اتانازی و تفاوت فقهی، اخلاقی دو نوع فعال و انفعالی آن
الموضوعات :ماریه سید قریشی 1 , محمد مهدی سلطانی 2
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: اتانازی فعال, اتانازی منفعل, تفاوت فقهی, تفاوت اخلاقی. ,
ملخص المقالة :
اتانازي انواعی دارد که از حیث اخلاقی و فقهی از یکدیگر متفاوت اند. تمایز دو نوع عمده آن، یعنی اتانازي فعال و منفعل، این است که در نوع اول، بیمار لاعلاج و با رنج زیاد را بدون امید به بهبودي می کشیم، اما در دومی، درمان او را رها می کنیم تا بمیرد. تحلیل و ارزیابی این تقسیم و تمایز، می تواند پاسخگو به این پرسش مهم و کلیدی باشد که آیا وانهادن برای مرگ نیز از لحاظ فقهی-اخلاقی مانند کشتن است؟ بسیاری از فلاسفه اخلاق این دو نوع را از حیث اخلاقی مانند هم می دانند یا اینکه گاهی حتی اتانازی منفعل را غیراخلاقی تر از نوع فعال آن می دانند؛ لکن در این مقاله با بررسی و برجسته کردن تفاوت و تمایز این دو نوعِ عمده اتانازی، مشخص می شود که از حیث اخلاقی و فقهی هیچ گاه نمی توانند با هم یکسان باشند؛ بلکه همان طور که در قسم فعال، حرمت و غیراخلاقی بودن آن روشن است، در قسم منفعل نیز، عدم حرمت آن روشن می-شود؛ و در موارد لاعلاجی که هیچ امیدی به بهبودی فرد بیمار نیست و بیماری او روز به روز در حال پیشرفت است، دیگر هیچ ضرورت اخلاقی و تکلیف شرعی ای به عهده پزشک و یا حتی شخص بیمار نیست تا بخواهد روند پیشرفت بیماری را کاهش داد و یا شخص را بیشتر زنده نگه داشت.
1. قرآن کریم، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.
2. افضلي، محمد علي و مرزبند، رحمت اله؛(1393)، "اتانازي در تاريخ پزشكي در غرب و جهان اسلام"، مجله دین و سلامت، دوره دوم، شماره1.
3. انصاری،محمد علی؛(1384)، "قتل از روی ترحم"، فصلنامه فقه اهل بيت، شماره 4.
4. آقابابایی، ناصر و حاتمی، جواد؛(1390)، "بررسی آموزه اثر دوگانه و نقش قصد در قضاوت اخلاقی"، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره¬ی چهارم-شماره 3.
5. آقابابایی، ناصر و دیگران؛(1390)، "نقش ویژگی¬هاي فردي و الگوي قضاوت در نگرش به اتانازي"، مجله پرستاري مراقبت ویژه، شماره4.
6. آقابابایی، ناصر؛(1390)، "تبيين موضوع و تحليل اخلاقي اتانازي"، معرفت اخلاقی، سال سوم؛ شماره9.
7. آقابابایی، ناصر؛(1390)، "معماي واگن و تلویحات آن براي اتانازي فعال و غیرفعال"، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره¬ی چهارم، شماره2.
8. آل شیخ مبارک، قیس بن محمد؛(1377)، حقوق و مسئولیت پزشکی در آیین اسلام، ترجمه محمود عباسی، تهران:حقوقی، چاپ اول.
9. پارساپور، علیرضا و دیگران؛(1387)، "اتانازي، تبیین موضوع و تحلیل اخلاقی"، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره¬ی اول، شماره4.
10. پورجواهری، سید علی؛(1384)، "اتانازی یا مرگ از روی ترحم از منظر دینی"، پژوهش¬های فقه و حقوق اسلامی، شماره3.
11. جواهری، حسن؛(1385)، بحوث فی الفقه المعاصر، بیروت: دارالذخائر، چاپ اول.
12. حکمت پور، داود؛ استفتاء از آیت الله سید علی خامنه¬ای به شماره 1/17160، مجله دانشگاه اسلامی شماره12،
13. صانعی، یوسف؛(1380)، استفتائات پزشکی، قم: میثم تمار، چاپ چهارم.
14. عباسی، محمود؛(1378)، مجموعه مقالات حقوقی پزشکی، تهران: انتشارات حقوقی، چاپ اول.
15. عزیزی، مریم؛(1387)، "نگاهی به تاریخچه اتانازی تا پایان جنگ جهانی دوم"، مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی-دانشگاه علوم پزشکی تهران، هفته نامه سپید.
16. علمی،(1999م) قتل الرحمه السلوک الطبی، المغرب، چاپ اول.
17. عوده، عبدالقادر؛(1373)، التشریع الجنائی الاسلامی، ترجمه قربان¬نیا و منصوری و الفت، تهران: میزان.
18. قانون مجازات اسلامی، سال1392.
19. کرمی، خدا بخش؛(1381)، مرگ آسان و راحت!؟ ، تهران: دفتر نشر معارف، چاپ اول.
20. مطهری، مرتضی؛(1373)، عدل الهی، تهران:صدرا، چاپ هفتم.
21. موحدي، محمد جواد و گلزار اصفهانی، مژگان؛(1389)، "بررسی سقط جنین بر اساس نظریه اثر دوگانه"، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره¬ی سوم، شماره2.
22. موسوی خمینی، روح اله؛(1402ق)، تحریر الوسیله، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه، چاپ دوم.
23. نجفی، محمدحسن؛(1981م)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت:دارالتراث العربی، چاپ هفتم.
24. Ardelt، M.، (2003)، Physician-Assisted Death، In C. D. Bryant (Ed.)، Handbook of death and dying.
25. Bülow، H. H.، et al. (2008)، The world’s major religions’ points of view on end-of-life decisions in the intensive care unit، Intensive Care Med.
26. Curzer Howard J. (1998)، Ethical Theory and Moral Problems، (ed) Canada، Wadsworth Publishing Company.
27. Haidt، J، (2001)، The emotional dog and its rational tail: A social intuitionist approach to moral judgment، Psychological Review.
28. Haidt، J.، (2004)، The Emotional Dog Gets Mistaken for a Possum. Review of General Psychology.
29. Ho، R.، (1998)، Assessing attitudes toward euthanasia: an analysis of the subcategorical approach to right to die issues، Personality and Individual Differences.
30. Hoche A، Binding K. (2012)، Allowing the Destruction of Life unworthy of Life. (No place) Suzeteo Enterprises.
31. Horsfall، S. et al. (2001)، Views of euthanasia from an east Texas university، The Social Science Journal.
32. Merriam-Webster، (2007)، Incorporated، Merriam Webster’s collegiate dictionary، Tehran، Daneshyar.
33. Mishara، B. L.، Euthanasia، In R. Kastenbaum (2003)، Macmillan Encyclopedia of Death and Dying، pp 267-273، New York، Macmillan.
34. Moll، J.، et al. (2005)، The neural basis of human moral cognition. Nature Reviews Neuroscience.
35. Moreland، J. P. (1988)، James Rachels and the active euthanasia debate، Journal of the Evangelical Theological Society.
36. Rachels، J. (1975)، Active and passive euthanasia، The New England Journal of Medicine.
37. Rachels، J. (2001)، Killing and Letting Die، In L. Becker & C. Becker (Eds.)، Encyclopedia of Ethics.
38. Rea Black V. (2006)، Active and passive euthanasia: A case for moral symmetry.
39. Rogers، J. R. (1996)، Assessing right to die attitudes: a conceptually guided measurement model، Journal of Social Issues.
40. Simpson، J. A. & Weiner، E. S. C. (1989)، The Oxford English Dictionary، Vol، 5.
41. Webster's New World Dictionary: (1982).
White James E، (1997)، Contemporary Moral Problems، (ed). New York، West Publishing Company.
