بررسی آراء هویّت‌ساز و تربیتی ناصرخسرو و مقارنۀ آن با آراء هجویری
الموضوعات :حبیب اله گرگیچ 1 , حبیب جدیدالاسلامی قلعه نو 2
1 - دانشگاه ازاد اسلامی واحد زاهدان
2 - زاهدان
الکلمات المفتاحية: ناصرخسرو, قشیری, هجویری, آرای تربیتی. ,
ملخص المقالة :
ناصرخسرو و علی جلّابی هجویری از نخبگان اجتماعی- دینی ایران هستند که هر دو در حوزه های مختلفی بر جامعۀ زمان خود و اعصار پس از خود تأثیر گذاشته اند. ناصرخسرو با اشعار خود داد آزادگی و حق گویی می داد و هجویری نیز با یادآوری جوانمردی ها و اخلاق نیک گذشتگان، به هم عصران و آیندگان درس اخلاق می دهد. هر دو شاعر و نویسنده در پی تربیت مردم هستند، هر کدام شیوۀ خاصّ خود را دارد و آراء هر کدام دارای ارزش منحصر به فرد است. در این مقاله سعی شده است آرای تربیتی این دو نخبۀ اجتماعی- دینی بررسی و تبیین شود و پژوهش حاضر با بهره مندی از روش کیفی که مبتنی بر گردآوری اطّلاعات از منابع کتابخانه ای است، با هدف پاسخ گویی به اصلی ترین سؤال پژوهش، مبنی بر این که در راستای فرایند الگوسازی از نخبگان، چه ویژگی ها و خصوصیّات برجسته ای، مبیّن اخلاق نخبگی در متون اسلامی– ایرانی (در آثار ناصرخسرو و علی جلّابی هجویری)، است، به انجام رسیده است.
قرآن کریم، ترجمۀ بهاءالدّین خرّمشاهی، تهران: جامی و دوستان.
قرآن کریم، ترجمۀ محمّدمهدی فولادوند.
ابراهیمی، تقی. (1392)، مبانی و شرایط عمومی قرارداد مشارکت در حوزۀ نفت و گاز، بدون انتقال مالکیّت نفت و گاز موجود در مخزن، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ حقوق، استاد راهنما: دکتر محمّد عیسائی تفرشی، دانشگاه تربیّت مدرّس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
ابن¬جوزی، ابوالفرج. (1393)، تلبیس ابلیس، چاپ پنجم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
اعرافی، علیرضا و علی حسین¬پناه. (1393)، «نقش نخبگان دینی در تربیت دینی»، اسلام و پژوهش¬های تربیتی، سال ششم، شمارۀ اول، پیاپی 11، ص 25- 44.
امرتسری، محمّدموسی. (1377)، «تحقیق در احوال و آثار علی¬بن عثمان هجویری مؤلّف کشف¬المحجوب»، ترجمۀ عارف نوشاهی و چاند بی¬بی، معارف، دورۀ پانزدهم، ش 1و 2، ص 228- 199.
باتومور، تی¬. بی. (1369)، نخبگان و جامعه، ترجمۀ علیرضا طیّب، تهران: دانشگاه تهران.
باقری، خسرو. (1382)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه.
بالو و دیگران. (1394)، «ناصرخسرو و فیلسوفان یونانی»، مجموعه مقالات همایش حکیم ناصرخسرو قبادیانی، ص 30- 38.
بشیری، محمود. (1377)، «بررسی افکار سیاسی- انتقادی ناصرخسرو قبادیانی»، مجلّۀ زبان و ادب، شمارۀ 3، ص 172- 165.
پیرانی، منصور. (1394)، «عقل در قرآن و اندیشه ناصرخسرو بر مبنای قصاید»، مجموعه مقالات همایش حکیم ناصرخسرو قبادیانی، ص 71- 83.
پیرزادنیا، مینا و کلثوم باقری. (1394)، «بازنمایی احادیث اسلامی در اشعار ناصرخسرو
بادیانی»، مجموعه مقالات همایش حکیم ناصرخسرو قبادیانی، ص 145- 154.
تاج¬الدّین، مرضیّه و مهرنوش پازارگادی. (1388)، «قرآن کریم و نهضت تربیتی-پرورشی: مؤلفه¬ها و شاخص¬های تربیتی از دیدگاه قرآن کریم»، فصلنامۀ قرآنی کوثر، شمارۀ 32، ص 47- 62.
تقی خواه قره بابا، رسول. (1391)، شاخصه‌های فرهنگی نخبگی در آموزه های اسلامی، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، استاد راهنما: دکتر رقیّه صادقی نیّری، استاد مشاور، دکتر صمد عبدالّهی عابد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، دانشکدۀ الهیّات و معارف اسلامی.
حسینی¬هرندی، محمّدحسین. (1387)، نخبگان و انقلاب اسلامی، قم: مرکز پژوهش¬های اسلامی صدا و سیما.
خضری، علی. (1394)، «بازتاب نهج¬البلاغه در شعر ناصرخسرو»، مجموعه مقالات همایش حکیم ناصرخسرو قبادیانی، ص 84- 97.
خطیب بغدادی، ابوبکر احمدبن علی. (1349)، تاریخ بغداد، بغداد: المکتبه¬العربیه.
دفتری، فرهاد. (1395)، «ناصِرخُسرُو»، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، جلد ششم، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
رضایی، جمیله. (1388)، رفتارشناسی سیاسی نخبگان فرهنگی عصر اموی، پایان¬نامۀ کارشناسی¬ارشد رشتۀ تاریخ اسلام، استاد راهنما: دکتر علی¬محمّد ولوی، استاد مشاور: دکتر فاطمه جمیلی، دانشگاه الزهراء (س)، دانشکدۀ ادبیّات، زبان¬ها و تاریخ.
سامانی، معصومه. (1393)، مقایسۀ آموزه¬های کشف¬المحجوب، نفحات¬الانس، الفرج بعد الشدّه و روضه¬القول با نظریات جدید در روان¬شناسی شخصیت، رسالۀ دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
سجّادی، سیّدجعفر. (1383)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ هفتم، تهران: طهوری.
شریفی، ثریّا و قدمعلی سرامی. (1393)، «بررسی «ولایت» در کشف¬المحجوی هجویری»، عرفانیات در ادب فارسی، سال پنجم، شمارۀ 18، ص 107- 123.
شیروانی، علی (1385)، نهج¬الفصاحه، تهران: دارالفکر.
طاهری، مازیار. (1387)، «نخبه و نخبه¬گرایی»، رشد علوم اجتماعی، شمارۀ 4، ص 32- 42.
طباطبايي، حسين. (1362)، الميزان في تفسير القرآن.
عابدی، محمود. (1395)، «هُجویری»، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، جلد ششم، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
علم¬الهدی، جمیله. (1386)، اهداف تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: مؤسّسۀ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی رشد.
علی¬آبادی، مرتضی و امین نیک-مرام. (1392)، «تبیین اهمیت جایگاه نخبه گرایی بر شکل گیری شهرهای خلاق گذشته و معاصر»، اوّلین همایش ملّی جغرافیا، شهرسازی و توسعۀ پایدار.
غضنفری، سهیلا. (1395)، «ابوالقاسم قُشَیری»، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، جلد اوّل، چاپ دوم، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
قبادیانی، ناصرخسرو. (1393)، دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق، چاپ نهم، تهران: دانشگاه تهران.
قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم¬بن هوازن. (1391)، رسالۀ قشیریه، ترجمۀ ابوعلی حسن¬ابن احمد عثمانی، تصحیح بدیع¬الزمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران: زوّار.
کسروی، احمد. (1323)، صوفی¬گری، تهران: افست.
کاشانی، عبدالرزّاق. (1354)، شرح بر منازل¬السُائرین انصاری، تهران: حامد.
کشاورز، سوسن. (1387)، «شاخص¬ها و آسیب¬های تربیت دینی»، دوفصلنامۀ تربیت اسلامی، سال سوم، بهار و تابستان، ص 122- 93.
محقّق، مهدی. (1390)، تحلیل اشعار ناصرخسرو، چاپ هشتم، تهران: دانشگاه تهران.
مصلح، پگاه. (1383)، نخبه¬گرایی مشارکتی (با توجّه به لزوم بازسازی مفهوم نخبه)، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: جهانگیر معینی علمداری، استاد مشاور: رحیم ابوالحسنی، دانشگاه تهران، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی.
نوروزی خیابانی، مهدی. (1394)، فرهنگ جامع لغات و اصطلاحات سیاسی، چاپ دهم، تهران: نی.
هجویری، ابوالحسن علی¬بن عثمان. (1390)، کشف-المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چاپ هفتم، تهران: سروش.
