گونه شناسی ساختارهای فقهی عدالت و ارتباط ساماندار آن با اخلاق صنفی
الموضوعات :مسیب داوری 1 , محمد رسول آهنگران 2 , محمدکاظم رحمان ستایش 3
1 - دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات
2 - دانشگاه تهران - پردیس فارابی
3 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
الکلمات المفتاحية: ارزش اخلاقی, انتخاب آگاهانه, عواطف و احساسات, نهج‌البلاغه, انتخاب عاقلانه,
ملخص المقالة :
عدالت با امتیاز استخراج معانی فقهی متنوع از آن، یکی از پر اهمیت‌ترین و کاربردی‌ترین مفاهیم در فقه امامیه است. مهم‌ترین دیدگاههای فقهی مبین ساختار عدالت مشتمل بر: حسن رفتار ظاهری، ملکۀ راسخ در نفس انسانی، ترک ارتکاب حرام، عدم ظهور فسق در اعمال و پایبندی عملی به پایه‌های دین است که با چالش‌ها و ثمرات فقهی معتنابهی مواجه است که تحلیل هر یک از آنهابه سه عنصر اساسیِ حسن ظاهر، نحوۀ عملکرد یا رسوخ ملکۀ عدالت بر می‌گردد. برآیند معانی مذکور و استقراء تام در متون فقه امامیه معنایی نوین از عدالت موسوم به «قدر متیقّن» عدالت را به ذهن متبادر می‌سازد که پاسخگوی چالش‌های درونی و بیرونی اقوال فقهاء خواهد بود. تحلیل و پاسخ هر یک در مقاله حاضر به تفصیل تبیین شده است.
1. قرآن کریم.
الف. کتابنامه
2. ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق) (1409ق). من لا یحضره الفقیه، مترجم: علی اکبر غفاری، چاپ اول، تهران، نشر صدوق.
3. ابن قدامه، موفق الدین عبدالله ابن احمد (1405). المغنی، داراحیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
4. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، دار صادر.
5. اصفهانى، حسين بن محمد راغب(1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، محقق/ مصحح: صفوان عدنان داودى، موضوع: لغتنامه، چاپ اول، لبنان- سوريه، دار العلم- الدار الشامية.
6. انصاری، شیخ مرتضی بن محمد امین (1410ق). کتاب المکاسب(المحشّی) (17جلدی)، چاپ سوم، قم، مؤسسه مطبوعاتی دار الکتاب.
7. -----،--------- (1374ش). کتاب المکاسب، قم، انتشارات دهاقانی.
8. -----،---------(1415ق)، کتاب المکاسب، چاپ اول، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
9. بحرانى، محمد (1429ه ق). سند العروة الوثقى- كتاب النكاح، فقه استدلالى، قم، مكتبة فدك، چاپ: اول.
10. بحرالعلوم، سید محمد بن محمد تقی(1403ق). بلغة الفقیه، چاپ چهارم، تهران، منشورات مکتبة الصادق.
11. بستانی، فؤاد افرام (1375ش). فرهنگ ابجدی، چاپ دوم، تهران، انتشارات اسلامی.
12. جزیری، عبدالرحمن (1406). الفقه علی المذاهب الاربعة، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث.
13. جوهرى، اسماعيل بن حماد(1410 ه ق). الصحاح- تاج اللغة و صحاح العربية، محقق/ مصحح: احمد عبد الغفور عطار، موضوع: لغتنامه، بيروت- لبنان‌دار العلم للملايين، چاپ اول.
14. حکیم، سید محسن(بی تا). نهج الفقاهة. قم، انتشارات 22بهمن.
15. حلّی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1423ق). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
16. ---، ---------(1414ق). تذکرة الفقهاء، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
17. ---،---(1420ق: 1378ش). تحریر الاحکام الشرعیه، قم، موسسه امام صادق، چاپ اول.
18. -----،----- (1418ق). قواعد الاحکام، قم، موسسة النشر الاسلامی.
19. -----،----- (1413ق). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
20. سبحانی تبریزی، جعفر (1412 ق). الالهیات علی هدی الکتاب و السنة، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، چاپ دوم.
21. طباطبائی حکیم، سید محسن(1416ق)، مستمسک العروة الوثقی(4 جلدی)، چاپ اول، قم، مؤسسة دار التفسیر.
22. طوسی، ابوجعفر، محمدبن حسن(1414ق). امالی (یک جلدی)، چاپ اول، قم، دار الثقافة.
23. ----،-----،-------(1387ق). المبسوط فی فقه الامامیة، چاپ سوم، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
24. ----،-----،------ (1375ق). الاقتصاد الهادی إلی طریق الرشاد، چاپ اول، تهران، انتشارات کتابخانه جامع چهل ستون.
25. ----،------،-----(1407ق). الخلاف، (6جلدی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
26. فیض کاشانی، ملا محسن(1425ق). الشافی فی العقائد و الاخلاق و الاحکام، چاپ اول، قم، انتشارات دار اللوح المحفوظ.
27. کاتوزیان، امیر ناصر(1382ش). فلسفه حقوق (تمامی جلدها)، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.
28. ماوردی، ابوالحسن (1966م). الاحکام السلطانیة، مصر، قاهره، مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
29. مرعشی شوشتری، سید محمد حسن(1427ق). دیدگاههای نو در حقوق(دو جلدی) چاپ دوم، تهران، نشر میزان.
30. محقق داماد، مصطفی(1382ش). قواعد فقه(4جلدی)، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
31. مکارم شیرازی، ناصر(1424ق). کتاب النکاح(للمکارم)(6جلدی)، چاپ اول، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب.
32. ---، ----- (1428ق). احکام بانوان، چاپ یازدهم، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن
ابی طالب
33. منتظری نجف آبادی، حسینعلی (1429ق). مجازات های اسلامی و حقوق بشر (در یک جلد)، چاپ اول، قم، انتشارات ارغوان دانش.
34. موسوی بجنوردی، سید حسن (1419ق). القواعد الفقهیة، چاپ اول، قم، نشر الهادی.
35. موسوی خمینی، سید روح الله (1422ق). استفتاءات(امام خمینی)، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم.
36. نجفی گیلانی، میرزا حبیب الله (1311ق). کتاب الإجارة(للمیرزا حبیب الله) (در یک جلد)، بی چا، نامعلوم.
37. نجفی، محمد حسن(صاحب جواهر) (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (43 جلدی)، مصحح- محقق: عباس قوچانی- علی آخوندی، چاپ هفتم، بیروت – لبنان، دار إحیاء التراث العربی.
38. واثقی راد، محمدحسین(1371ش)، اخلاق و تربیت اسلامی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
ب) مقالات
39. دیلمی، احمد و منیژه خدادادپور(1387ش)، «سوء استفاده از حق ریاست شوهر در منع اشتغال همسر»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات زنان، سال ششم، شماره2، پائیز.
