اسرار عرفانی و رموزات بیانی در مطلعیه مثنوی مولوی
الموضوعات :
فاضل عباس اده
1
(دانشگاه آزاد پارس آباد)
مهرداد آقائی
2
(ادبیات و علوم انسانی)
الکلمات المفتاحية: مولوی مثنویحکایتشکایت اسرار عرفانی نی.,
ملخص المقالة :
مولانا در طلیعه مثنوی با نوای دلکش و ناله های خالصانه نی، عطش عرفانی جدایی روح معنوی را از اصل خود با زبان سوزناک نی شرحه شرحه بیان می کند. این -نامه عصاره ای از شش دفتر مثنوی معنوی و نیز براعت استهلالی بر تمامی اشعار این گنجینة ادبی و عرفانی است که از همان آغاز تصویری از فراق و هجران ترسیم می کند. نکته ای که قابل تأمل است مفهوم واژ ه های «حکایت» و «شکایت» در بیت آغازین مثنوی است که شارحان متعددی اقدام به شرح آن نموده و هر کدام تفسیری خاص از آن داشته اند. این مقاله بر آن است با روش توصیفی- تحلیلی برخی از معانی مطرح شده توسط تعدادی از شارحان را مورد ارزیابی و نقد قرار داده و در اثبات معانی و مفهوم ادعایی، موضوع را در دو محور بافت عمودی نی نامه و بافت تناسبی و تناقضی واژه با منازل، وادی ها و مقامات عرفانی، مورد بحث و تحلیل قرار دهد. نتایج پژوهش حاکی از این است که مباحث عرفانی در هر اثر ادبی، از جمله مثنوی معنوی، آن چنان گسترده و پرمحتواست که هرکسی به قدر و توان دانش خود می تواند آن را درک کند. مفهوم «شکایت» در نی نامه شکایت اعتراض آمیز نیست که برخی از شارحان آن را بیان کرده اند، بلکه «نفیر» جدایی، «شرح درد اشتیاق» و «ناله» و مناجات عاشقانه ای است که مولوی در محور عمودی شعر آن را رمزگشایی کرده است.
قرآن کریم.3# ابن عربی، محی الدین. 1385. شرح نقش الفصوص، تألیف عبدالرضا مظاهری، تهران: خورشید باران.
ابن منظور، جمال الدین. 1414. لسان العرب، القاهرة: دارالمعارف.
اعتمادي، حسين؛ فوزي، ناهده و آقائی، مهرداد. 1398. «بررسی تطبیقی عارفانه¬های عاشقانة عبدالوهاب
البیاتی و سهراب سپهری». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره¬شناختی س15ـ ش55 ـ تابستان 1398. صص 49- 80.
اقبالي، فرزاد و موسوی سیرجانی، سهیلا. 1392. «شرح صوري در حل مشکلات مثنوي» فصـلنامة ادبیات عرفانـی و اسطوره-شناختی س9 ـ ش31 ـ تابستان 1392. صص 22- 39.
امیر ارجمند، مریم. 1389. «از «نی¬نامه» مولوی تا «شوق-نامه» طالبی (بررسی مناسبت¬های بینامتنی شوق نامه با مثنوی¬های عارفانه پیش از آن) مجلة عرفان اسلامی، دورة 7 ، شماره 26.
انصاریان، حسین. 1386. عرفان اسلامی، جلد12، قم: نشرپیام آزادی.
بافقی، وحشی. 1374 . دیوان وحشی بافقی، تهران: نگاه.
بلخی، مولانا جلال الدین محمد. 1374. مثنوی معنوی، تهران: بهزاد.
ــــــــــــــــــــــــــ . 1386. کلیات شمس، تهران: هرمس.
یثربی، سید یحیی. 1374. آب طربناک، چاپ اول، تهران: فکر روز
چیتیک، ویلیام. 1385. درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی، مترجم: پروین، جلیل، تهران: پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی
حافظ، شمس¬الدین. 1379. دیوان حافظ، تهران: نشر سما.
حجتی¬زاده، راضیه؛ میرباقری¬فرد، سیدعلی اصغر و طغیانی، اسحاق. 1392. «بررسی عناصر زمینه¬گرا(حالی¬- مقالی) در گفتمان نی¬نامه» فصلنامه جستارهای زبانی، دورة 4، شمارة 2، صص 26 - 54.
حسینی شاهرودی، سیدمرتضی. 1384. آشنایی با عرفان اسلامی، تهران: آفتاب دانش.
دهخدا، علی اکبر. 1349. لغت نامه¬ی دهخدا، جلد30، تهران: سامان.
ری¬شهری، محمد. 1422. میزان الحکمة، قم: دارالحدیث.
زرین کوب، عبدالحسین. 1367. بحر در کوزه، چاپ هفتم، تهران: علمی فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــــ¬ . 1383. سرّ نی: جلد اول، تهران: علمی. زمانی، کریم. 1387. شرح جامع مثنوی معنوی، چاپ بیست وهفتم، تهران: اطلاعات.
سجادی،سیدجعفر. 1377. فرهنگ اصطلاحات وتعبیرات عرفانی، کتابخانه ی طهوری.
سعدی، مصلح الدین. 1385. غزل¬های سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
ـــــــــــــــــــ . 1387. کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: محمد.
سیدجوادی، احمد صدر، کامران فانی و بهاءالدین خرمشاهی. 1383. دایرة المعارف تشیع، تهران: نشرسعید محبی.
عباس¬زاده، خداویردی و طاهرلو، هانیه. 1392. «تجلی عشق در اشعار مولانا»، فصلنامه عرفان اسلامی، سال نهم، شماره 36.
عطار نیشابوری، شیخ فرید الدین. 1377. تذکرة الاولیا، تصحیح استعلامی، محمد، تهران: زوار.
متقی، امیر مقدم؛ احمدزاده، پرویز و زبرجد، حلیمه. 1395. «بازتاب مضامین «نی‌نامه» مولانا در شعر معاصر عرب» نوشتة فصل¬نامة مطالعات ادبیات تطبیقی، دوره 10، شماره 40.
نبی¬لو، علیرضا. 1391. «بررسی و تحلیل «نی‌نامه» سرودة مولوی بر مبنای زبان‌شناسی نقش‌گرای سازگانی» مجلة پژوهش-های زبان¬شناختی، دوره 2، شماره 1.
وحیدی، علیرضا. 1393. «نای حقیقت در نی¬زار عشق (بررسی و تحلیل مفهوم «نِیْ» در شعر مولوی و اشعار حماسی عاشورایی معاصر)» پایان نامة کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال.
همایی، جلال الدین. 1369. مولوی نامه، چ ششم، تهران: هما.
