بررسی مفاهیم اخلاقی در دیوان سید علی جبل عاملی(مهری عرب)
الموضوعات :
بهمن علامی
1
(دانشگاه ازاد واحد شهرکرد)
الکلمات المفتاحية: ادبیات تعلیمی سبک هندیمهری عربفضایل اخلاقیرذایل اخلاقی,
ملخص المقالة :
در پژوهش حاضر به بررسی انعکاس مولفه‌های اخلاقی در شعر یکی از شاعران دورة صفوی پرداخته می‌شود. مهری عرب از شمار مهاجرانی است که در سدة یازدهم هجری از جبل عامل لبنان به اصفهان آمده‌اند. نسخة خطی‌ای از دیوان مهری به شمارة3217 در کتابخانة دانشگاه تهران موجود است. یکی از زمینه‌های قابل مطالعه در دیوان مهری، بررسی میزان توجه او به اخلاقیات است. مطالب در دو بخش اصلی فضایل اخلاقی(شامل: احسان، تواضع، حُسن خُلق، خاموشی و سکوت، خلوت‌نشینی، توبه، سخاوت و بخشش، قناعت) و رذایل اخلاقی(شامل بخل، بدخلقی، بدزبانی، حرص و طمع، کینه ورزی، ریا و منت) ارائه می‌گردد. در هر بخش تحلیلی از آن ویژگی اخلاقی با استناد به آموزه‌های دینی و اخلاقی و عرفانی و نیز شواهد شعری از شاعر مورد نظر، آورده می‌شود./ / / / / // / / / / / / // / / / / // / / / / / / // / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / // / / /
1. قرآن کریم.
2. آمدی، عبدالواحد.(1429). غررالحکم و دررالکلم. ج 4. صححه و اشر علی طباعته حسین الاعلمی. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
3. ابن شعبه حرانی، ابومحمد حسن.(1352). تحف العقول. قم: آل عل.
4. ارسطو.(1378). اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمدحسن لطفی. تهران: طرح نو.
5. افراسیاب‌پور، علی‌اکبر.(1385). «عرفان در دوره صفوی». عرفان اسلامی. ش 8. صص 13- 37.
6. انصاری، خواجه عبدالله.(1372). مجموعه رسائل فارسی. تصحیح محمدسرور مولائی. تهران: توس.
7. بیدل دهلوی، عبدالقادر.(1387). غزلیات بیدل. ج 1. بر اساس نسخه مصحح خال‌محمد خسته و خلیل‌الله خلیلی. ویراست نو و افزوده‌های فرید مرادی. تهران: زوار.
8. جامی، عبدالرحمان.(1378). هفت‌اورنگ. ج 1. تصحیح اعلاخان افصح‌زاد. تهران: میراث مکتوب.
9. جعفریان، رسول.(1395). «اقدامات فرهنگی شاه تهماسب اول در نهادینه‌سازی تشیع در جامعه». شیعه‌شناسی. س 14. ش 54. صص 31- 62.
10. حافظ، شمس‌الدین محمد.(1362). دیوان اشعار. ج 1. با مقدمه و تصحیح پرویز ناتل‌خانلری. تهران: خوارزمی.
11. خاتمی، احمد.(1371). پژوهشی در سبک هندی و بازگشت. تهران: بهارستان.
12. خاقانی شروانی، بدیل بن علی.(1382). دیوان اشعار. تصحیح ضیاءالدین سجادی. تهران: زوار.
13. خرگوشی، ابوسعد عبدالملك.(1427). تهذيب الاسرار فى اصول التصوف. بیروت: دار الكتب العلمية.
14. دزفولیان‌راد، کاظم و دیگران.(1389). «نگاهی جامعه‌شناختی به انسجام‌گریزی غزل سبک هندی». تحقیقات زبان و ادب فارسی. س 2. ش 3. صص 55- 78.
15. دهخدا، علی‌اکبر.(1382). لغت¬نامه. تهران: دانشگاه تهران.
16. ذکاوتی قراگوزلو.( 1373). گزیده اشعار سبک هندی. تهران: نشر دانشگاهی.
17. رزمجو، حسین.(1374). انواع ادبی. مشهد: آستان قدس رضوی.
18. رستگار فسایی، منصور.(1380). انواع نثر فارسی. تهران: سمت.
19. رضی، احمد.(1391). «کارکردهای تعلیمی ادبات فارسی». پژوهشنامه ادبیات تعلیمی. س 4. ش 15. صص 97- 120.
20. ساوجی، سلمان.(1362). دیوان اشعار. تصحیح تقی تفضلی. تهران: صفی‌علیشاه.
21. سعدی، مصلح‌الدین عبدالله.(1368). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
22. ¬¬¬¬¬¬¬¬¬_____________________.(1365). غزل¬های سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: سخن.
23. _____________________ .(1359). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
24. شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.
25. _____________________ .(1385). شاعر آینه‌ها. تهران: آگه.
26. _____________________.(1372). «انواع ادبی و شعر فارسی». رشد آموزش ادب فارسی. س 8. ش 32. صص 96- 119.
27. شمیسا، سیروس.(1388). سبک‌شناسی شعر. تهران: میترا.
28. ____________.(1372). انواع ادبی. تهران: فردوس.
29. شیخ بهایی.(1361). کلیات شیخ بهایی. با مقدمه سعید نفیسی. تهران: چکامه.
30. صائب تبریزی، محمدعلی.(1364). دیوان اشعار. ج 1، به کوشش محمد قهرمان. تهران: علمی و فرهنگی.
31. طباطبائی، محمدحسین.(1363). المیزان فی تفسیر القرآن. ج 2. ترجمة محمدباقر موسوی همدانی. تهران: جامعة مدرسین.
32. طبری، محمد بن جریر.(1408). جامع البیان عن تأویل آیات القرآن. ج 5. بیروت: دارالفکر.
33. طریحی، فخرالدین.(1985). مجمع‌البحرین. بیروت: دار و مکتبه الهلال.
34. غزالی، محمد.(1386). احياء علوم الدين. ترجمه مؤيد الدين خوارزمى. ج 2. تهران: علمی و فرهنگی.
35. فوشه کور، هانری دو.(1377). اخلاقیات. ترجمه عبدالمحمد روح‌بخشان. تهران: نشر دانشگاهی.
36. فیض کاشانی، ملامحسن.(1417). المحجه البیضاء. تصحیح علی‌اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین.
37. قاضی عبدالجبار، ابوالحسن.(1422). شرح الاصول الخمسه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
38. قشیری، ابوالقاسم.(1379)، رساله قشیریه. ترجمه ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: علمی و فرهنگی.
39. کاشانی، عزالدین محمود.(1379). مصباح الهدايه و مفتاح الكفايه. تصحیح جلال‌الدین همایی. تهران: هما.
40. کرمانی، اوحدالدین.(1366). رباعیات. تصحیح احمد بومحبوب. تهران: سروش.
41. کلینی، محمد بن یعقوب.(1392 ق). اصول کافی. شرح و ترجمه محمدباقر کموئی. تهران: اسلامیه.
42. مجلسی، محمدباقر.(1301). بحارالانوار. ج 71. تهران: اسلامیه.
43. مستعلی پارسا، غلامرضا.(1389). «کاربرد بلاغی آینه در دیوان صائب». بهار ادب. س 3. ش 2. صص 45- 58.
44. مستملی بخاری، احمد.(1363). شرح التعرف لمذهب التصوف. ج 1 و 3. تصحیح محمد روشن. تهران: اساطیر.
45. مشرف، مریم.(1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران. تهران: سخن.
46. معین، محمد.(1385). فرهنگ معین. تهران: امیرکبیر.
47. موتمن. زین‌العابدین.(1333). گلچین اشعار صائب. تهران: افشار.
48. مولوی، جلال‌الدین محمد.(1363). مثنوی معنوی. ج 2 و 3. تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: امیرکبیر.
49. مهری عرب، سیدعلی¬رضا بن سید مساعد جبل¬عاملی.( 1115ه.ق). دیوان اشعار. تهران: کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران. شمارة3217.[نسخة خطی].
50. ناصرخسرو قبادیانی.(1357). دیوان اشعار. تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران و موسسه انتشارات دانشگاه مک‌گیل.
51. نجفی، محمد و زهره متقی.(1389). «پیامدهای تربیتی آموزش نظام احسن از دیدگاه اسلام». تربیت اسلامی. س 5. ش 11. صص 111- 134.
53. نظامی، الیاس بن یوسف.(1387). مخزن‌الاسرار. تصحیح بهروز ثروتیان. تهران: مهتاب.
54. یلمه‌ها، احمدرضا.(1390).«آموزه‌های تعلیمی در منظومه غنایی محب و محبوب»، لسان مبین، س 3. ش 6. صص 150- 176.
