جایگاه اخلاق در مالکیت با محوریت قاعده تسلیط و حاکمیت عمومی
الموضوعات :زهرا سرحدی 1 , سید محمد مهدی امامی 2 , توکل حبیب زاده 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی
2 - دانشگاه امام صادق (ع)، تهران
3 - دانشگاه امام صادق (ع)،
الکلمات المفتاحية: اخلاق, تسلیط , حاکمیت عمومی, مالکیت , منافع عمومی,
ملخص المقالة :
جایگاه خاص اموال و مالکیت در زندگی روزمره بشر اهمیت و برجستگی ویژه ای در بین سایر موضوعات دارد تا جایی که در مکاتب الهی و حتی نظام های غیرالهی یک اصل اساسی و مسلم برای تنظیم روابط اجتماعی و اقتصادی افراد جامعه است در همین جهت قاعده تسلیط از مشهورترین قواعد فقهی است و به دلیل کاربرد گسترده اقتصادی و اجتماعی از دیرباز از اساسی ترین قواعد فقه اسلام بوده است این قاعده تثبیت کننده ارکان مالکیت است در تعارض موضوع مالکیت و قاعده تسلیط با منافع عمومی برخی از فقها این نظریه را غیرقابل خدشه دانسته اما دیدگاههای غالب معتقدند اصل ترجیح حقوق عمومی و مصالح جمعی قاعده تسلیط را محدود می نماید ودر تعارض این دو منافع عمومی حاکم است هرچند برخی دیدگاهها در قاعده تسلیط بعنوان جمع یاد می کنند و تعارضی با منافع عمومی استنباط نمی کنند پژوهش حاضر موضوع مالکیت را با تکیه بر قاعده تسلیط و حاکمیت منافع عمومی با توجه به پیچیدگی روزافزون زندگی و روابط اجتماعی افراد که موجب تحدید قاعده تسلیط در تزاحم با منافع عمومی و حتی سلب مالکیت می گردد مورد پردازش قرار داده است که تا کنون به گونه فوق کسی ورود ننموده است.
قرآن
نهج البلاغه
ابن عبدربه،ابوعمر احمدبن محمد،العقد الفرید،ج۲، چاپ هفتم، به کوشش مفید محمد قمیحه ، بیروت،دارالکتب العلمیه، 1407 ه.ق
ابوداوود سجستانی ، سلیمان بن اشعث، سنن، ج۲، بیروت، دارالجنان، 1409 ه.ق
جعفری لنگرودی،محمدجعفر،مبسوط در ترمینولوژی حقوق،گنج دانش،1379
جعفر لنگرودی،محمدجعفر،محشای علمی-تاریخی-تطبیقی، گنج دانش،ج اول،حاشیه چهارم، ماده 31 قانون مدنی ، 1380
جوان ، موسی، تعارض قاعده لاضرر و قاعده تسلیط ، مجله کانون وکلا، سال اول، شماره چهارم
حرعاملی ، محمدبن حسن ، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 6، بیروت ، دارالاحیاءالتراث العربی ، بی تا
خمینی،سیدروح الله،کتاب البیع،ج۱،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،1376
راغب اصفهانی،ابوالقاسم حسین بن محمد،المفردات فی غریب القرآن،با تحقیق محمد سید گیلانی،بیروت،دارالمعرفة،بی تا
عمیدزنجانی،عباسعلی،قواعد فقه-بخش حقوق خصوصی،انتشارات سمت،چاپ چهارم،1391
قاسمی،محمدرضا،تحلیل مبانی تملکات اراضی توسط شهرداری در نظام حقوقی ایران،مدرسه حقوق،شماره85،اسفند92
کاتوزیان،ناصر،حقوق مدنی- اموال و مالکیت ،نشرمیزان،1385
مجله الاحکام العدلیه (مطبوع در متن تحریر المجله)، نجف : مکتبه المرتضویه ، 1359 ه . ق
مجلسی (علامه) ، محمدباقر،بحارالانوار،ج۲،بیروت،مؤسسه الوفاء، 1403 ه.ق
محقق داماد، سید مصطفی ، قواعد فقه – بخش مدنی ۲، انتشارات سمت ، چاپ اول، 1387
محمدی، امید، تحدید حقوق مالکانه در طرح های عمومی و عمرانی ، انتشارات جاودانه ، جنگل، چاپ اول ، 1395
معین،محمد،فرهنگ معین،آدنا،تهران1382
قانون مدنی.
قانون راجع به قنوات مصوب 1309.
ماده واحده لایحه قانونی راجع به رفع تجاوز و جبران خسارات وارده به املاک مصوب 27/09/1358.
آیین نامه مربوط به احداث خطوط راه آهن صنعتی و تجاری مصوب 30/09/1343
قانون خرید اراضی و ابنیه و تأسیسات برای حفظ آثار تاریخی و باستانی
قانون حفظ آثار ملی
قانون شهرداری
قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری 10/11/89
قانون ثبت اختراعات مصوب 07/08/86
رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به شماره 42 مورخ 06/02/88.
