بررسی عوامل غرابت صنعت تشبیه در دیوان عبدالواسع جَبَلی
الموضوعات :لیلا امیری 1 , زهرا ریاحی زمین 2
1 - دانشگاه شیراز
2 - دانشیار دانشگاه شیراز
الکلمات المفتاحية: تشبیهات حروفی, #عبدالواسع جبلی, # غرابت تشبیه, # گوناگونی مشبهٌ¬, به, # مشبهٌ¬, به¬, های زنجیره¬, ای#,
ملخص المقالة :
عبدالواسع جبلی از شاعران قرن ششم هجری است که اکثریت محققان او را در تغییر سبک شعر فارسی از خراسانی به عراقی سهیم دانسته اند. این مقاله بر آن است تا عوامل غرابت صنعت تشبیه را در دیوان او با روش تحقیق کیفی، از نوع تحلیلی- توصیفی و شیوه ی متن پژوهی بررسی کند. در موارد لزوم از روش های مقایسه ای و آمارگیری نیز استفاده شده است. واکاوی اشعار عبدالواسع جبلی نشان می دهد فراخوانی مشبهٌ به هایِ زنجیره ایِ هم خانواده که مناسباتی با هم دارند، همزمانی ذکر یک مشبهٌ-بهِ یکسان برای دو مشبه و با دو وجه شبه متفاوت در یک بیت، تشبیهات عکس و تعویض جای مشبه و مشبهٌ به، تشبیهات حروفی و تنوّع و گوناگونی مشبه و مشبهٌ به، از جمله دلایل غرابت تشبیه در اشعار او هستند؛ تا جایی که بتوان گفت شاعر از تشبیه بیش از آن که یک آرایه ی ادبی و در جهت زیبایی-آفرینی باشد، به عنوان یک صنعت و به منظور فضل فروشی و اظهار تفاخر بهره گرفته و محتوای مسلّطِ مدح در دیوان او در زیر لایه ای از تشبیهات غریب، متکلّف، متصنّع و مفاخره آمیز نهان شده است.
اخسیکتی، اثیر. (1337). دیوان اثیرالدین اخسیکتی، تصحیح و مقابله و مقدمه و شرح حال به قلم رکن¬الدین همایون فرخ، چاپ اوّل، تهران: کتابفروشی رودکی.#
انوری. (1376). دیوان انوری، با مقدمه¬ی سعید نفیسی، به اهتمام پرویز بابایی، چاپ اوّل، تهران: نگاه.#
جبلی، عبدالواسع. (2536). دیوان عبدالواسع جبلی، به اهتمام و تصحیح و تعلیق ذبیح¬الله صفا، چاپ دوّم، تهران: امیرکبیر.#
حسام¬العلماء آق¬اولی. (1373). درر الادب، چاپ سوم، قم: ستاره.#
رجایی، محمد خلیل. (1353). معالم¬البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، چاپ دوّم، شیراز: دانشگاه پهلوی.#
زرین¬کوب، عبدالحسین. (1375). از گذشته¬ی ادبی ایران، چاپ اوّل، تهران: انتشارات بین¬المللی الهدی.#
شمیسا، سیروس. (1385). بیان، چاپ نخست از ویرایش سوّم، تهران: میترا.#
ــــــــــــــــ . (1382). سبک¬شناسی شعر، چاپ نهم، تهران: فردوس.#
ــــــــــــــــ . (1381). نگاهی تازه به بدیع، چاپ چهاردهم (ویرایش دوّم)، تهران: فردوس.#
کشاورزی، کبری. (1393). بررسی جنبه¬های زیبایی¬شناختی علم بدیع در دیوان عبدالواسع جبلی، زابل: دانشگاه زابل.#
کمال¬الدین حسین واعظ کاشفی سبزواری. (1369). بدایع¬الافکار فی صنایع¬الاشعار، ویراسته و گزارده¬ی میر جلال¬الدین کزّازی، چاپ اوّل، تهران: مرکز.#
