظر خواجه نصیر و کشفی نیز اگرچه کاملاً مشابه یکدیگر است، اما فهرست فضايل فرعی عدالت از نگاه ابن‌مسكويه سیزده مورد افزون بر فهرست دو حکیم دیگر دارد.
قرآن کریم. ابن‌مسکویه، ابوعلی (بی‌تا) تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، تحقیق و شرح ابن‌الخطیب، قاهره: مکتبة الثقافه الدینیه، چ1.
ابن‌مسکویه، ابوعلی (1369) اخلاق و راه سعادت: اقتباس و ترجمه از طهاره‌الاعراق ابن‌مسكويه، ترجمه و اقتباس نصرت بیگم امین، تهران: نشر فیض کاشانی.
طوسي، نصیرالدین محمد بن محمد (1380) بازنگاری اساس‌الاقتباس، بکوشش مصطفی بروجردی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
طوسي، نصیرالدین محمد بن محمد (1413ق) اخلاق ناصری، تهران: علمیه اسلامیه.
کشفی، جعفر بن ابی اسحاق (1381) تحفة‌الملوک: گفتارهایی دربارة حکمت سیاسی، ج2، بکوشش عبدالوهاب فراتی، قم: بوستان کتاب.
مطهری، مرتضی (1381) کلیات علوم اسلامی، ج1، قم: صدرا.
Aristotle (2004). Nicomachean Ethics. R. Crisp, (Trans. and Ed.) Cambridge: Cambridge University Press.
David, T. (1999). Young children learning. SAGE.
Gledhill, A. (2007). BTEC national sport and exercise science student book. Heinemann.
Malone, S. A. (2003). Learning about learning. London: CIPD Publishing.
