نظام اندیشگانی اسلامی و مشارکت اقتصادی و اشتغال زنان
الموضوعات :
محمدعلی اخویان
1
(عضو هیئت‌علمی دانشگاه قم)
امیرعباس مهدوی فرد
2
(عضو هیئت‌علمی دانشگاه قم)
رحمان زارع
3
(دانشجوی دکتری دانشگاه قم)
الکلمات المفتاحية: اشتغال زنان, نقش مادری, نقش همسری, تزاحم, آیات و روایات.,
ملخص المقالة :
اشتغال زنان ازجمله مباحث مهم در حوزه مطالعات زنان است که نظریه ها و آراء متفاوتی را در پی داشته است. مسئلهای که ما به دنبال تحلیل آن هستیم این است که در رویکرد دینی و آموزه های وحیانی در تزاحم میان نقش‌های کلیدی زن همچون همسرداری و فرزندآوری با اشتغال خارج از خانه اولویت با کدام است؟ این پژوهش با نگاهی تحلیلی ضمن بررسی رویکردهای سه گانه در مورد اشتغال زنان و بیان معایب و محاسن آن به این نتیجه دست‌یافت که از منظر آیات و روایات، نقش همسری و مادری برای زنان در اولویت تکالیف الهی و دارای بار ارزشی و اخلاقی است و اشتغال هرچند حق زنان است؛ اما تکلیف ایشان نیست. بنابراین در موارد تزاحم اشتغال با نقش های اصلی زنانه یعنی همسری و مادری، ضمن رعایت این اولویت باید انگاره های اخلاقی و فقهی موردتوجه خاص قرار گیرد و با رعایت سلامت اخلاقی در روابط اجتماعی زن و مرد، حفظ حرمت و کرامت زن، اولویت مصالح خانواده، لحاظ تفاوت های تکوینی بین زن و مرد و نیز توجه به معایب و محاسن اشتغال به این مسئله توجه نمود. پژوهش حاضر درنهایت راهکارهایی را جهت حل تزاحم ارائه می دهد. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی با رویکرد وحیانی و استناد به آیات و روایات و آراء اندیشمندان به تحلیل آراء می‌پردازد.
قرآن کریم
ابن¬شعبه حراني، حسن بن علي، تحف¬العقول في اخبار آل¬الرسول، قم، جامعه مدرسين، ۱۴۰۴ ق، چ ۲
اصفهاني، سيد ابوالحسن، وسيله النجاه (مع حواشي الامام الخميني)، قم، مؤسسه حفظ و نشر آثار امام خميني، 1422 ق، چ 1
آيزاك، آسيموف، اسرار مغز آدمي، ترجمه محمود بهزاد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1372.
آنتونی گیدنز، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر فرهنگ، تهران، نشر نی، 1378.
باقری، خسرو، مبانی فلسفی فمینیسم، تهران ورزات علوم، تحقیقات و فناوری، 1382.
پناهي، علي احمد، سبک زندگي: همسرداري از منظر دين با رويکرد روان¬شناختي، قم، مؤسسه امام خميني، 1393، چ
پيز، آلن و پيز، باربارا، چرا مردان گوش نمي¬دهند و زنان نمي¬توانند نقشه بخوانند، ترجمه ميترا ميرشکار، تهران، نشر علم، 1387، چ 1
جمعي از نويسندگان، جستاري در هستي¬شناسي زن: زن در فرهنگ و انديشه اسلامي، قم، مؤسسه امام خميني، 1388، چ 3
جوادی آملی، عبدالله؛ زن در آیینه جلال و جمال، قم، مرکز نشر اسراء، 1377.
چراغی کوتیانی، اسماعیل، خانواده در اسلام و فمینیسم، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) 1389.
حسینی تهرانی، محمّد حسین، رساله بدیعه، تهران، صدرا، 1372.
حسينی، سيد هادی، تفاوتهاي بيولوژيك زن و مرد «بدن، روان و هوش» مجله¬ی کتاب نقد، زمستان، شماره17، 1379.
___________، كتاب زن، تهران، اميركبير، 1381.
حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الاسناد، قم، موسسه آل¬البیت علیهم السلام، 1413ق، چ1
خدا رحيمي، سیامک و ديگران، روان شناسي زن، تهران، انتشارات مردمك، 1377.
خسرو، نقدسی نیا، احکام اختصاصی دختران و زنان، موسسه فرهنگي انتشاراتي ائمه، 1386.
دبوار، سيمون، جنس دوم، ترجمه قاسم صنعوي، تهران، نشر توس، 1380، چ 4
دورانت، ويل، لذات فلسفه، ترجمه عباس زرياب، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، 1384، چ 17
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، ج ۲، دانشگاه تهران، 1337.
رضايي اصفهاني، محمدعلي، پرسش و پاسخ¬هاي قرآني، قم، پژوهش‌هاي تفسير و علوم قرآني، 1385
زعفرانچی، لیلا سادات، اشتغال زنان، مجموعه مقالات، مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، مقاله¬ی اشتغال زنان، عوامل، پیامدها و رویکردها، محمد رضا زیبایی نژاد، 1388.
زيبايي نژاد، محمدرضا، جايگاه خانواده و جنسيت در نظام تربيت رسمي، قم، نشر هاجر، 1391، چ 1
____________، هويت و نقش¬هاي جنسيتي (مجموعه مقالات)، تهران، مرکز امور زنان و خانواده، 1388، چ 1
السباعي، مصطفى بن حسني، المرأة بين الفقه و القانون، بيروت، دار الوراق للنشر والتوزيع،1420.
ساروخانی، باقر، مقدمه¬ای بر جامعه¬شناسی خانواده، تهران،سروش،1370
سازمان امور اداری و استخدامی کشور، شناخت جایگاه زنان و چگونگی کارگزاری آنان در دستگاههای دولتی، تهران، دفتر بررسی ارزشهای حاکم بر نظام اداری، 1369.
سامرويل، جنيفر، فمينيسم و خانواده، ترجمه محمود ارغوان، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگي و اجتماعي، 1388، چ 1
شیخ حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، 1409 ق.
شیخ صدوق، محمدبن علی، الامالی، تهران، کتابچی، 1376
_______________، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، دارالشریف الرضی، 1406ق
_______________، کمال الدین و تمام النعمه، تهران، اسلامیه، 1395ق
طباطبايي، محمدحسين، الميزان، بيروت، مؤسسه الاعلمي،1411 ق
طبرسي، فضل بن حسن، مکارم الاخلاق، قم، الشريف الرضي، 1412 ق، چ 4
طوسی، محمدبن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق،
عاشور، قاسم، 1000 سؤال و جواب في القرآن الکريم، بيروت، دار ابن¬ حزم، 1422 ق، چ 1
عباسی شوازی، محمدجلال، خواجه صالحی، زهره، سنجش استقلال، مشارکت اجتماعی و تحصیلات زنان بر تمایل به فرزندآوری(مطالعه موردی شهر سیرجان).
علاسوند، فريبا، زن در اسلام، قم، نشر هاجر، 1390، چ 1
علی محمدی، کاظم ، آسیب شناسی اشتغال زنان از نگاه اسلام و روان¬شناسی؛ به نقل از کتاب «مجموعه مقالات همایش خانواده و جنسیت»، قم، موسسه امام خمینی،1390.
قائمي، علي، سازندگي و تربيت دختران، تهران، انجمن اولياء و مربيان، 1369، چ 1
قطب، سید محمد ، جامعه شناسی تاریخی زن، ترجمه محمد علی عابدی، تهران، البرز، بی تا.
کارل، الکسيس، انسان موجودي ناشناخته، ترجمه عنايت (عنايت‌الله شکيبا پور)، تهران، امير بهادر، 1378، چ 8
كريستين، جان، استخوان شناسي و مفصل شناسي، ترجمه صوفيا نقدي، انتشارات نخل، 1375.
کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی (ط.اسلامیه)، ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407
ليثي واحدي، علي ¬بن محمد، عيون¬الحکم و المواعظ، قم، دارالحديث، 1376، چ 1
مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، تهران، انتشارات علمي،1403ق
مصباح يزدي، محمدتقي، پرسش¬ها و پاسخ¬ها، قم، مؤسسه امام خميني، 1391، چ 8
مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، قم، نشر صدرا، 1387، چ 1
معاونت پژوهش، جنسيت از منظر دين و روان¬شناسي (مجموعه مقالات)، قم، مؤسسه امام خميني، 1390، چ 1
ملک¬زاده، فهيمه، تأثير جنسيت بر اشتغال، تهران، نشر جامعه¬شناسان، 1392، چ 1
موسوی، یعقوب، تعارض اشتغال زنانه در خانه و اجتماع، مرکز امور زن و خانواده، تهران، 1384.
مهدوی، محمد صادق، دولتی، غزاله، نگاهی به اصل برابری فمنیسم و موانع اشتغال زنان، مباحث بانوان شیعه، پاییز 1385، ش9.
مهريزي، مهدي، شخصيت و حقوق زن در اسلام، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، 1386، چ2
مهوش کهریزی، علی مرادی، فصل نامه علمی-پژوهشی پژوهش نامه اخلاق، سال هشتم، تابستان 1394، شماره 28، ص 23-40
نوري، حسين ¬بن محمدتقي، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل‌البيت، 1408 ق، چ 1
هاجری، عبدالرسول، فمینیسم جهانی و چالش های پیش رو، قم، بوستان کتاب، 1386.
هورناي، کارن، روان¬شناسي زن، ترجمه محمدحسين سروري، تهران، نشر دانژه، 1382، چ1
یزدی، محمّد کاظم، عروة الوثقی، قم، لطفی، 1366.
ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، شیری، علی، کتاب الإمامة و السیاسة، دار الأضواء، بیروت، 1410.
كليني، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط-الاسلاميه)، تهران، دار الكتب الإسلامية، چ 4، 1407 ق.
فنایی اشکوری، محمد، منزلت زن در اندیشه اسلامی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۷۷.
مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، نشر صدرا، چ 35، 1382.
زيبايي نژاد، محمدرضا، درآمدي بر نظام شخصيت زن در اسلام، قم، نشر هاجر، چ 11، 1389.
مصباح، محمدتقی، نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، تدوین عبدالحکیم سلیمی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1388.
