نقد تقدیرگرایی در الهیات رهایی بخش اقبال لاهوری
الموضوعات :
1 - دانشگاه صداوسیما
الکلمات المفتاحية: بال لاهوری , الهیات رهایی بخش تقدیرگرایی , حکمت خودی , امرٌبین الامرَین,
ملخص المقالة :
علامه محمد اقبال لاهوري (1938 – 1877 م)، از فيلسوفان، شاعران و احياگران بزرگ جهان اسلام بوده كه با سروده‌هاي روشنگرانه و نيز گفتارها و نوشتارهاي پرمايه‌اش، طرح فلسفه و نظامي فكري به نام «حكمت خودي» را درانداخت. وي با نفی از حكمت‌هاي بي‌فروغ غرب مدرن ، در پي نگاه واقعيت‌مدار، ژرف و ديده‌ورانة شرقي و قرآني است كه آميزه‌اي از خداباوري، فطرت، عشق، عرفان، خردورزي، خودآگاهي، حماسه، غيرت، ايثار، تپش، انتخابگري، آفرينش‌گري و ... است . دیدگاهی كه مجموعاً الهيات رهايي بخش او را شكل مي‌دهند. او با درك و دريافت دقيق و سنجيده از قرآن و سنت و با سر‌مشق گرفتن از فيلسوف مجاهد شرق، سيّد جمال‌الدين اسدآبادي، تقدير و مشيت الهي را – كه از ديرباز بهانه‌اي براي ركود و سازش و واپس‌گرايي بود – از تفسير‌هاي جبر‌باورانه و اشعري‌گرا رها كرد و عملاً تفسيري شيعي و برآمده از مکتب اهل بیت(ع) را كه به وفق انتخابگري، آزادي و سرنوشت‌سازي است، به‌رخ كشيد. از اين‌رو، روح شرقي را بر‌تن بي‌جان خفتگان دميد، تا بندگي قدرت‌هاي استعماري برهند و به اتحاد و اقتدار و آفرينش‌گري و پويايي و طرح و تحقق آرزوها دست‌يابند.
الله (1378) قرآن، ترجمة بهاء الدين خرمشاهي، تهران : انتشارات دوستان.
ابراهیم انیس و ... (1392ق ) ، معجم الوسیط ، بیروت : دار احیاء التراث العربی .
جاويد اقبال (بي‌تا)، زندگي نامة محمد اقبال لاهوري، ج 3، ترجمة و تحشيد شهيندخت كامراني مقدم، نشر اقبال، آكادمي پاكستان.
جعفري، محمد‌تقي ( 1361 )، جبر و اختيار، قم : انتشارات دارالتبليغ اسلامي.
حافظ شيرازي، خواجه شمس‌الدين محمد (1368)، نسخة غني و قزويني، تهران : انتشارات اساطير.
حسين اسدآبادي، سيّد جمال‌الدين (1417 ق)، رسائل في‌الفلسفه و العرفان، تهران : مؤسسة الطباعه و النشر، وزاره الثقافه و الارشاد الاسلامي.
حسين اسدآبادي، سيّد جمال‌الدين (1353)، عروه الوثقي، كابل : انتشارات حوت.
خمینی ، امام سید روح الله ( 1362) ؛ طلب و اراده ، ترجمه سید احمد فهری ، تهران : مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
دورانت، ويل (1337)، مترجمان، انتشارات اقبال و فرانكلين.
راغب اصفهانی (بی تا ) ، المفردات فی غریب القرآن ، بیروت : دارالمعرفه .
سالاري، عزيزالله (1394)، خط سرنوشت، تهران : انتشارات آوين نگار.
سعدي، شيخ مصلح‌الدين (1369)، كليات – گلستان، به اهتمام محمد علي فروغي، تهران : انتشارات امير‌كبير.
سعيدي، غلامرضا (بي‌تا)، انديشه‌هاي اقبال لاهوري، به كوشش سيّد هادي خسرو‌شاهي، تهران : نشر اقبال.
قرشی ، سید علی اکبر (1352 ) ، دارالکتب الاسلامیه .
کلینی رازی ، ابوجعفر محمد بن یعقوب (بی تا ) اصول کافی ، ج اول ، ترجمه سید جواد مصطفوی ، قم : دفتر نشر فرهنگ اهل بیت (ع) .
لاهوري، محمد اقبال (1346)، احياي فكر ديني در اسلام، تهران : انتشارات رسالت قلم.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، ارمغان حجاز، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي .
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، اسرار خودي، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي .
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، افكار، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، بندگي‌نامه، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، پس چه بايد كرد اي اقوام شرق؟، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، پيام مشرق، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، جاويد نامه، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، خلاصه مثنوي، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، رموز بي‌خودي، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، زبور‌عجم، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، مسافر، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1343)، كليات، نقش فرنگ، تهران : انتشارات كتابخانة سنائي.
لاهوري، محمد اقبال (1379)، باز‌سازي انديشة ديني، تهران : انتشارات فردوس.
لاهوري، محمد اقبال (1380)، سونش دينار، تهران : انتشارات فردوس .
لبون، گوستاو (1354)، تمدن اسلام و عرب، ترجمة سيّد هاشم حسيني، چاپ‌الاسلاميه.
مجلسي، علامه محمد‌باقر ( بي‌تا )، بحار‌الانوار، ج 5، تهران : انتشارات دارالكتب‌الاسلاميه.
مصباح یزدی ، محمد تقی (1375) ، بینش اسلامی پیش دانشگاهی ، وزارت آموزش و پرورش .
مولوي، جلاا‌الدين محمد (1362)، مثنوي معنوي، به تصحيح نيكلسون، تهران : انتشارات امير‌كبير.
واثقي، صدر (1345)، سيّد جمال‌الدين اسدآبادي پايه گذار نهضت اسلامي، تهران : انتشارات پيام.
