روش¬شناسی استخراج و استنباط صحیح از آموزه¬های اسلامی برای دریافت راهبردهای طراحی بر مبنای اصول اخلاقی و ایمانی (نمونه موردی: طراحی مسکن اسلامی)
الموضوعات :حامد حیاتی 1 , احمد امین پور 2 , رامین مدنی 3
1 - 0
2 - استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
3 - 0
الکلمات المفتاحية: استنباط, معماری اسلامی, آموزه¬, های اسلامی, مسکن,
ملخص المقالة :
چيستي و چگونگي شهر و مسکن اسلامي در آموزه هاي اسلامي نيازمند تعمق و تتبع وسيع و استنباط صحیح در منابع ارائه كننده اين آموزه هاست. از آن جایی که آموزه های اسلامی بر فضاهای زیستی از جمله مسکن تأثیر بسیار مفید و مثبتی دارد لذا مطالعه و تحقیق در این رابطه حائز اهمیت است. با اينكه اصول اسلام، حقايقي است ثابت و تغييرناپذير كه براي همه زمانها وضع شده، ولي فروع زياد بوده و اجتهاد ضرورت دارد. يعني در هر عصر و زماني به افراد متخصص نياز است تا اصول اسلامي را با مسائل متغيري كه در زمان پيش مي آيد تطبيق داده و معين نمايند كه اين مسائل وارد بر چه اصولي است، بديهي است اصولی كه در مورد مسكن وضع شده از اين قاعده مستثني نبوده و بايد بازشناسي و با شرع و شرايط زمان انطباق داده شود. آموزه های اسلامی ارائه شده در قرآن مجید و کلام معصومین راهبردهای مفهومی و عملی مشخصی را به صورت اصولی فرا زمانی و فرا مکانی ارائه داده، که به شرط رعایت اصول خاص و استنباط صحیح، قابل بهره برداری هستند،. این پژوهش بر آن است که روش شناسی استخراج و استنباط صحیح از آموزه های اسلامی را برای دریافت راهبردهای طراحی مسکن تبیین نماید. روش تحقیق این پژوهش، روشی ترکیبی (مرکّب از تحلیل محتوای کیفی و استدلال منطقی) است که با استفاده از این روش و با استناد به آموزه های نقلیِ مکتب اسلام، نکات نغزی برای استنباط صحیح از آموزه های اسلامی برای کاربست آنها در طراحی معماری مسکن بیان شده است، که این خود قدمی رو به جلو در راستای تحقّق معماری اصیل اسلامی باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که اصلی ترین عوامل شکل دهنده ی "مسکن اسلامی" در سه گروه اصلی قابل طبقه بندی هستند که ملوحظ داشتن توأمان و منطقی آنها منجر به ظهور "مسکن اسلامی" خواهد شد. اولین عامل "ایمان اهل شهر" یا اصول ایمانی آنهاست که از آن به "فضای فکری" تعبیر می کنیم. عامل دوم "اصول عملی و اخلاقی" اسلام است که از آن به فضای رفتاری تعبیر می کنیم و سومین عامل کالبد مسکن است که از آن به "فضای عینی" تعبیر می کنیم. این کالبد توسط انسان (فضای فکری) و با رفتار اسلامی (عمل و اخلاق اسلامی)، که تبیین کننده ی ارتباط انسان با جهان خارج (اعم از جامعه و محیط مصنوع و طبیعت) است، منجر به ایجاد فضا و محیطی می شود که در عین حالی که از اصول اسلامی نشأت گرفته اند، به این اصول اشاره دارند و انسان را در مسلمان زیستن کمک می کنند..
1. قرآن کریم.
2. انصاری، شیخ مرتضی (1419 ق)، فوائد الاصول (رسائل)، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
3. امین¬پور، احمد، مدنی، رامین، حیاتی، حامد (1394)، بازشناسی مفاهیم مسکن و سکونت براساس آموزه¬های اسلامی، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 40، ص 47-60.
4. امین¬پور، احمد، مدنی، رامین، حیاتی، حامد (1396)، بررسی چگونگی تجلی آموزه¬های اسلامی در کالبد مسکن سنتی، نمونه موردی: اقلیم گرم و خشک ایران، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 48.
5. بمانیان، محمد¬رضا، عظیمی، فاطمه (1389)، انعکاس معانی منبعث از جهان¬بینی اسلامی در طراحی معماری، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 2.
6. بمانیان، محمد¬رضا و همکاران (1392)، بازشناسی هویت دینی در مسکن سنتی، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
7. حر عاملی، محمد بن حسن (1376)، فصول المهمه فی اصول الائمه، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا، قم.
8. رضایی اصفهانی، محمد علی (1390)، درسنامه روشهای تفسیر قرآن،، پژوهشگاه بین المللی المصطفی.
9. ستاری ساربانقلی، حسن (1390)، سطح بندی شهر در کلام پیامبر، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 3، ص 47-55.
10. شاکر، محمد کاظم (1388)، در طریق استنباط از قرآن، مجله صحیفه مبین، شماره 18.
11. طباطبایی، سید محمد حسین (1381)، المیزان فی تفسیر القران، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، انتشارات اسلامی، قم.
12. عقیق، بخشایشی (1371)، طبقات مفسرین شیعه، قم، نوید اسلام.
13. علوی مهر، حسین (1381)، روش¬ها و گرایش¬های تفسیری، انتشارات اسوه.
14. علی آبادی، محمد (1384)، بحثی در تبیین بعضی از اصول ساختاری مسکن از دیدگاه اسلام.
15. عیاشی، محمد بن مسعود (320 ق)، تفسیر عیاشی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیة.
16. مطهری، مرتضی (1386)، مجموعه آثار، جلد سوم، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات صدرا.
17. نازی دیزجی، سجاد، محسن وفامهر و احمد رضا کشتکار قلانی (1389)، اخلاق در معماری، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال پنجم، شماره¬های 3 و 4، صص 114-105.
18. نقی¬زاده، محمد (1377)، صفات شهر اسلامی در متون اسلامی، نشریه هنرهای زیبا، شماره 5 و4، 47-61.
19. نقی¬زاده، محمد (1379)، رابطه هویت «سنت معماری ایران» با «مدرنیسم» و «نوگرایی». نشریه هنرهای زیبا، شماره 7، ص 79-91.
20. نقی¬زاده، محمد (1387)، شهر و معماری اسلامی (تجلیات و عینیات)، انتشارات مانی، اصفهان، چاپ اول.
21. نقی¬زاده، محمد (1389)، ملاحظات فرهنگی در شکل دهی به نماهای شهری با تکیه بر ساختار نماهای شهری ایرانی در دوران اسلامی، نشریه علمی و پژوهشی هویت شهر، سال پنجم، شماره 7، ص 61-74.
22. نقی¬زاده، محمد (1391)، تآملی در شناخت مبانی مسکن اسلامی ایرانی، هنر، شماره 170، 38-54.
23. نقره¬کار، عبدالحمید (1391)، تحقق¬پذیری هویت در آثار معماری، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره هفتم، ص 5-12.
