حیات برزخی و سماع موتی؛ مقایسه دیدگاه ابن¬تیمیه و ابن¬قیّم جوزی با دیدگاه وهابیت
الموضوعات :
محمدعلی اخویان
1
(دانشگاه قم)
امید امیدیان
2
(قم)
الکلمات المفتاحية: حیات برزخی, سماع موتی, ابن تیمیه, ابن قیّم, وهابیت.,
ملخص المقالة :
مسئله حیات برزخی و مسائل متفرع از آن، با برخی سنت‌های اسلامی همچون توسل و استغاثه از ارواح صالحین و زیارت قبور، پیوند تنگاتنگی دارد. قاطبه مسلمین ضمن تأکید بر حیات برزخی اموات، سماع موتی را نیز پذیرفته‌اند که زیر بنایی برای توسل و استغاثه از ارواح صالحین می‌باشد. اشتراک نظر ابن تیمیه و وهابیت در مخالفت با توسل و استغاثه، تداعی‌گر اتفاق‌نظر وهابیت با اسلاف خویش در مبانی مسئله حیات برزخی می‌باشد؛ اما باواکاوی آراء ابن تیمیه و ابن قیّم از سویی و دیدگاه‌های وهابیت از سویی دیگر، شاهد اختلاف‌نظر آشکاری در باب حیات برزخی و مسائل متفرع از آن همچون سماع موتی هستیم. ابن تیمیه به‌طور اجمالی و ابن قیّم به‌صورت تفصیلی معتقد به حیات برزخی و سماع موتی می‌باشند؛ حال اینکه وهابیت قائل به محدودیت حیات برزخی است و اصل اولی را عدم سماع موتی می‌داند. ازاین‌رو جای این سؤال باقی است که چگونه وهابیتِ مدعیِ پیروی از ابن تیمیه و ابن قیّم، در حیات برزخی و سماع موتی از اسلاف خود فراتر رفته و علاوه بر مخالفت با قاطبه مسلمین در این باب، با مشایخ خود نیز به مخالفت بر خواسته‌اند
1) قرآن کریم.
2) ابن تیمیه، احمدبن عبدالحلیم (1408 ق)، الفتاوی الکبری، عبدالقادر عطا، دار الکتب العلمیه، بیروت.
3) ابن تیمیه، احمدبن عبدالحلیم (1416 ق)، مجموع الفتاوی، تحقیق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، مجمع الملك فهد لطباعة المصحف الشريف، المدينة النبوية.
4) ابن حنبل شیبانی، احمد بن محمد (2008 م)، مسند الإمام أحمد بن حنبل، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، دار الکتب العلمیه، بیروت.
5) ابن فارس، احمد (1404)، معجم مقاییس اللغة، عبدالسلام محمد هارون، مکتبة الاعلام الاسلامی، قم.
6) ابن قیم، محمد بن ابی بکر (1402 ق)، الروح، تحقیق: محمد اسکندر یلدا، دار الکتب العلمیه، بیروت.
7) ابن منظور، محمد بن مکرم (1426 ق)، لسان العرب، دار الکتب العلمیة، بیروت.
8) آلوسی، نعمان بن محمود (1425 ق)، الآيات البينات في عدم سماع الأموات عند الحنفية السادات، تعلیق: محمدناصر الدين الالباني، مکتبه المعارف، ریاض.
9) بخاري، محمد بن إسماعيل (1423 ق)، صحيح البخاري، دار ابن کثیر، دمشق.
10) بن باز، عبدالعزیز (1420 ق)، مجموع فتاوی و مقالات متنوعه، جمع: محمد بن سعید الشویعر، ادازه بحوث علمیه و الافتاء، ریاض.
11) جرجانی، علی بن محمد (1411 ق)، التعریفات، محمدبن عبدالحکیم القاضی، دارالکتاب المصری، قاهره.
12) راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1416 ق)، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، ذوی القربی، قم.
13) رضوانی، علی اصغر (1390 ش)، وهابیت و عالم برزخ، مشعر، تهران.
14) زاهدی، سعید (1391 ش)، ماضي استمراري؛ سلفی گری در جهان اسلام از وهابيت تا القاعده، عابد، تهران
15) سبحانی، جعفر (1432 ق)، ابن تیمیه فکرا و منهجا، موسسه الامام الصادق (ع)، قم
