مونولوگ حاکم مرید و مراد (اخلاق حاکم) در اسرار نامه و الهی نامه
الموضوعات :
منصور نیک پناه
1
(مجتمع آموزش عالی سراوان، سراوان)
الکلمات المفتاحية: عطار, مرید, مراد, گفتمان, مونولوگ,
ملخص المقالة :
عطار و عرفان دو رشته‌ی به هم بافته‌ایی هستند که تکامل هر دو در گرو دیگری است. در واقع تکامل عطار به واسطه‌ی عرفان است و تکامل عرفان فارسی به ویژه در شعر به واسطه‌ی مساعی عطار است.آثار عطار مجموعه‌ی غنی از فرهنگ عرفانی ما را در بر می‌گیرد که از وجوه مختلف قابل بررسی است. جایگاه مرید ومراد در آثار عطار و نوع تعامل و گفتمانی که با یگدیگر داشتند از مظاهر پر رنگ آثار اوست. از این رو در این مقاله بر آنیم تا در دو اثرش یعنی «الهی نامه» و «اسرارنامه» به نگرش عطار به مقام و منزلت مراد بپردازیم و نحوه‌ی ارشاد مرید را نکته سنجی نماییم. آنچه مسلم است شیوه‌ی روایت گویی و نقل حکایات شاعر می‌تواند در انعطاف پذیر نمودن این ارتباط تاثیر گذار باشد.در همین راستا با رسم جداول سعی داریم چگونگی این ارتباط را نشان دهیم. با عنایت به شکل بیان روایت که در دو اثر تفاوتهایی قابل رصد است به شاخص‌هایی در بین این دو قطب عرفان در این دو اثر دست می‌یابیم.در نهایت وجوه تمایز این نگرش را در آثار فوق الذکر بیان می‌گردد.
اسفندیار، محمودرضا، 1384، آشنایان ره عشق (مجموعه مقالاتی در معرفی شانزده عارف بزرگ)تألیف گروهی از مؤلفان؛زیر نظر نصرالله پورجوادی،چاپ اول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی با همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
پاینده،حسین،1390، گفتمان نقد (مقالاتی در نقد ادبی)،چاپ دوم، تهران،نیلوفر.
پورنامداریان،تقی،1369، داستان پیامبران در کلیات شمس،جلد اول، چاپ دوم، تهران،موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
------------، 1375، دیدار با سیمرغ،چاپ دوم،تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
تولان، مایکل، 1386، روایت شناسی (درآمدی زبان شناختی-انتقادی)،ترجمه¬ی سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی،چاپ اول،تهران، سمت.
خوشنویس،احمد،بی تا، بی سرنامه،تهران، طهوری.
دولتشاه سمرقندی،1318،تذکره دولت شاه سمرقندی،به اهتمام ادوارد براون، چاپ اول،لیدن.
راوندی، محمد بن علی بن سلیمان، 1386، راحه الصُدور و آیه السُرور (در تاریخ آل سلجوق)،به سعی و اهتمام محمد اقبال،با مقدمه بدیع الزمان فروزانفر و مجتبی مینوی،چاپ اول،تهران، اساطیر.
ریتر، هلموت، 1374، دریای جان،عباس زریاب خویی مهرآفاق بایبردی، جلد اول،چاپ اول، تهران، انتشارات بین‌المللی الهدی.
ریمون-کنان،شلومیت، 1387، روایت داستانی،بوطیقای معاصر،ترجمه ابوالفضل حری،چاپ اول، تهران، نیلوفر.
زرین کوب، عبدالحسین، 1379، جستجو در تصوف ایران،چاپ ششم، تهران، امیرکبیر.
عطّار نیشابوری، فریدالدین، 1392، اسرارنامه،مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی،چاپ ششم،تهران، سخن.
-------------------،1392، الهی نامه،مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی،چاپ ششم،تهران، سخن.
------------------،بی تا، پندنامه و بی سرنامه،تصحیح و مقدمه:احمد خوشنویس/عماد،چاپ دوم، تهران، انتشارات سنائی.
عطار نیشابوری، فرید الدین محمد بن ابراهیم (1386) مصیبت نامه. با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد رضا شفیعی کدکنی. نشر سخن.
غلامرضایی، محمد، 1377، سبک شناسی شعر پارسی (از رودکی تا شاملو)،چاپ اول، تهران،جامی.
فروزانفر، بدیع الزمان،1353، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطّارنیشابوری، چاپ دوم،تهران، کتابفروشی دهخدا.
