بررسی پیوند «ارزش اخلاقی» با «انتخاب آگاهانه» در دیدگاه نهج‌البلاغه
الموضوعات :
محسن جوادی
1
,
فاطمه مرضیه حسینی کاشانی
2
1 - قم
2 - قم
الکلمات المفتاحية: ارزش اخلاقی, انتخاب آگاهانه, عواطف و احساسات, نهج‌البلاغه, انتخاب عاقلانه.,
ملخص المقالة :
کتاب شریف نهج‌البلاغه، گنجینة اخلاقی ِمکتب اسلام است و تبیین «چیستی ارزش اخلاقی» از منظرِ آن، در ارائه نظریه اخلاقی اسلام، راهگشاست. ازآنجاکه ارزش اخلاقی از مقولة معقولات ثانیه فلسفی است که تعریف آن به جنس و فصل ممکن نیست، از راه‌های کشف هویت آن، بررسی پیوند ارزش اخلاقی با امور مختلفی همچون خود فعل، نتیجه فعل، نیت فاعل و انتخاب آگاهانه یا غیرآگاهانه اوست؛ ازاین‌رو از پرسش‌های مهم در این زمینه، آن است که «ارزش اخلاقی چه ارتباطی با انتخاب آگاهانه شخص دارد»؟ با کنکاش در جملات اخلاقی نهج‌البلاغه، این نتیجه به دست آمد که در دیدگاه نهج‌البلاغه هرچند تأثیر عاطفه در ارزش اخلاقی منتفی نیست و امام عواطف و احساساتی را تحسین یا تقبیح کرده است و گاه، نقشی برای عاطفه در ارزشمندی افعال قائل شده است، اما محوریت با عقل است و عاطفه، زمانی به ارزش اخلاقیِ فعل کمک می‌کند که تحت سیطرة عقل باشد
1. ابن ابی الحدید، عزالدین ابو حامد، (1337 ش). شرح نهج‌البلاغه، تصحیح: ابوالفضل ابراهیم، قم، کتابخانه عمومی آیة الله مرعشی نجفی، چ اول، جلد 20. (نرم‌افزار دانشنامه علوی)
2. بحرانی، میثم بن علی بن میثم، (1362 ش). شرحنهجالبلاغة، بی جا، دفتر نشر الکتاب، چ دوم،ج5. (نرم‌افزار دانشنامه علوی)
3. بهشتی، محمد، (1387 ش). مبانی تربیت از دیدگاه قرآن، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ اول.
4. تمیمی آمدی، عبد الواحد، (1337 ش ). غررالحکم و درر الکلم، ترجمه: محمدعلی انصاری قمی، بی‌جا، چ هشتم، ج1و2.(نرم‌افزار دانشنامه علوی)
5. جمعی از مؤلفان، (1370 ش). روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، بی چا، ج2.
6. خوانساری، جمال‌الدین محمد، (1366 ش). شرح غررالحكم و درر الکلم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ چهارم، ج1و3. (نرم‌افزار دانشنامه علوی)
7. شوشتری، محمدتقی، (1376 ش). بهجالصباغة في شرحنهجالبلاغة، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر، چ اول، ج 14. (نرم‌افزار دانشنامه علوی)
8. طباطبايي، محمدحسين، (1417 ق). الميزان في تفسير القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسين حوزه علميه قم، بی چا، ج12. (نرم‌افزار جامع التفاسیر)
9. فيومى، احمد بن محمد، (1414 ق). المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى، مؤسسه دارالهجرة، چ دوم. (نرم‌افزار قاموس النور)
10. کاشف الغطاء، هادی، (بی تا). مستدركنهجالبلاغة، بیروت، مكتبةالاندلس، بی چا.(نرم‌افزار دانشنامه علوی)
11. مصباح یزدی، محمدتقی، (1376ش) معارف قرآن، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام‌خمینی، بی چا.
12. مصطفوی، حسن، (1430 ق). التحقيق فى كلمات القرآن الكريم، بيروت- قاهره- لندن، دار الكتب العلمية- مركز نشر آثار علامه مصطفوي، چ سوم، ج1. (نرم‌افزار قاموس النور)
13. معین، محمد، (1371 ش). فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر، چ هشتم.
14. مغنیه، محمدجواد، (1358 ش). فيظلالنهجالبلاغة، بیروت، دارالعلمللملايين، چ سوم، ج4. (نرم‌افزار دانشنامه علوی)
15. موسوی، سید صادق، (1376 ش)، تمامنهجالبلاغة، تهران، موسسهامامصاحبالزمان (عج)، چ اول، ج5. (نرم‌افزار دانشنامه علوی)
16. موسوی، سید عباس، (1376 ش)، شرحنهجالبلاغة، بیروت، دارالرسولالاكرم-دارالمحجةالبيضاء. چ اول، ج5.(نرم‌افزار دانشنامه علوی)
17. هاشمی خوئی، حبیب‌الله، (1358 ش)، منهاج البراعه فی شرح نهج‌البلاغه، تهران، مكتبةالاسلامية، چ چهارم، ج 21. (نرم‌افزار دانشنامه علوی)
18. سلحشوری، احمد و یوسف زاده، محمدرضا، (1390 ش). جایگاه عقل و عاطفه در تربیت اخلاقی، دو فصلنامه تربیت اسلامی، ش 12.
