تحلیل و بررسی آراء مختلف مفسران درباره ی واژه ی «أعراف» در قرآن
الموضوعات :
محمد بدره
1
(دانشگاه فردوسی مشهد)
محمدعلی رضائی کرمانی نسب پور
2
(دانشگاه فردوسی مشهد)
محمد حسن رستمی
3
(دانشگاه فردوسی مشهد)
الکلمات المفتاحية: قرآن , اعراف , حجاب , مفسران , تحلیل و بررسی,
ملخص المقالة :
در قرآن مجید واژه هایی وجود دارد که طول تاریخ اسلام، مفسران آراء گوناگونی را درباره ی آنها بیان نموده اند که از جمله ی آنها واژه ی «أعراف» است لذا در این جستار علمی سعی بر آن است که ضمن معنا شناسی لغوی، چیستی آن از نیز نظر مفسران مورد واکاوی قرار گرفته و از رهگذر آن بتوان به شناخت دقیقی در این باره دست یافت. از بررسی مجموع معانی «أعراف» به دست می آید که تقطه ی اشتراک همه ی آنها اشراف، بلندی مرتبه و اعتلاء است. «أعراف» در حقیقت قسمتهاى بالاى حجابى است كه حائل بين دوزخ و بهشت است، بطورى كه أعرافيان در آنجا، هم دوزخيان را مىبينند و هم بهشتيان را. این«رجال اعراف» در مقامى هستند كه از خصوصياتى كه در سيماى فرد فرد اهل محشر است به جميع امتيازات نفسانى و تفاصيل اعمال آنان پى مىبرند و حتى اهل دوزخ و بهشت را پس از رفتن به دوزخ و بهشت نيز مىبينند، و اين مقام بدون شك مقام و منزلت رفيعى است مخصوص آنان، نه دوزخيان داراى چنان خصوصيتى هستند و نه اهل بهشت، البته این مقام و منزلت معنوی هست که این برگزیدگان الهی از آن برخوردارند و دست دیگران از این مقامات عالیه کوتاه است.
قرآن کریم
ابن ابی حاتم، عبدالرحمان بن محمد، تفسير القرآن العظيم (ابن أبي حاتم)، عربستان سعودی، مکتبة نزارمصطفی الباز، 1419ق، سوم.
ابن اثير جزري، مبارك بن محمد، النهاية في غريب الحديث و الأثر، محقق / مصحح: طناحى، محمود محمد، قم، موسسه مطبوعاتي اسماعيليان، 1367 ش، چهارم
ابن جزی غرناطی، محمد بن احمد، کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت، شرکت دار الارقم، 1416ق،
ابن عربی، ابو عبداله محی الدین محمد، تفسیر ابن عربی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422 ق.
بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، 1416 ق.
ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غائب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1422ق.
ابن فارس، أحمد بن فارس، معجم مقاييس اللغة، محقق / مصحح: هارون، عبد السلام محمد، قم، مكتب الاعلام الاسلامي، 1404 ق.
ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، محقق / مصحح: مير دامادى، جمال الدين، بیروت، دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع- دار صادر، 1414 ق، سوم.
أزدى، عبدالله بن محمد، كتاب الماء، محقق / مصحح: اصفهانى، محمد مهدى، تهران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشكي، طب اسلامي و مكمل- دانشگاه علوم پزشكي ايران، 1387 ش
آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
ثعالبى، عبدالملك بن محمد فقه اللغة، محقق/ مصحح، طلبه، جمال، بیروت، دارالكتب العلمية، 1414 ق
حائری تهرانی، میر سیدعلی، مقتنيات الدرر و ملتقطات الثمر، تهران،دار الکتب الاسلامیة، 1377ش.
حسینی شاه عبد العظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، تهران، انتشارات میقات، 1363ش.
حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تهران، کتابفروشی لطفی، 1404ق.
حسيني زبيدي، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس - بيروت، چاپ: اول، 1414ق
حسيني شيرازي، سيد محمد، تبيين قرآن، دار العلوم، بیروت، 1423 ق، دوم.
خانی رضا، حشمت الله ریاضی، ترجمه بیان السعاده فی مقامات العباده، تهران، انتشارات پیام نور، 1372ش.
راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، محقق / مصحح: داوودى، صفوان عدنان، بيروت- دمشق، دار القلم- الدار الشامية، 1412 ق
زمخشرى، محمود بن عمر، اساس البلاغه، بيروت، دار صادر، 1979 م
ـــــــــــ، الفائق في غريب الحديث، محقق / مصحح: شمس الدين، ابراهيم، بیروت، دارالكتب العلمية، 1417 ق
سیوطی، جلال الدین، الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق.
شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسير شريف لاهيجي، تهران، دفتر نشر داد، 1373ش.
شوکانی، محمدبن علی، فتح القدیر، دمشق، دار ابن کثیر، دار الکلم الطیب، 1414ق.
شيبانى، محمد بن حسن، كتاب الجيم، محقق / مصحح: ابيارى، ابراهيم، قاهره، الهيئة العامة لشئون المطابع الاميرية، 1975 م
صاحب بن عباد، إسماعيل بن عباد، المحيط في اللغة، محقق / مصحح: آل ياسين، محمد حسن،بیروت، عالم الكتاب، 1414 ق.
صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، محقق / مصحح: كوچه باغى، محسن بن عباسعلى، قم، مكتبة آية الله المرعشي النجفي، 1404 ق، دوم
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، کتاب فروشی مرتضوی، 1375ش، سوم.
طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، 1378 ش، دوم.
العروسى الحويزى، عبد على بن جمعة، تفسير نور الثقلين، محقق / مصحح: رسولى محلاتى، سيد هاشم، قم، اسماعيليان، 1415 ق.
عياشي، محمد بن مسعود، كتاب التفسير، تهران، چاپخانه علميه، 1380ق.
فخرالدین رازی، ابو عبد الله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، 1420ق، سوم.
فرات كوفي، ابوالقاسم فرات بن ابراهيم، تفسير فرات كوفي، تهران، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1410ق.
فراهيدى، خليل بن أحمد، كتاب العين، قم، نشر هجرت، 1409 ق دوم.
فیضی دکنی، ابوالفضل، سواطع الالهام، قم،دارالمنار، 1417ق.
فيومى، أحمد بن محمد، المصباح المنير في غريب الشرح الكبير - قم، چاپ: دوم، 1414ق.
قاسمی، محمد جمال الدین، محاسن التأویل، تحقیق، محمد باسل عیون السود، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن، لطايف الإشارات، مصر، الهیئة المصریة العامه للکتاب، بی تا، سوم.
کاشانی، ملا فتح الله، زبدة التفاسیر، قم، بنیاد معارف اسلامی، 1423ق.
كلينى، محمد بن يعقوب، تحفة الأولياء( ترجمه أصول كافى)، مترجم: اردكانى، محمد على، محقق / مصحح: وفادار مرادى، محمد، مسعودى، عبدالهادى، قم، دار الحديث، 1388ش.
مترجمان، تفسیر هدایت، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1377ش.
محلی، جلال الدین، جلال الدین، سیوطی، تفسیر الجلالین، بیروت، موسسه النور للمطبوعات1314 ق.
مدرسی، سید محمد تقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، 1419ق،
مصطفوى، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم - تهران، چاپ: اول، 1368ش.
مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1424 ق.
طباطبایی، محمد حسین، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، موسوی همدانی، محمد باقر، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم1374 ش، پنجم.
هاشمى خويى، ميرزا حبيب الله، منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة( خوئى)، مترجم: حسن زاده آملىٍ، حسن و كمره اى، محمد باقر، محقق / مصحح: ميانجى، ابراهيم، تهران، مكتبة الإسلامية، 1400 ق
نخجوانی، نعمت الله بن محمود، الفواتح الإلهية و المفاتح الغيبية، مصر، دار رکابی لللنشر، 1999م.
