تاملی بر نهاد معافیت از کیفر با توجه به اهداف مجازات ها و ملاحظات اخلاقی
الموضوعات :زهرا جمادي 1 , محمود مالمير 2 , محمدرضا شادمان فر 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامي، واحد اصفهان (خوراسگان) اصفهان
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان)
3 - دانشگاه آزاد اسلامي واحد اصفهان
الکلمات المفتاحية: اصول اخلاقی, جرم شناسی, معافیت از مجازات, اهداف مجازات, عدالت کیفری,
ملخص المقالة :
یکی از نهادهای بنیادین درحقوق جزای اسلامی و از معاذیر قانونی معافیت از مجازات می باشد.این مقوله که مرزی را میان حقوق اسلام و حقوق سکولار ایجاد می نماید،از دیر زمان مورد توجه حقوق دانان، جرم شناسان و روانشناسان بوده است. حقوقدانان ازمنظرسیاست کیفرزدایی آن را یک مسئله حقوقی تلقی نموده و جرم شناسان با نگاهی علت شناسانه آثار و پیامدهای آن را در راستای اهداف روانشناسی جنایی و رویکرد تربیتی، عامل بازدارنده و آینده نگرانه مرتبط با اصول، مبانی و اهداف مجازات ها دانسته اند. از این رو، پژوهش حاظر، ضمن تحلیل نهاد معافیت از کیفر با توجه به اهداف مجازات ها و ملاحظات اخلاقی به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا معافیت از کیفر با مبانی فقهی مغایرتی دارد یا خیر و از طرفی وضعیت‌معافیت مرتکب جرم از کیفر در حقوق ایران به چه صورتی است؟ در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی مشخص خواهد شد که اولاً؛ مبانی فقهی مباینتی با صدور حکم‌به‌معافیت‌از کیفر در تعزیرات غیر شرعی ندارد. ثانیاً معافیت از مجازات در پاره ای از موارد به موجب قانون مرتکب جرم از تمام کیفر و گاهی از کیفر خاصی معاف و این اختیار به قاضی تفویض‌گردیده‌است. روشن‌است‌كه در اين‌رابطه، حقوق‌کیفری‌با بهره‌‌گيري‌از فقه‌و كمک‌ساير علوم از جمله جرم شناسی، روانشناسي و جامعه‌شناسي و البته ملاحظات اخلاقی‌در ابعاد علمی و حمایتی، همسویی معناداری‌را نشان می‌دهد. در این‌بین‌اخلاق‌و ارتباط‌آن با حقوق، اصلی‌ترین و شایع‌ترین موضوعی است که در فلسفه‌ی حقوق‌مورد بررسی‌قرار می‌گیرد و تأثیری که اخلاق بر حقوق کیفری دارد، هم در جرم‌انگاری‌و هم در تعیین مجازات همواره محل بحث و چالش بسیاری بوده است. با این حال توجه به اصول و ملاحظات اخلاقی یکی از مهمترین دلایلی‌است‌که‌در معافیت‌از مجازات‌مورد تأکید قرار می‌گیرد و از طریق‌احترام‌و اعتماد می‌توان اراده‌مجرمانه‌را تحت‌تاثیر قرار داده و از تکرارجرم پیشگیری نمود.
آلتمن،اندرو.(1385).درآمدی بر فـلسفه حـقوق،ترجمه‌ی بهروز جندقی،قم،مرکز انـتشارات مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امـام خـمینی(ره).
الهيان، مجتبي.(1372).نگرشي فقهي ـ حقوقي پيرامون احكام حدود، قصاص وديات درفقه اماميه، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
اردبیلی،محمدعلی.(1393). حقوق جزای عمومی،تهران،نشرمیزان،جلد اول.
ابراهیمی ، شهرام .(1391). بازپروری عادلانه مجرمان ، آموزه هاي حقوق كيفري /پژوهش ها، شماره 3
اردبیلی، محمد علی .(1371). مقالة جایگزین های زندانهای کوتاه مدت در حقوق کیفری ایران، مجلة تحقیقات حقوقی، شمارة، چاپخانة شفق، تهران
اکبری اقدم، سمیه.(1396). رابطه حقوق جزا با مبانی اخلاق اسلامی، پایان نامه سطح دو، حوزه علمیه استان تهران.
بابایی ،محمدعلي.(1390). جرم شناسي باليني،تهران، نشر ميزان.
برنارد بولک،.(1385). کیفرشناسی، ترجنة علی حسین نحفی ابرندآبادی، ناشر مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ اول، تهران، 22.
پولانزاس،ن.آر(1386). فـلسفه حـقوق،ترجمه‌ی نجاد علی الماسی،تـهران،مـیزان.
پیکا، ژرژ، جرم شناسی (1370)، ترجمه علی حسن نجفی ابرندآبادی ، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
جعفری لنگرودی، محمد جعفر.(1363). ترمینولوژی حقوق،تهران، انتشارات گنج دانش.
جعفری، محمد تقی.(1376). ترجمه و تفسیر نهج البلاغه،تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، جلد 6.
جوانی، زهره .(1395). تحلیل حقوقی – جرم شناختی اختیار قاضی در تخفیف واسقاط کیفر در قانون مجازات اسلامی ،پایان نامه ارشد دانشگاه شهید بهشتی ، دکتر امیرحسن نیازپور
حسینی ،فرزاد.(1394).برسی جرم شناختی اجرای مجازات شلاق در ملاء عام در نظام کیفری ایران ،فصلنامه علوم انتظام بوشهر ،ش دوم ،چاپ سوم.
خسروشاهی ،قدرت الله ،امیری ثابت ،هدایت الله .(139). تحلیلی برآثار جرم شناسانه معافیت از کیفر (موضوع ماده 39 قانون مجازات اسلامی)دومین همایش ملی پژوهش های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران در سال ۱۳۹۵
دل و کیو،ژرژ،.(1386). ،فلسفه حقوق،تـرجمه‌ی جـواد واحدی،تـهران،مـیزان.
دهخدا ،علي اكبر،.(1338). لغت نامه جلد 43 ،تهران، چاپ سیروس.
ساولانی ،اسماعیل .(1393). حقوق جزای عمومی ،تهران، انتشارات مشاهیر دادافرین،چاپ ششم.
سیاح،احمد.(1387).فرهنگ بزرگ جامع نوین،تهران،اسلام.
صادقی، محمدهادی.(1373). سیاست جنایی اسلام، رساله دکتری دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس
عابد الجابری،محمد.(1386). «بازگشت به اخلاق»، مجله نقد و نظر، سال چهارم،ش 14-13.
عبدی ،عباس .(1371). آسیب شناسی اجتماعی «تأثیر زندان بر زندانی»،تهران، انتشارات نور، چاپ اول،
صفاری ،علی.(1371). توجیه به دلیل یاد آوری برای مجازات،مجله تحقیقاتی حقوقی ،شماره 4
علی آبادی، عبدالحسين.(1352). حقوق جنائی،تهران، چاپخانه بانک ملی ایران، جلد دوم.
قدسی، سید ابراهیم ،یحیی زاده ،یاسر .(1389). الحاق جد پدري و مادر به حکم معافیت پدر از قصاص در قتل عمدي فرزند (مطالعه ي فقهی و حقوق) ، مطالعات فقه و حقوق اسلامی سال 2 شمار ه 2
گودرزی، محمدرضا،.(1382). نارساییهای زندان؛ 1382، الهیات و حقوق،شماره 9 و 10،
مالکی زاده, سروش.(1391). اصل فردی کردن مجازات ها درنظام عدالت کیفری ایران، نخستین همایش ملی فلسفه حقوق با تاکید بر فلسفه حقوق اسلامی، رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامهرمز
محسنی، حسن؛ رضایی نژاد، امیر حسین.(1390). اخلاق و دادرسی: تأملاتی پیراون اعتبار صدای ضبط شده بدون اخطار، مجله حقوقی دادگستری ، شماره 73.
مرادی ،قاسم ،ملکی ،سبحان ،.(1396). ،درامدی بر نهاد معافیت از کیفری ،مطالعات علوم سیاسی ،حقوق و فقه ،دوره 3 ،شماره
مطهری،مرتضی.(1368). تعلیم و تربیت در اسلام،تهران، نشر صدرا.
مکارم شيرازي، ناصر.(1386). تفسير موضوعي پيام قرآن، اخلاق در قرآن، قم:مدرسة الامام علي بن ابيطالب،جلد1،
میر محمد صادقی ،.(1396). جرایم علیه امنیت و آسایش غمومی،تهران، انتشارات میزان ،چاپ21،جلد دوم.
نجفي ابرندآبادي، علي حسين؛ تقريرات مباحثي در علوم جنايي، ويراست هفتم.(1391)،ص 1498؛قابل دسترسی در: www.lawtest.ir
نجفی ابرند ابادی، علی حسین.(1381). تقریرات علوم جنایی، جلد اول
Siegel, Larry J. and Senna, Joseph J., introduction to criminal justice, Thomson and Wadsworth publisher, 2008, p419
