پرستش، تعلیم و تربیت و «فلسفه و کودک»
الموضوعات :
مسلم شجاعی
1
(دانشگاه آزاد اسلامي )
الکلمات المفتاحية: پرستش تعلیم و تربیت «, فلسفه و کودک», ,
ملخص المقالة :
نیاز به پرستش و نیایش یکی از نیازهای اساسی است که در عمق روان بشر وجود دارد. انسان به اقتضای فطرت و سرشت خویش به خدا و پرستش او گرایش دارد. این گرایش پدیده‌يی خارج از وجود انسان نیست، بلکه در عمق جان و ضمیر او ریشه دارد و اگر جز این بود، اساساً مفهوم خداپرستی تحقق نمییافت. اسلام برای اینکه پیروانش را بسوی پرستش و اكمال در بعد روحی و معنوي حرکت دهد، دستوراتی را ارائه داده است. در تفكر اسلامي، انسان در مقام جانشين خدا، خلافت اللهي بر روي زمين عهده‌دار امور است. براي كسب اين مقام، بايد از دوران خردسالي، زمينه‌سازيها و اقدامات لازم صورت گيرد تا كودك آمادگي پذيرش تكاليف الهي را در زمان بلوغ پيدا كند. بنابرین از همان دوران کودکی لازم است فلسفه نیایش و پرستش را به کودک تعلیم داد و او را در مسیر دستورات اسلام تربیت نمود. از اینرو نوشتار حاضر با هدف بررسی نیایش و پرستش، تعلیم و تربیت و «فلسفه و کودک» به روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی موضوع میپردازد و مباحثي چون: حقیقت پرستش و تأثیر آن بر انسان، آثار نيايش و پرستش در زندگی، انگیزة پرستش، ریشه‌های پرستش و فواید آن، محتواي پرستش، اهمیت تربیت و تفكر فلسفي برای كودكان و نقش تعلیم و تربیت فلسفی کودکان در توجه به نیایش و پرستش را بررسي مينمايد. نتیجه تحقیق نشان میدهد کودکان همانند هر انسانی، صاحب تفکر و اندیشه‌اند و علاوه بر این فطرتاً کنجکاو هستند. با جهت دادن به حس کنجکاوی کودکان میتوان آنان را اندیشمندانی خلاق بار آورد. این خلاقیت سبب رشد عقلانی کودک میشود و با این روش است که کودک، متفکر و منتقد بار می‌آید و سپس می‌آموزد با انتقاد از اندیشه‌يي، ذهن خود را بسمت اندیشه‌يي برتر که از خلاقیت کودک سرچشمه میگیرد، سوق دهد. اما عدم پرورش تفکر خلاقانه، تقلیدی بودن رفتار فرد را به همراه دارد که در اینصورت قدرت تفکر و انتقاد را از کودک سلب میكند.
قرآن کریم.
حرّ عاملي، محمدبن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، بيروت، داراحياء التراث العربي، 1409ق.
حمیری قمی، عبداللّه بن جعفر قرب الاسناد، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1413 هـ .ق.
خلعتبری، حسام‌الدین؛ آقاجعفری، زهرا، «ارزیابی اهداف برنامة آموزش فلسفه به کودکان از دیدگاه تفکر در اندیشة اسلامی»، مجله فلسفه و کودک، ش 5 و 6، ص 45 تا 70، 1393.
دفتر برنامه‌‌ريزي و تأليف كتب درسي، «جزوة راهنماي برنامة تعليم و تربيت اسلامي دوره ابتدايي، راهنمايي و متوسطه»، مصوب هفتصد و سي و پنجمين جلسة شوراي عالي آموزش و پرورش، 1385.
دوبو، ماکس، کودکان تحقیقگر، آموزش چالشگر، ترجمه سعید فضایلی هاشمی، مشهد، انتشارات به نشر(آستان قدس رضوی)، 1383.
سادات، محمد‌علي، رفتار والدين با فرزندان، تهران، انتشارات اوليا و مربيان، 1380.
شعاری نژاد، علی‌اکبر، فلسفه آموزش و پرورش، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1381.
شعبانی، حسن، مهارتهای آموزشی و پرورشی «روشها و فنون تدریس»، تهران، انتشارات سمت، 1391.
صفايي‌مقدم، مسعود و همکاران، «بررسي تأثير اجتماع پژوهشي در برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارتهاي استدلال دانش‌آموزان پسر پايه سوم راهنمايي مدرسه نمونه دولتي اهواز»، مجله علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه شهيد چمران اهواز، س13، ش2 ، ص5 تا31، 1385.
فروم، اریک، روانکاوی و دین، ترجمه آرسن نظریان، تهران، انتشارات مروارید، 1393.
فضل‌الله، محمدرضا، «درآمدي بر تربيت ديني با توجه به پيشرفت ادراکات ديني در کودکان و نوجوانان»، ترجمه فرزدق اسدي، مجله مسائل كاربردی تعليم و تربيت اسلامی، ش 3، ص123 تا 142، 1379.
فقیهی، علیرضا؛ آذربایجانی، احمدرضا، «تقوا و ايمان لازمه تربيت فلسفی در کودکان با تکيه بر قرآن و سخنان ائمه و معصومين (عليهم‌السلام) »، مجله فلسفه و کودک، ش 12، ص 23 تا 36، 1394.
فلسفي، محمدتقي، گفتار فلسفي؛ كودك از نظر وراثت و تربيت، تهران، نشر معارف اسلامي، ج2، 1387.
فیشر، رابرت، آموزش تفکر، ترجمه فروغ کیان‌زاده، اهواز، انتشارات رسش، 1385.
قائدی، یحیی، «نقد و بررسی مبانی، دیدگاهها و روشهای آموزش فلسفه به کودکان»، رساله دوره دکتری دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تربیت معلم، 1382.
قائمي، علي، نگرش و رفتار دینی در دانش آموزان، تهران، انتشارات امیری، 1374.
قائمي، علي، زمینه تربیت، تهران، انتشارات امیری، 1378.
فرامرز قراملكي، احد؛ امي، زهرا، «مقایسه سبکهای لیپمن و برنی فیه»، فصلنامه انديشة نوين ديني، ش2، ص7 تا 24، 1384.
كريمي، عبد العظيم، تربيت آسيب‌زا، تهران، انتشارات اوليا و مربيان، 1373.
کاظمی تبریز، میترا، «حکمت نیایش و پرستش از دیدگاه ابن‌عربی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، 1394.
کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، دار الکتب الإسلامية، 1363.
لطف‌آبادي، حسين، «رويکردي نو به فلسفه تعليم و تربيت»، فصلنامه نوآوريهاي آموزشي، س6، ش20، ص 11 تا 40، 1386.
مالرو، آندره، سرنوشت بشر، ترجمه سیروس ذکاء، تهران، انتشارات خوارزمی، 1370.
مجلسي، محمد‌باقر، بحار الانوار، بيروت، مؤسسة الوفا، 1404.
مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، انتشارات صدرا، 1375.
مطهری، مرتضی، اح‍ی‍ای تفکر اسلامی، تهران، انتشارات صدرا، 1392.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1394.
مقربی، نواب، «آسیب‌شناسی شالوده‌های فلسفی برنامه فلسفه برای کودک از چشم‌انداز حکمت اسلامی»، فصلنامه فلسفه و کودک، ش 11، ص 53 تا 68، 1394.
ملکی تبریزی، میزرا جواد آقا، المراقبات فی اعمال السنه (مراقبتهای اخلاقی در ایام و ماهای قمری)، ترجمه کریم فیضی، قم، انتشارات قائم آل محمد (عج)، 1392.
ملکی، حسن و همکاران، «تربیت عبادی کودکان»، مجله اسلام و پژوهشهاي تربيتي، س3، ش1، ص 105 تا 132، 1390.
مهاجری، محمد کاظم و همکاران، «تفکر انتقادی و نقش داستان در پرورش آن (با رویکرد تربیت دینی کودکان)»، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، دوره10، ش 26، ص31ـ 53، 1392.
نصری، عبدالله، خدا در اندیشه بشر، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1373.
نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، قم، موسسه آل البیت(ع)، 1408ق.
Lipman, M., Thinking in Education, Cambridge University Press, 2001.
Sharp, A.M., “Interview with Ann Margaret Sharp by Saeed Naj I”, retrieved March 2007 from:
http://www.p4c.ir/Index/Ever/Intreview, 2006.
