شأن اخلاقی حیوانات از دیدگاه اندیشمندان غرب، مسلمان و قرآن کریم با تأکید بر تفسیر المیزان
الموضوعات :
سید حسین رکن الدینی
1
(دانشگاه معارف اسلامی)
الکلمات المفتاحية: شأن اخلاقي, ویژگی‌های شأن اخلاقی, شأن اخلاقی حیوانات, شأن اخلاقی در قرآن.,
ملخص المقالة :
شأن اخلاقی حیوانات، موضوعی است که در غرب از قبل مورد توجه بوده است، اما در میان اندیشمندان مسلمان زمینه‌ای برای طرح آن وجود نداشته است. در خصوص شأن اخلاقی حیوانات میان اندیشمندان غیر مسلمان، از دیدگاه انسان محور ـ دیدگاه افراطی ـ که برای هیچ موجودی غیر از انسان شأن اخلاقی قائل نیست تا دیدگاه بوم محور ـ دیدگاه تفریطی ـ که برای تمام عالم هستی شأن و احترام قائل است به چشم می خورد که تمام آنها قابل نقد هستند. اندیشمندان مسلمان اولاً با وسعت و عمق در این بحث ورود نداشته‌اند، ثانیاً با توجه به مبانی اعتقادی یکسانِ مبتنی بر آیات و روایات شان، اگر به بحث ورود پیدا کنند به دیدگاهی یکسان و یا حداقل مشابه؛ یعنی وجود شأن اخلاقی برای حیوانات خواهند رسید. این مقاله که از نوع کتابخانه ای است تلاش کرده با روشی وحیانی نقلی و نیز تحلیلی توصیفی شأن اخلاقی حیوانات را از دیدگاه اندیشمندان غربی و مسلمان و آنگاه از دیدگاه قرآن بررسی نماید. از دیدگاه قرآن، وجود ویژگی های شأن اخلاقی ـ شعورمندی، هدفمندی و اختیار ـ در حیوان که لازمة شأن اخلاقی مستقل است، امری ممکن به نظر می رسد و در نتیجه شأن اخلاقی حیوانات امری باورپذیر می نمایاند.
فتحعلی، محمود، 1390،«نظریه اخلاق زیست محیطی اسلام با تأکید بر آرای استاد مصباح یزدی»، سال دوم، شماره سوم.
پاکپور، علی، 1391، شأن اخلاقی و قلمرو آن، مدرسی معارف اسلامی ـ گرایش اخلاق اسلامی، دکتری، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی، 1388، اخلاق در قرآن، ج اول، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، دوم.
پویمان، لویی، 1384، اخلاق زیست محیطی، محسن ثلاثی و دیگران، تهران، توسعه، اول.
پیترسینگر، بهار و تابستان 1386، «اخلاق محیط زیسیت»، علیرضا آل‌بویه، نقد و نظر ، شماره 46-45(141 تا 169(
جمعي از نويسندگان، 1389، جستارهايي در اخلاق کاربردي، قم، انتشارات دانشگاه قم، اول.
کانت، ایمانوئل،1369، بنیاد مابعدالطبیعة اخلاق، حمید عنایت و علی قیصری، خوارزمی، اول.
سيدامامي، کاووس، 1389، اخلاق و محيط زيست (رهيافتي اسلامي)، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، اول.
الغزالی الطوسی، أبوحامد محمد ، 1386، احياء علوم¬الدين، مویدالدین محمد خوارزمی؛ تهران، نشر علمی و فرهنگی، تهران.
جلال-الدین محمد مولوی، مثنوی معنوی، نرم¬افزار مثنوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
محی¬الدین ابن¬عربی، محمدبن، بی¬تا، الفتوحات المكيه، بيروت، دار الصادر.
قیصری رومی، محمد داوود، 1375، شرح فصوص الحكم، شركت انتشارات علمى و فرهنگى، اول.
محمدتقی جعفری، 1379، جبر و اختیار، تهران، مؤسسه تدوین نشر و آثار علامه جعفری، اول.
حسن¬زاده آملی، حسن، 1387، ممد الهمم در شرح فصوص الحكم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران، اول.
حسنیی طباطبایی، سيدمحمدحسين،1417ق، الميزان فى تفسير القران، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
مصباح یزدی، محمدتقی، 1370، آموزش فلسفه، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، چهارم.
رکن¬الدینی، سیدحسین، 1392، شأن اخلاقی محیط-زیست و چالش¬های آن با تأکید بر اندیشه اسلامی، مدرسی معارف اسلامی، گرایش اخلاق اسلامی، دکتری، دانشگاه معارف اسلامی.
Mary, Anne, Warrn, Moral Status, A Companion to Applid Ethics, ed, R, G, frey, 2003.
