مطالعه معانی ضمنی و لفظی آیات اخلاق اجتماعی در قرآن کریم
الموضوعات :طاهره حسومی 1 , فاطمه نوشین فرد 2 , ملوک السادات حسینی بهشتی 3 , فهیمه باب الحوائجی 4 , نجلا حریری 5
1 - علوم تربیتی و مشاوره
2 - تهران دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
3 - تهران ایران داک
4 - 3
5 - 1
الکلمات المفتاحية: قرآن کریم, اخلاق اجتماعی, تحلیل محتوا,
ملخص المقالة :
قرآن کریم تنها برنامه زندگی است که سعادت و خوشبختی را برای هر فرد تضمین می‌کند، در این اساسنامه که از سوی خداوند حکیم تنظیم شده، نیازهای ریز و درشت او برای رسیدن به کمال سعادت وخوشبختی مطرح شده است .اسلام با همه عنایتی که به پیشرفت های علمی و صنعتی و زندگی مادی دارد، پیوسته خدا، تقوا، راستی و درستی، اخلاق و ملکات فاضله، اعمال شایسته و پسندیده در درجه اول و سرلوحه اوست در حقیقت یکی از ویژگی‌های قرآن کریم، دارای ظاهر و باطن بودن آن است که تا چندین لایه درونی ادامه می‌یابد، از روش‌های پژوهش مناسب و علمی برای کشف لایه‌های درونی ظواهر آیات قرآن، تحلیل محتوای کیفی کلام است. با توجه به تحقیقات گسترده ی که در حوزه علوم قرآنی صورت گرفته است. مفسران و پژوهشگران قرآنی غالبا آیات اخلاقی قرآن را در سه محور الهی، فردی و اجتماعی طبقه بندی می کنند. بر همین اساس به منظور انجام این پژوهش، محور سوم یعنی آیات اخلاق اجتماعی انتخاب و بر اساس فن تحلیل محتوای مضمونی و بر مبنای واحد آیات و به صورت کمّی و کیفی، جداول تحلیل محتوا تشکیل شد. و سپس مقوله ها و زیر مقوله های هر آیه همراه با بسامد آیات و کلیدواژه های ضمنی و لفظی استخراج شد. دامنه پژوهش 427 آیه از آیات اخلاق اجتماعی است که پس از تفکیک آن از آیات اخلاق الهی با 521 آیه و اخلاق فردی با 345 آیه تحلیل محتوا شد ابزار پژوهش در بخش معانی لفظی قرآن کریم با ترجمه استاد محمدمهدی فولادوند و در بخش کیفی ترجمه تفسیر المیزان مورد استفاده قرار گرفت نتایج پژوهش نشان داد آیات اخلاق اجتماعی دارای 10 مقوله و 89 زیر مقوله می باشد. مقوله ارزش های اسلامی در مورد اموال با 18%، ارزش های اخلاقی در مورد گفت و شنود 13%، حقوق اعضای جامعه 11 %، خانواده 10%، آداب معاشرت 7% ، وفای به عهد7% و عدالت و ظلم 6 % می باشد.تاکید بیشتر قرآن کریم و امر بر انفاق،اطعام فقرا، حفاظت از اموال یتیم،پرداخت زکات و نهی از کم فروشی،تجاوز به مال یتیم و ربا از نشانه توجه متکلم این کلام الهی به حفظ و تحکیم روابط اجتماعی در جامعه اسلامی می باشد.
ایزوتسو،توشیهیکو.1378.مفاهیم اخلاقی – دینی در قرآن مجید.ترجمه فریدون بدره ای.تهران.نشر فرزان روز.
ابن منظور، محمدبن¬مکرم ۱۳۷۵-۱۳۷۴ق. لسان¬العرب، جلد چهارم، بیروت، انتشارات دارالفکر.
پرچم اعظم, فنايي پروين1388. شبکه معنايي اخلاق سيئه در قرآن شبکه معنايي اخلاق سيئه در قرآن، تحقيقات علوم قرآن و حديث : 1388 , دوره 6 , شماره 2 پياپي 12)
جانیپور، محمد ، لطفی، سید مهدی1394. نقش آیات اخلاقی قرآن کریم در تدوین نظام هدایت فردی واجتماعی ،پایان نامه دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع)فصلنامه تحقیقات علوم قرآنی.دوره 12، شماره 2.
جوادی آملی، عبدالله 1385. مبادی اخلاق در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
حسینی‌بهشتی، ملوک السادات 1393. ساختواژه، اصطلاح‌شناسی و مهندسی دانش، ملوک السادات حسینی‌بهشتی. تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران: چاپار.
حسینی بهشتی، سیدمحمد1390. روش برداشت از قرآن. تهران: انتشارات روزبه.
حسینی، موالی.1396 .در محضر خورشید: زندگینامه و دستورالعملهای عرفانی استاد الاساتید عرفان آیت‌الله ملاحسینقلی همدانی، مشهد، انتشارات پریزاد.
دهخدا، علي‌اكبر .۱۳۷۳. لغت‌نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد .1412ق. المفردات فی غریب القرآن، تصحیح صفوان عدنان داودى، بیروت، دار العلم.
سیفعلی یی، فاطمه. .1394. اخلاق اجتماعی کاربردی. قم، مؤسسه بوستان کتاب.
مصباح یزدی، محمدتقی.1380. اخلاق در قرآن، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
طباطبائی، سید محمد حسین .1397ق. المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم.
طباطبائی، سید محمد حسین.1385.ترجمه تفسیرالمیزان، تالیف سیدم‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن طباطبایی ترجمه محمدباقر موسوی همدانی تهران،انتشارات دارالعلم.
عمادی اندانی سمیه و پرچم ؛ اعظم.1395. تحلیل لایه‌های معنایی- اخلاقی محبت در قرآن کریم با توجه به سیاق، فصلنامه پژوهشهای زبان شناختی دوره 5، شماره 2.
قطب محمد، لقمان محمد پور .1379.مفاهیم بنیادی اسلام، ،تهران، نشر احسان.
مجلسی، محمدباقر .1403ق. بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)، به کوشش محمد باقر بهبودی، قم، انتشارات حوزه علمیه.
مکارم شیرازى، ناصر.1377. اخلاق در قرآن، ج 1. قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع).
مکارم شیرازى، ناصر .1374.تفسیر نمونه، قم،انتشارات دارالعلم.
نراقی، محمد مهدی .1366. جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، تهران،انتشارات حکمت.
وارنوک، جفری جیمز .1368. فلسفه اخلاق در عصر حاضر، ترجمه و تعلیق؛ صادق لاریجانی، تهران،مرکز ترجمه و نشر کتاب.
هولمز، رابرت .1385.مبانی فلسفه اخلاق، ترجمه مسعود علیا، تهران، انتشارات ققنوس.
Aldea, F.R. .2013.Emotion recognition and social functioning in children with and without attention deficit hyperactity disorder.Unpublished Doctoral Dissertation. University of Kentucky
Ontario College of Teachers: The ethical standards for the teaching profession. http://www.oeeo.ac (accessed in 2011.
Reeve J and Halusic M..2009.How k 12 teachers can put self - determination theory principles into practice. Theory and Research in Education , (7): 145 - 154.
Rubin, K. H.; Bukowski, W. and Parker, J. .2006. Peer interactions, relationships,and groups. In N. Eisenberg, (Ed.), Handbook of child psychology .6th ed., Social, emotional, and personality development. New York: Wiley.
Ulman Y.I. (2015) Social Ethics. In: ten Have H. (eds) Encyclopedia of Global Bioethics. Springer, Cham
