جایگاه ادبی هاتفی در پژوهش‌های معاصر
الموضوعات :سیدعلی کرامتی مقدم 1 , سیده آمنه حسینی جهانگیر 2
1 - پردیس شهید بهشتی مشهد
2 - دانشگاه آزاد مشهد
الکلمات المفتاحية: هاتفی خرجردی, جایگاه ادبی, پژوهش‌های معاصر و طبقهبندی موضوعی. ,
ملخص المقالة :
هاتفی خرجردی از شاعرانِ بزرگ اواخر دورۀ تیموری است. او تحصیلات مقدّماتی خود را در خرجرد به انجام رساند. پس از آن به هرات رفت و سال‌ها از محضر عبدالرحمن جامی بهره‌مند شد و در کنف حمایت و تربیت او روزگار گذرانید. اگر چه در آغاز کار مقلّد شاعران بزرگی چون فردوسی و نظامی بود و به تبعیت از آنان آثاری را خلق کرد ولی در بسیاری موارد توانست از حدّ تقلید فراتر رود و ابتکاراتی داشته باشد. خلّاقیتهای ادبی هاتفی در شعر و آثارش سبب شده است که بعدها او را از شعرای زبردست قرن نهم و دهم هرات و از شاعران صاحب سبک به شمار آورند و او را در تذکرهها زُبدۀ شعرا و افصح فُصحا بخوانند. اگرچه هاتفی شاعر بزرگی بوده و در عهد خود شهرتی کسب کرده است ولی در سدۀ اخیر که اوج پژوهش‌های ادبی به سبک علمی جدید است، پژوهشگران کمتر به جایگاه ادبی هاتفی و نقد و بررسی اشعارش پرداختهاند. حال این سئوال پیش میآید که پژوهشگران در دورۀ اخیر در آثار خود چه جایگاهی برای هاتفی قائل شده و چه تصویری از او در ذهن خوانندگان ترسیم نمودهاند؟ در این پژوهش، مقالههایی که در دورۀ اخیر دربارۀ هاتفی خرجردی نگارش یافته، نقد و بررسی شده است؛ در ادامه جایگاه ادبی هاتفی بر مبنای مباحث مطرح شدۀ پژوهشگران معاصر تبیین و توصیف شده است.
1) ابراهیمی ناغانی، حسین.(1382). «تجلی انسان در نگارگری بهزاد». کتاب ماه هنر، ش63 و64، (101-98).
2) اته، كارل هرمان.(1337). تاريخ ادبيات فارسي. ترجمۀ صادق رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب.
3) اسداللهیف،سعدالله.(1372).«کنیه و القاب کمال خجندی». کیهان فرهنگ، ش103، (31-30).
4) افشار، ایرج.(1332). «ظفرنامه». یغما، ش66، (360- 356).
5) آژند، یعقوب.(1386).«مکتب نگارگری بخارا».مطالعات هنرهای تجسمی،ش26،(33- 28).
6) بساک، حسن و قاسم زاده شاندیز، محمدرضا.(1393).«تصحیح انتقادي تَمرنامۀ هاتفی؛ متنی حماسی متأثر از شاهنامه فردوسی». متن شناسي ادب فارسي، دانشكدة ادبيات دانشگاه اصفهان،ش۲۳،(۷۴-57).
7) تیموری، مرتضی.(1343).«فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات اصفهان». مجله: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش1،(328- 310).
8) حصیری،افسانه.(1388).«تحقیق و تاریخ: حماسهسرایی در دوره دوم تاریخ اسلامی». کیهان فرهنگی، ش280 و 281،(59-56).
9) خلوصی، محمدتقی.(1379).«جایگاه نظامی در مثنوی سرایی و شناختی از مقلدان مشهور وی». شناخت، ش28 (96- 78).
10) خواند میر، غیاثالدین.(1324). رجال کتاب حبیب السیر از حملۀ مغول تا مرگ شاه اسماعیل اول، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، یادگار.
11) درودگریان،فرهاد،(1388)، «شاهنامه نواب عالی و قاسمی گنابادی»، کتاب ماه ادبیات، ش139، (83-74).
12) ذوالفقاری، حسن(1385)؛ «هفتپیکر نظامی و نظیرههای آن»، مجله زبان و ادبیات فارسی، ش52 و 53،(110-67).
13) رادفر،ابوالقاسم.(1371).«نظیره‌پردازان خمسۀنظامی».کیهان فرهنگی،ش87،(33-30).
14) رحیم پور، مهدی.(1385).«کتابی دیگر درباره انواع ادبی». کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش106،(115- 108).
15) رزمجو، حسین.(1375). انواع ادبی، مشهد: آستان قدس رضوی.
16) رستگارفسايي، منصور.(1372).انواع شعر فارسي. شيراز: نشر نويد.
17) رضاییاردانی، فضل‌الله.(1387).«نقد تحلیلی-تطبیقی منظومۀ«خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» نظامی گنجوی». پژوهشنامه ادب غنایی، ش11،(112-87).
18) ريپكا، يان.(1383).تاريخ ادبيات ايران. ترجمۀ ابوالقاسم سري، تهران: سخن.
19) سام میرزا صفوی.(1389).تحفۀ سامی. تصحیح فاطمه انگورانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر.
20) سیّدغراب، علی اصغر.(1382).«مجنون بهانه‌پرداز(بهانه در لیلی و مجنون هاتفی)». نشر دانش، سال بیستم، شماره دوّم، تابستان،(32-27).
21) شیلا، بلر(1376). «معماری و هنر در آسیای مرکزی در دوره ازبکان». ترجمۀ اردشیر اشراقی، ایران شناخت، ش6 (121- 100).
22) صالح صدیقی، اویس.(1350). هاتفی خرجردی. هلال، ش114،(40-32).
23) صفا، ذبیحالله.(1366).تاریخ ادبیات در ایران. ج4، چاپ چهارم، تهران: فردوس.
24) صفا، ذبيح الله.(1369). حماسه‌سرايي در ايران، چاپ پنجم، تهران: نشر اميركبير.
25) صفا،ذبیحالله،(1361).«حماسه‌های تاریخی و دینی در عهد صفوی»، ایران نامه، ش1، (21- 5).
26) صفایی، ابراهیم.(1354).«شاهنامهوشاهنامهسرایان».هنر و مردم،ش153(133-129).
27) عناصری، جابر.(1370).«مناظره خسرو پرویز با فرهاد/ محنت زده رنجخانه صبوری». چیستا،ش80،(1224-1214).
28) فخرالزمانی، ملاعبدالنبی.(1340).تذکرۀ میخانه. به اهتمام گلچین معانی: سپهر.
29) فروزانفر، بدیعالزمان و مجیدی، عنایت‌الله.(1370).«فهرست بعضی از کتب کتابخانۀ سلطنتی ایران». تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی، ش18،(240- 139).
30) فضیلت، محمود.(1379).«سبک شناسی حمله حیدری ملا بمانعلی راجی کرمانی». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش156،(380-361).
31) قرقلو، کیومرث.(1387).«نوزایی ایرانی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا،ش119،(99-94).
32) گلگشتی در انتشارات فارسی.(1370). ایران شناسی، ش12، (860- 849 ).
33) مـا و خوانندگان.(1324). یادگار، ش13، (70- 62).
34) مجیدی نیا، محبوبه.(1391).«نگاهی به اوضاع شعری دربار صفوی؛ نقدی بر نظریۀ خروج شعر از دربار». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، ش8 ،(156- 125).
35) مرتضوی،منوچهر.(1341).«مقلدین شاهنامه در دوره مغول و تیموری و تاریخ منظوم شمسالدین کاشانی». دانشکده ادبیات تبریز، ش61، (175-141).
36) موسویگرمارودی، علی.(1388).«شاهنامه و منظومه دینی حماسی علی‌نامه».پیام بهارستان،دورۀ2، ش5، (618- 607).
37) میرزایف، عبدالغنی.(1353).«بدرالدین کشمیری و اشتباهاتی در تعیین تألیفات او». وحید،ش132،(713-700).
38) سخن عشق، خلاصه مقالات. زمستان 1382 - شماره20، (126- 84).
39) نیکوهمت، احمد.(1352). «مثنوی‌های لیلی و مجنون». وحید،ش117،(639-631).
40) وحیددستگردی، محمد.(1318).«حکیم نظامی گنجوی».ارمغان،دوره20،ش4،(224- 209).
41) هاتفی، عبدالله.،(1988). هفت منظر. مقدمه و متن علمی-انتقادی از جابلقا داد علیشایف، محرر مسؤول اعلی خان افصح‌زاد، آکادمی علوم تاجیکستان، انستیتوی شرق‌شناسی، دوشنبه: نشریات دانش.
42) هاتفی خرجردی، عبدالله.(1392). هفت منظر. به تصحیح حسن ذوالفقاری و سیاوش مرشدی، تهران: رشدآوران.
43) هلالی جغتایی.(1337). دیوان. به تصحیح سعید نفیسی، کتابخانۀ سنایی.
