تطور تاريخي و پيش¬انگاره¬هاي نظريه اصالت وجود در تحليل خواجه نصيرالدين طوسي
الموضوعات :
هاشم قرباني
1
(دانشگاه بين¬المللي امام خميني (ره) )
الکلمات المفتاحية: خواجه طوسي تطور تاريخي پيش¬, انگاره اصالت يا اعتباريت وجود و ماهيت,
ملخص المقالة :
نظريه اصالت وجود يا ماهيت در انديشه هاي پيشاصدرايي هرچند داراي طرحي نظام مند نيست، اما استوار بر پيش‌انگاره هايي است که کشف آنها رويکرد انديشمندان مسلمان را در ترسيم مسئله روشن ميسازد. خواجه نصيرالدين طوسي، مواضع معرفتي خود را در برابر آن پيش انگاره ها تبيين کرده است. در اين جستار، به برخي از پيش انگاره هاي اصالت وجود يا ماهيت در تصويرسازي طوسي پرداخته شده است. براين اساس: 1) مسئله زيادت وجود و ماهيت و چگونگي آن، 2) شناساندن ارتباط وجود و ماهيت، 3) جايگاه تحقق اين ارتباط: خارج يا ذهن؟ و 4) مصداق سنجي تحليل ياد شده و تحقق داشت ماهيت و وجود در خارج يا تأکيد بر تحقق انحصاري يکي از آن دو، از اين پيشفرضها محسوب ميشود. طوسي با تحليلهاي خود در هريک از مواضع يادشده رويکردي اخذ ميکند که ميتوان همسويي يا عدم واگرايي او را با اصالت بخشي به وجود نشان داد. ازاينرو، هرچند نظريه اصالت وجود بعنوان يک مسئله براي طوسي مطرح نبود، اما پيش‌انگاره هاي معرفتي او درباب وجود و ماهيت سازگار با اين نظريه است. خط سير ارتباطي طوسي ـ صدرايي را ميتوان با تبيين مواضع طوسي درباب آن پيش‌انگاره ها و تأثير او بر ملاصدرا تحليل کرد.
آشتياني، سيدجلالالدين، تعليقه شرح رساله المشاعر، در: لاهيجي، محمدجعفر، شرح رسالة المشاعر ملاصدرا، قم، مکتب الاعلام الاسلامي، چ2، 1360.#
آشتياني، سيدجلالالدين، شرح حال و آراي فلسفي ملاصدرا، قم، مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، چ3، 1378. #
آشتياني، سيدجلالالدين، هستي از نظر فلسفه و عرفان، قم، مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، چ3، 1376. #
ابن‌رشد، تفسير مابعدالطبيعه، تهران، انتشارات حکمت، 1377. #
ابن‌سينا، الهيات شفا، قم، منشورات مکتبة آية¬اله مرعشي نجفي، 1404ق. #
ابن‌سينا، تعليقات، قم، انتشارات بوستان کتاب،1381. #
ابن‌سينا، مباحثات، تحقيق محسن بيدارفر، قم، انتشارات بيدار، 1371. #
جوادي آملي، عبدالله، رحيق مختوم، مرکز نشر اسراء، ج1، چ3، 1386. #
الداماد الحسيني، محمدباقر، القبسات، باهتمام مهدي محقق، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1367. #
رازي، فخرالدين، شرح الاشارات و التنبيهات، تهران، انجمن آثار و مفاخر، 1384. #
زنوزي، عبداللّه، لمعات الهية، مقدمة و تصحيح سيدجلالالدين آشتياني، تهران، انجمن فلسفه ايران، 1379. #
ذبيحي، محمد، فلسفه مشاء، انتشارات سمت، چ4، 1389. #
سبزواري، هادي، تعليقة اسفار، در: الأسفار الأربعة بيروت، داراحياء التراث العربي، الطبعة الرابعة،1410ق. #
فياضي، غلامرضا، هستي و چيستي در مکتب صدرائي، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387. #
طوسي، نصيرالدين، اجوبة المسائل النصيريه، تصحيح عبدالله نوراني، تهران، پژوهشگاه علوم انساني، 1383. #
طوسي، نصيرالدين، تجريد الاعتقاد به همراه شرح آن: کشف المراد علامه حلي، تصحيح و تحقيق حسن‌زاده آملي، موسسه نشر اسلامي، 1427ق. #
طوسي، نصيرالدين، شرح اشارات، قم، نشر البلاغة، چ1، 1383. #
طوسي، نصيرالدين، مصارع المصارع، ، تحقيق حسن معزي، قم، کتابخانه آيت¬الله مرعشي، چ2، 1405ق. #
طوسي، نصيرالدين، نقد المحصل، بيروت، دارالاضواء، چ2، 1405ق. #
مطهري، مرتضي، اصول فلسفه و روش رئاليسم، تهران، انتشارات صدرا، چ11، 1386. #
مطهري، مرتضي، شرح مبسوط منظومه، تهران، انتشارات حکمت، ج1، چ5، 1367. #
ملاصدرا، الحکمة المتعالية في الاسفار الاربعة، بضميمه تعليقات سبزواري، تصحيح و تحقيق غلامرضا اعواني، باشراف و مقدمه استاد سيدمحمد خامنه‌اي، ويراستار مقصود محمدي، تهران، انتشارات بنياد حکمت اسلامي صدرا، ج1، چ1، 1383. #
يزدان¬پناه، يدالله، حکمت اشراق(گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفي شيخ شهاب¬الدين سهروردي)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ1، 1389. #
