معرفی و تحلیل نسخۀ خطی «روضةالملوک»
الموضوعات :اردشیر آل علی 1 , احمد حسنی هرمزآبادی رنجبر 2 , علی اصغر حلبی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: روضةالملوک, ادب شیعی, حکمت عملی, اخلاق ناصری,
ملخص المقالة :
«روضةالملوک» را مؤلفی ناشناخته در قرن نهم هجری و در حکمت عملی و با شیوهای ادبی نوشته است. کتاب، به مانند عموم کتب اخلاقیای که بعد از خواجه نصیرالدین طوسی تألیف شدهاند، به تقلید یا اقتفای «اخلاقِ ناصری» خواجه شکل گرفته است. مؤلفِ کتاب -که پیرو مذهب تشیع بوده- بهره‌ای از ادبیت و عربیت داشته و با شیفتگی‌ای که نسبت به نثر فنی داشته، خواسته است کتابی اخلاقی ترتیب دهد. کارِ وی را در میان دیگر آثار مشابه، نمی‌توان شاخص دانست، اما در این راه نهایت ذوق و سلیقه را به کار برده است. کتاب در اواخر عصر تیموری نوشته شده و هرچند تا آن زمان، تألیف کتب اخلاق در میان نویسندگان شیعی بیسابقه نبوده، می‌توان این کتاب را یکی از نخستین، یا شاید هم نخستین نمونه شناخته‌شده از تألیفات اخلاقی پیروان این مذهب دانست که به شکل ادبی پرداخته و به یک دربار شیعی تقدیم شده است. کتاب از زمان نگارش تا مدتی مدید در پردۀ اختفا بوده و تنها نسخۀ بازمانده و شناخته‌شدۀ آن، نسخه‌ای است که 160 سال پیش، رونویسی شده است. چون در تحقیقات رشته‌هایی مانند اخلاق و ادبیات، ملزم به نقد و بررسی همۀ آثار بهجامانده از گذشتۀ این رشتهها هستیم، لازم بود کتاب به تصحیح انتقادی برسد. این امر با کمک مأخذ شناخته‌شدۀ متن، و با توجه به تک‌نسخه بودن آن، به روش قیاسی انجام گرفته است.
ابن اسفندیار، بهاءالدین محمّد (1366) تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران، پدیده خاور.
برزگر، اردشیر (1388) تاریخ تبرستان، تهران، رسانش.
دهستانی، حسین (1363) فرج بعد از شدّت، تصحیح اسماعیل حاکمی، تهران، اطلاعات.
روضةالملوک (نسخۀ خطی)، محفوظ در کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران (شمارۀ نسخه: 3520).
عبید زاکانی، نظام الدین (1387) اخلاق الاشراف، تصحیح علی اصغر حلبی، تهران، اساطیر.
طبرسی، ابوعلی فضل (1380) نثراللئالی، محمّدحسن زبری قاینی، مشهد، آستان قدس رضوی.
طوسی، نظام الملک (1369) اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی، تهران، خوارزمی.
--------------- (1383) سیاست نامه (سیرالملوک)، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران، علمی و فرهنگی.
عطّار نیشابوری، فریدالدین (1378) تذکرةالاولیاء، تصحیح محمّد استعلامی، تهران، زوّار.
عنصرالمعالی کیکاووس (1366) قابوس نامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، علمی و فرهنگی.
عوفی، سدیدالدین محمّد (1397) جوامع الحکایات و لوامع الروایات، تصحیح امیربانو مصفّا (کریمی) تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
غزالی طوسی، محمّد (1351) نصیحةالملوک، تصحیح جلال الدین همایی، تهران، انجمن آثار ملی.
---------------- (1382) کیمیای سعادت، تصحیح حسین خدیوجم، تهران، علمی و فرهنگی.
نصرالله منشی (1391) کلیله و دمنه (ترجمه)، تصحیح مجتبی مینوی طهرانی، تهران، دانشگاه تهران.
وراوینی، سعدالدین (1380) مرزبان نامه، تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران، صفی علیشاه.
وطواط، رشیدالدین محمّد (1386) مطلوب کلّ طالب، تصحیح محمود عابدی، تهران، بنیاد نهج‌البلاغه.
