تقدم علم قاضی در مقام تعارض با سایر ادله اثبات دعوی با رویکردی بر مبانی فقهی و اخلاقی
الموضوعات :مهدی بهره مند 1 , احمدرضا توکلی 2 , محمدهادی مهدوی 3
1 - حقوق والهیات
2 - گروه الهیات و معارف اسلامی,واحدنجف آباد,دانشگاه آزاد اسلامی ,نجف آباد, ایران.(نویسنده مسوول)
3 - گروه الهیات و معارف اسلامی,واحدنجف آباد,دانشگاه آزاد اسلامی ,نجف آباد, ایران.
الکلمات المفتاحية: تعارض علم قاضی, حجیت علم قاضی, ادله اثبات دعوی, اصول اخلاقی, کشف حقیقت.,
ملخص المقالة :
در این مقاله به بررسی تعارض علم قاضی با سایر ادله اثبات دعوی با رویکردی بر مبانی فقهی و اخلاقی پرداخته شده است و در فرایند این پژوهش، مباحث و مفاهیم اخلاقی، اصولی و فقهی در راستای، تحقق مبانی تحقیق و موضوع، آورده شده و حسب اصول اخلاقی،استدلالات فقهی و قواعد اصولی حجیت علم قاضی را متعرض شده، با این بیان وقتی که دعاوی با ادله ظنی چون اقرار و بینه که کاشفیت ناقص از واقع دارند، قابل اثبات است، پس بطریق اولی علم قاضی که کاشفیت تام از واقع دارد حجت است. لذا در جریان دادرسی و صدور رای، لزوم و ضرورت تحقق اقناع وجدان قاضی برای کشف حقیقت امری اجتناب ناپذیر است، و این اقناع گذشته از موازین قضائی بر موازین اخلاقی چون صبر، تدین، عدالت، مساوات ، استشاره و ... استوار است چرا که فقدان این امور می تواند از موانع حصول علم قاضی در جهت اقناع وجدان وی باشد ، فی المثل قاضی که تشبث به عدالت اخلاقی و اجتماعی ندارد به طریق اولی عدالت قضائی در صدور حکم نخواهد داشت . تقدم علم بر ظن و اولویت علم قاضی نسبت به بینه و امارات، رحجان و تقدم علم قاضی را اثبات نموده است پس از اثبات تقدم علم قاضی بر اساس قواعد اصولی، فقهی و اخلاقی که زیر بنای قضاوت و شان قضاست می تواند به نوآوری و رهگشایی این پژوهش در مقام قضاوت و صدور رای در محاکم به ویژه آنجا که قانونگذار در مقام تعارض ادله سکوت اختیار کرده است پی برد تا قاضی پرونده بتواند با تقدم علم قاضی رای مقتضی را صادر نماید.
قرآن کریم
نهج البلاغه
آخوند خراسانی ، محمد کاظم، 1415، کفایه الاصول، موسسه النشر الاسلامی.
امامی، سید حسن، 1389، حقوق مدنی جلد ششم، انتشارات اسلامیه، تهران.
انصاری، شیخ مرتضی، 1415 هـ ق. القضاء و الشهاده، چاپ اول، موسسه الهادی، قم.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، 1384، ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران.
جمعی از نویسندگان، 1382، ادله اثبات دعاوی کیفری، دانشگاه علوم رضوی، مشهد.
حائری، سید کاظم، بی تا، القضاء فی الفقه الاسلامی، مجمع الفکر الاسلامی، قم
حلبی، ابوالصلاح، 1403 ه ق، الکافی فی الفقه ، مکتبه الامام امیر المومنین ، اصفهان.
حلی، ابن ادریس محمد بن احمد، 1411 هـ. ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، موسسه نشر اسلامی، قم.
حیدری، علینقی، 1388، اصول الاستنباط، ترجمه عباس زراعت، حمید مسجد سرائی، حقوق اسلامی، قم.
خالقی، علی، 1394، آئین دادرسی کیفری، لد دوم، موسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی- تهران.
خمینی، سید روح ا...، 1366، تحریر الوسیله، جلد دوم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
دهخدا، علی اکبر، 1372، لغت نامه دهخدا، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سنگلجی، محمد، 1384، قضاء در اسلام، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
سنهوری، عبدالرزاق، بی تا، الوسیط فی شرح القانون المدنی، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت.
شاملو احمدی، محمد حسین 1380، فرهنگ اصطلاحات، انشارات دادیار، اصفهان.
شعرانی، ابوالحسن، 1373، المدخل الی عذب المنهل، کنگره جهانی تشیعف قم.
شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، بی تا، وسائل الشیعه الی تحصیل الشریعه احیاء التراث العربی، بیروت.
شیخ صدوق، محمد بن بابویه قمی، 1410 هـ. ق، من لایحضره الفقیه، دارالصعب، بیروت.
شیخ طوسی، محمد بن حسن،1317، الخلاف، انتشارات دانشگاه تهران.
شیخ کلینی، محمد بن یعقوب، 1400، الکافی، دارالعصب و دارالتعارف، بیروت.
شهید ثانی، زین الدین نور الدین علی بن جبعی عاملی ،1403 ه ق، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، انتشارات جامعه النجف للدینیه، نجف.
علم الهدی، سید مرتضی، 1402 هـ. ق، انتصار، موسسه نشر الاسلامی، قم.
عمروانی، رحمان، 1390، تعارض ادله اثبات دعوا، انتشارات فکر سازان.
فاضل مقداد، جمال الدین مقداد بن عبدا.... ، 1408 هـ. ق، کنز العرفان، انتشارات دانشگاه تهران.
قمی، محمد حسین، 1379، ایضاح الکفایه ، انشارت نوح، قم.
محقق داماد، سید مصطفی، 1383، مباحثی از اصول فقه، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
محمدی، ابوالحسن، 1388، مبانی استنباط حقوق اسلامی، انتشارات دانشگاه تهران.
مغنیه، محمد جواد، 1404 هـ. ق، فقه الامام جعفر الصادق (ع) انتشارات شهر قدس محمدی، قم.
نجفی اصفهانی، شیخ محمد حسین، بی نا، جواهر الکلام، داردالاحیا لتراث العربی، بیروت.
نراقی، احمد بن محمد مهدی، 1417 هـ .ق ، مستندالشیعه، موسسه آل البیت الاحیاء التراث، بیروت .
نوجوان، علیرضا، 1389، نقش دادرس در اثبات دعوای مدنی، انتشارات جنگل، جاودانه، تهران
هاشمی شاهرودی، سید محمود، 1378، بایسته های فقه جزا، انشارات میزان، تهران
