جستاری درباره ماهیت محمول گزاره های اخلاقی از منظر عالمان مسلمان
الموضوعات :
1 - دانشگاه علامه طباطبائی تهران
الکلمات المفتاحية: محمولات گزاره‌هاي اخلاقي, مفاهيم‌ارزشي, مفاهيم الزامي, گزاره هاي اخلاقي و عالمان مسلمان.,
ملخص المقالة :
محمول گزاره هاي اخلاقي به دو دسته ، مفاهيم ارزشي؛ خوب وبد و مفاهيم الزامي ، باید و نباید و وظیفه تقسيم مي شوند.. این پژوهش در صدد است با روش تحلیلی و انتقادی در باره ماهیت محمول گزاره های اخلاقی این سوال اساسی را پاسخ دهد که این مفاهیم از منظر عالمان مسلمان دارای چه ماهیتی می باشند ؟ در باره ماهیت مفاهیم ارزشی خوب و بد ، محقق اصفهانی حسن وقبح را از قبیل بنائات عقلا و مشهورات ومحقق خراسانی خوب وبد را به معنای ملایمت و منافرت باقوه عاقله دانسته و علامه طباطبایی از اعتباریات واستاد مصباح یزدی خوب و بد را به معنای ملایمت و منافرت با کمال مطلوب می داند در باره ماهیت مفاهیمی الزامی باید و نباید محقق اصفهانی براین باور است که مفهومی به نام وجوب اخلاقی و باید و نباید عقلی نداریم ، علامه طباطبایی معتقد است که مفهوم بایداز میان قوه فعاله و اثر آن اخذ می گردد و ااستاد مصباح یزدی مفاهیم الزامی باید و نباید دارای دو کاربر اخباری و انشایی است که كاربرد اخباري آن به معناي ضرورت بالقياس است كه بيان گر رابطه‌ي واقعي افعال اختياري انسان با هدف مطلوب اخلاق مي باشد ولی به نظر می رسدکه نوع رابطه مفاهیم اخلاقی ارزشی حسن و قبح و مفاهیم الزامی باید و نباید به دلیل ارتکازات عرفی ، ناظر به رابطه انسان با فعل خاص اوست، و اگر همراه با اراده باشدنسبت همان ضرورت بالغیر ی است که فعل به لحاظ تعلق اراده فاعل به آن ، واجد می گردد در این صورت ضرورت اخلاقی از نوع ضرورت فلسفی خواهد بود که واقعیات خارجی را توصیف می کند.
آخوند خراسانى، محمد كاظم، دُرر الفوائد فى الحاشيه على الفرائد، چاپ اول، تهران، وزارت ارشاد اسلامى، 1410
آخوند خراسانی ، محمد کاظم ، فوائد الاصول ، تصحیح سید محمد شمس الدین ، تهران ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، ص 1407ق
آخوند خراسانی ، محمد کاظم ، كفايه الاصول، بيروت، آل‌البيت، 1409 ق.
حلی ، حسن بن یوسف ، کشف المراد ، تهران ، مؤسسه نشر اسلامی ، 1407
خواص و همكاران ، فلسفه اخلاق ، قم ، نشر معارف ، 1388
سبحانى، جعفر، حسن و قبح يا پايههاى اخلاق جاودان، با نگارش ربانى گلپايگانى، تهران، مؤسسه امام صادق (ع)، 1381ش.
سبزواري، قطب‌الدين، الخلاصه في علم الكلام، تحقيق رضا مختاري و يعقوب علي گرجي، در: ميراث اسلامي، دفتر اول، به كوشش رسول جعفريان، كتابخانه آيت الله مرعشي نجفي، قم، 1373.
سروش ، عبدالکریم ، دانش و ارزش ، چاپ اول ، تهران ، آسمان ، 1358ش
سروش ، عبدالکریم ، تفرج صنع ، چاپ چهارم ، تهران ، مؤسسه فرهنگی صراط، 1375ش
طباطبايى، محمد حسين، تفسير الميزان، چاپ اول، انتشارات جامعه مدرسين حوزه علميه قم [بى تا].
. طباطبايى، محمد حسين، نهاية الحكمه، تحقيق و تعليق على زارعى سبزوارى، قم، انتشارات جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1417ه .
طباطبايى، محمد حسين، (1388). انسان از آغاز تا انجام. قم. بوستان كتاب.
. طباطبايى، محمد حسين، اصول فلسفه و روش رئاليسم، چاپ افست [بىتا].
غروى اصفهانى، محمد حسين، نهاية الدرايه فى شرح الكفايه، تهران، كتابفروش [بى تا و بى چا]
فیاض لاهیجی ، ملا عبد الرزاق ، گوهرمراد ، تحقیق و تصحیح زین العابدین قربانی ،چاپ اول ، تهران ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، 1372
فیاض لاهیجی ،ملا عبد الرزاق، سرمایه ایمان، تحقیق و تصحیح صادق لاریجانی، تهران ، دانشگاه الزهرا، 1362
قوشچی علی بن محمد ، شرح تجرید الاعتقاد، تصیح محمد حسین زارعی رضایی،قم ، رائد ، 1393
. لاريجانى، صادق، جزوه فلسفه اخلاق، قم، مؤسسه تعليماتى و تحقيقاتى امام صادق عليهالسلام[بىتا].
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی ، فرهنگنامه اصول فقه ، قم ، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، 1389
. مصباح يزدى، محمدتقى، دروس فلسفه اخلاق، چاپ چهارم، تهران، انتشارات اطلاعات، 1373ش.
مصباح یزدی ، محمد تقی ، تعلیقه بر نهایه الحکمه ، تصحیح و تحقیق، عبدالرسول عبودیت، قم ، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ، 1387
. مطهرى، مرتضى، نقدى بر ماركسيسم، چاپ دوم، تهران، انتشارات صدرا، 1377ش.
مطهری ، مرتضی ، شرح مبسوط منظومه ، چاپ اول ، تهران ، انتسارات حکمت ، 1359
. مظفر، محمد رضا، بي تا ، اصول الفقه، 2 جلد، قم، مؤسسه مطبوعاتى اسماعيليان.
. مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قدسسره، فلسفه اخلاق، چاپ اول، 1377ش.
میر شریف ، ایجی ، شرح مواقف ، قم ، الشریف الرضی ، چاپ اول ، افست ، 1325ق.
