كاربست رهیافت هستی‌شناسی در تربیت توحيدي از منظر قران كريم
الموضوعات :
سیده طاهره آقامیری
1
,
محمدرضا شاهرودی
2
,
مجید صالحی
3
,
محمد صافحیان
4
1 - دانشگاه آزاد اسلامي تهران جنوب
2 - دانشگاه تهران
3 - دانشگاه هنر، تهران
4 - دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران جنوب، تهران
الکلمات المفتاحية: مبانی هستی‌شناسی, خداشناسی, جهان‌شناسی, توحید, تربيت توحیدی,
ملخص المقالة :
بر اساس آموزه‌های قرآن كريم که موثّق‌ترین منبع شناخت خداوند سبحان است، توحید اساس و مبنای حیات واقعی انسان است و شرک که نقطة مقابل آن می‌باشد، بزرگترین ظلم و گناه نابخشودنی تلّقی می‌شود. هستی‌شناسی توحیدی که از میراث آموزه‌های وحیانی بهره می‌برد رقیب و بدیلی کارآمد، در برابر هستی‌شناسی‌های پوزیتیویستی، مادی‌گرایانه و نیهیلیسمی است. این نوع از هستی‌شناسی‌ها از آن‌جا که حقیقت عالم صغیر و کبیر را به افق طبیعت و عالم مادی تنزّل داده‌اند، هرگز قادر نیستند و نمی‌توانند از تربیت انسان سخن‌بگویند؛ بلکه تربیت انسان موحّد، در صورتی که بر بنیاد هستی‌شناختی توحیدی استوار گردد، آدمی، حیّ متألّه‌ای خواهد بود که صورت و سیرت خود را به گونه‌ای کامل درمی‌یابد. مسأله اصلی این پژوهش که با عنوان «كاربست رهیافت هستی‌شناسی در تربیت توحيدي از منظر قران كريم» آمده است، چگونگی تبیین عناصر هستی‌شناسی‌‌ای است که معطوف به تربیت و هدایت انسان برای رسیدن به کمال و دستیابی به حیات طیّبه موعود قرآن کریم می‌باشد. در این مقاله با رویکرد تحلیلی توصیفی، و با استناد به قرآن کریم، در توصيف و ترسيمي واقع‌نگر از هستي، به اهم مبانی هستی‌شناختی توحیدی، در عرصة «خداشناسي و جهان‌شناسي»، که منطقاً مبانی تربیت توحیدی تلقّی می‌شود، پرداخته شده است. در تأييد تناسب و تلائم گزاره‌هاي توصيفي و تجويزي هستي‌شناختي با آموزه‌هاي قرآني، از بيانات تفسيري و تبييني برخي از مفسران و صاحب‌نظران حوزه علوم ديني و متون وحياني وام گرفته شده است. بر اساس یافته‌ای این پژوهش، خداوند به عنوان منبع و مبدأ تمام خيرات، و جهان هستی، به عنوان آیت حق و صحنة مواجهه انسان با حقیقت الهی است، در این افق، نياز و فقر ذاتي انسان در مراتب مختلف توحید ذاتی، صفاتی و افعالی بر وی کشف و آشکار می‌گردد. ثمرة این پژوهش، حصول ادراک و فهم صحيح انسان از موقعيت خود در عالم امكان، به عنوان موجودي وابسته و متعلق به ربّ بي‌نياز، است که در سایة توحید ربوبی، رسيدن وی به مقصد نهايي کمال و قرب الهی تصعيد و تسريع می‌شود.
قرآن كريم.
ابن عربی ،محی الدین (1418ق)، الفتوحات المکیه، بیروت،: دارالاحیاءالتراث العربی.
ابن ابي الحديد (1378) شرح نهج البلاغه ، بيروت دار احياء التراث العربي.
ابن سینا، حسین بن عبد الله،(1363)، الهیات شفاء، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
جوادی آملی، عبدالله (1387) تسنیم، تفسیر قرآن کریم، قم: مرکز نشر اسراء.
______ (1383)، توحيد در قرآن(تفسير موضوعي قرآن)، ج دهم، چ هجدهم، قم: اسراء..
______(1380)، المبدأ و المعاد، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
______ (1389) تسنیم، تفسیر قرآن کریم، ج 19، قم: مرکز نشر اسراء.
______ (1397)، تفسیر موضوعی قرآن مجید، معرفت شناسی در قرآن، ج 13، قم:مرکز نشر اسراء.
دینانی، غلام‌حسین ، (1375)، اسماء و صفات حق، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، تهران.
سعیدی مهر، محمد،(1383)، آموزش کلام اسلامی، تهران، نشر طه.
سند تحول بنيادين نظام تعليم و تربيت جمهوري اسلامي ايران،(1390)، شوراي عالي انقلاب فرهنگي؛ شوراي‌عالي آموزش و پرورش.
صدرالمتألهين، صدرالدين شيرازي، محمد بن ابراهیم، (1378)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقليه الاربعه، قم: مصطفوي.
شيرازي، صدرالدين محمد(1380)، اسرارالآيات ، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
طوسى، محمدبن حسن(1389ق)، التبيان فى تفسير القرآن، بيروت: دار احياء التراث العـربى.
طباطبایی، محمد حسین(1372)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا.
طباطبایی، محمد حسين(1370)، الميزان في تفسير القران، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
______(1375)، نهایه الحکمه. ترجمه و شرح علی شیروانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
______(1389)، انسان از آغاز تا انجام، به كوشش سيد هادي خسرو شاهي، قم: بوستان کتاب.
طبرسى، فضل بن حـسن (1403ق)، مـجمع البيان فـى تفسير القرآن، تهران،: ناصر خسرو.
______(1365)، مـجمع الاحتجاج علی اهل‌اللجاج، بیروت دار‌النعمان.
طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن، (بی‌تا) التبیان فی تفسیر القرآن، دار احیاء العرب، بیروت.
فيض کاشاني، ملا محمد محسن،(بي‌تا)، المحجة البيضاء في تهذيب الاحياء، نشر اسلامي.
______(بی‌تا)، تفسير الصافی، لبنان: مؤسسة الأعلمی.
قدردان قراملکي، محمد حسين، (1388)، پاسخ به شبهات کلامي؛ دفتر اول: خداشناسي، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشه.
مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
مصباح، محمدتقى(1383) آمـوزش فلسفه، تهران، سـازمان تـبليغات اسلامى.
______(1389)،معارف قرآن(3-1)،قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مطهري، مرتضي(1360)، مقدمه‌اي بر جهان‌بيني اسلامي، تهران: انتشارات صدرا.
________ (1377)، مجموعة آثار، ج 13، تهران: انتشارات صدرا.
نوذری، محمود، (1389)، بررسی تحول ایمان به خدا در دورة کودکی، نوجوانی و آغاز جوانی، پایان‌نامة دکتری، قم، پژوهشگاه.
