شرم و پیشگیری از جرم از منظر دانش جرمشناسی و اخلاق اسلامی
الموضوعات :محمد علی حاجی ده آبادی 1 , عبدالوهاب کریمی 2
1 - دانشگاه قم
2 - 0مجمتع آموزش عالی علوم انسانی جامعه المصطفی العالمیه
الکلمات المفتاحية: شرم, حیا, بازدارندگی, پیشگیری, کنترل, شرمساری, جرم,
ملخص المقالة :
از جمله مباحث مهم در دو حوزه جرمشناسی و اخلاق اسلامی، شرم و حیا است که تأثیرات آن در پیشگیری از رفتارهای نابهنجار و مجرمانه مورد تأکید هر دو حوزه دانشی یادشده است؛ باوجوداین، دقت نظر در مبانی و یافته‌های جرمشناسی و آموزه‌های اخلاق اسلامی، می‌تواند تفاوت‌های ظریفی را که این دو با یکدیگر در این محور، یعنی تأثیر شرم بر پیشگیری از جرم دارند آشکار سازد. پژوهش حاضر می‌کوشد تا با روش توصیفی – تحلیلی این موضوع را مورد واکاوی قرار دهد. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که باوجود اشتراکات شرم از نظر ماهیت و اصل پیشگیری از جرم، تفاوت‌های معناداری بیین این دو حوزه دانشی از جهت قلمرو، دامنۀ بازدارندگی، عوامل و مؤلفه‌ها و هم‌چنین به لحاظ کیفیت و چگونگی تأثیرگذاری، وجود دارد.
قرآن‌کریم
آذرنوش، آذرتاش، (1389)، فرهنگ معاصر عربی – فارسی، تهران، نشر نی، چاپ دوازدهم.
آقا جمال خوانساری، محمد بن حسن، (1366)، شرح غررالحکم و درر الکلم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم، ج 7.
ابن أبي‌الحديد، عبدالحمید بن هبة الله، (1378)، شرح نهج البلاغة لابن أبي‌الحديد، قم، مكتبۀ آیۀ الله مرعشی نجفی، الطبعۀ الاولی، ج 20.
ابن بابویه، محمد بن علی، (1378)، عیون اخبار الرضا (ع)، تهران، نشر جهان، ج 2.
ابن حمید، صالح بن عبدالله و ابن ملوح، عبدالرحمن بن محمد، (1426 ه. ق)، موسوعة نضرة النعیم في مکارم أخلاق الرسول الکریم (ص)، جده- عربستان، دار الوسيلة، 5، ج .
ابن شعبه حرانى، حسن بن على، (1363)، تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم.
احمد بن فارس، (1404ه. ق)، معجم مقائيس اللغة، محقق/ مصحح: عبدالسلام محمد هارون، قم – ایران: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول.
انصاریان، حسین، (1386)، فرهنگ مهرورزی، محقق: آرش مردانی پور و محمدجواد صابریان، قم – ایران، ناشر دارالعرفان.
برنارد، تامس، اسنیپس، جفری، و جرولد، الکساندر، (1394)، جرمشناسی نظری ولد، ترجمۀ علی شجاعی، تهران، انتشارات دادگستر، چاپ دوم.
پاينده، ابوالقاسم، (1382)، نهج‌الفصاحة، ( مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلی‌الله عليه و آله)، تهران، ناشر، دنياى دانش.
پسندیده، عباس، (1386)، پژوهشی در فرهنگ حیا، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، چاپ ششم،.
تميمى آمدى، عبدالواحد بن محمد، (1366)، تصنيف غررالحکم و درر الكلم – ايران- قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
حر عاملى، محمد بن حسن، (1409 ه ق)، وسائل الشيعة، ایران- قم، مؤسسه آل‌البيت علیهم‌السلام، اول، ج 12.
حميرى، عبدالله بن جعفر، (1413هـ. ق)، قرب الإسناد، مؤسسه آل‌البيت عليهم السلام، قم – ايران، چاپ اول.
دهخدا، علی‌اکبر، (1385)، لغت‌نامه فرهنگ متوسط دهخدا، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول، ج 2.
دیلمی، احمد، آذربایجانی، مسعود،(1380)، اخلاق اسلامی، قم - ایران، ناشر، دفتر نشر معارف اسلامی، چاپ دوم.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412 ه ق)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق- بیروت، دارالعلم دارالشامیۀ، چاپ اول.
سبزوارى، عبدالأعلى، (1413 ه ق)، مهذّب الأحكام، مؤسسه المنار، ایران، چاپ چهارم، ج 15.
سيد رضى، محمد،(1414 ه. ق)، نهج‌البلاغة، صبحی صالح، قم – ايران، اول، انتشارات هجرت.
شرباصی، احمد، (۱۴۰۷ ه.ق)، موسوعة أخلاق القرآن، بیروت – لبنان، ناشر، دار الرائد العربي، ج 1.
طوسی، محمد ابن الحسن، (1411 هـ ق)، کتاب الغیبۀ للحجۀ، ایران – قم، دار المعارف الاسلامیۀ، چاپ اول.
العسکری، حسن ابن عبدالله، (1412هـ.ق)، معجم الفروق اللغوية، قم، الناشر مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين، الطبعة الأولى.
فیوناهینز، راب وایت، (1390)، جرم و جرمشناسی، ترجمه علی سلیمی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه چاپ چهارم.
قیاسی، جلال‌الدین، دهقان، حمید و خسروشاهی، قدرت الله، (1380)، مطالعه تطبیقی حقوق جزا عمومی (اسلام و حقوق موضوعه)، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ اول، ج 1.
كلينى، ابوجعفر، محمد بن يعقوب، (1407 ه ق)، الكافي، تهران دار الكتب الإسلامية، - ايران، چاپ چهارم، ج 2.
ليثى واسطى، على بن محمد، 1376، عيون الحكم و المواعظ، – قم، ناشر دارالحدیث چاپ اول.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقی، (1403 هـ ق)، بحارالانوار، بيروت، چاپ دوم، ج 68 و 90.
محدث نوری، میرزا حسین، (1408 هـ ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط الوسائل، لبنان- بیروت، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، ج 8 و 11.
مصباح یزدی، محمدتقی، (1387)، پندهای امام صادق به ره جویان صادق، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
مصطفوی، حسن، (1360)، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران، ناشر، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
معین، محمد، (1375)، فرهنگ فارسی، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، ج 1.
نجفی ابرندآبادی، (1391)، علی حسین، مباحثی در علوم جنایی، بی‌جا، ویراست هفتم.
نراقی، محمد، مهدی، (1373)، علم اخلاق اسلامی، ترجمۀ جامع‌السعادات، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، تهران، انتشارات حکمت، چاپ چهارم، ج 3.
ویلیامز، فرانک پی، مک شین، ماری لین دی، (1383)، نظریه‌های جرمشناسی، ملک محمدی، تهران، نشر میزان، چاپ اول.
35. امانی، نیره، 1395، «راهکارهای احیای حیا در اجتماع»، فصلنامه تحقیقات جدید در علوم انسانی، ش 16، 209، تهران، دانشگاه تهران.
رضاپور زینب و گلی‌زاده، پروین، 1396، «بررسی و تحلیل مفهوم حیا در متون عرفانی با تأکید بر مشرب عرفانی بغداد و خراسان»، مجله علمی- پژوهشی مطالعات عرفانی ش 25، 40، کاشان، دانشگاه کاشان.
سمیعیان، محمدرضا، بهیان، شاپور، کیانپور، مسعود، 1396، «بررسی تاثیر دین‌داری بر تجربه احساس شرم و حیای شهروندان»، فصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، ش 11، 76، دانشگاه بوعلی سینا.
غلامی، حسین، 1387، «شرم و پیشگیری از تکرار جرم»، فصلنامۀ مطالعات پیشگیری از تکرار جرم، سال چهارم، ش 10 ، 54، 55، 56، 61، 71، 71، نشریه پلیس پیشگیری نیروی انتظامی.
A S Hornby, (2009), Oxford Advanced Learner’s Dictionary, 7th edition, Oxforduniversity pres.
John Braithwaite, (1989) Crime, shame and reintegration, New York, Cambridge university press.
Ekaterina v. Botchkovar and Chales R (2005), Throretical Criminology, SAGE publications London, thousand Oaks and New Delhi.
Lonnie m.Schaible and Lorine A.2011, Hughes, Crime, shame, reintegration, and cross-national homicide: a partial test of reintegration shaming theory,The Sociological Quarterly,52(1):104-31
