نقش ساختار کالبدی مساجد معاصر در ارتقای سرمایه اجتماعی مطالعه موردی : مسجد جامع ولی عصر شهر تهران
الموضوعات :احسان قربانی 1 , محمود تیموری 2
1 - دانشگاه ازاد اسلامی واحد اراک
2 - دانشکده معماری و شهرسازی – دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
الکلمات المفتاحية: سرمایه اجتماعی, ساختار کالبدی, مساجد معاصر, مسجد جامع ولی‌عصر تهران ,
ملخص المقالة :
سرمایه‌ی اجتماعی در بطن روابط اجتماعی شکل می‌یابد و ساخته می‌شود ، نهاد ِ مقدس مسجد نقش مؤثری را در انسجام و همبستگی بین افراد بازی می‌کند که در شکل‌گیری تعهد و تعاون بین افراد حاضر در مسجد اثرگذار است. مقاله‌ی حاضر باهدف شناسایی اثرگذاری شاخص‌های ارتقای سرمایه اجتماعی بر ساختار کالبدی مساجد معاصر مطالعه موردی : مسجد ولی‌عصر در دستور کار قرارگرفته است. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و روش آن، توصیفی-تحلیلی است. در این فرایند، متناسب با داده‌های موردنیاز پژوهش، از روش کتابخانه‌ای و منابع مرجع استفاده شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه عمومی از بین 375 نفر مورد پرسش قرار گرفت و پرسشنامه تخصصی و طیف لیکرت پنج گزینه‌ای(خیلی کم تا خیلی زیاد) بود. دسته اول شامل متخصصان و مدیران شهری است که به تعداد 50 نفر به‌صورت تصادفی ساده انتخاب‌شده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده از تکنیک دیمتل شاخص‌های مانند حس تعلق به مسجد،(15.17) تعهد به سازمان‌های داوطلبانه،(14.94) مشارکت در امور مذهبی و جشن‌ها،(14.58)، وجود فضاهای دسته‌جمعی در مسجد،(14.58) ، در جایگاه‌های اول تا سوم واقع‌شده‌اند و عامل‌هایی که مثبت هستند بیانگر میزان اثرگذاری آن‌ها است. دراین‌بین، شاخص‌هایی مانند تصور از ارزش‌های مشترک ،دسترسی مناسب به امکانات و تسهیلات مسجد، وجود فضاهای دسته‌جمعی در مسجد، حس تعلق به مسجد، وجود مکان فراغت در مسجد، مشارکت در امور مذهبی و جشن‌ها در جایگاه‌های نخست واقع‌شده‌اند.
1) پوراحمد، احمد، وفایی، ابوذر،(1393)،«مقایسه ی تطبیقی ساختار شهر اسلامی با شهر غربی(با تأکید بر نظریه ی شهر ماکس وبر)»،فصلنامه مطالعات شهر ایرانی – اسلامی ،دوره – شماره 18 ، صص 12-5.
2) حمژه نژاد، مهدی، عربی، مائده،(1393)،«بررسی اصالت اسلامی ایرانی در مساجد نوگرای معاصر؛ مطالعه موردی: طرح مسجد چهارراه ولی عصر تهران»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره - شماره 15 ، صص 61-42.
3) حاجی ابراهیمی زرگر، اکبر،(1386)، راهنمای معماری مسجد،انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی، دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران،صص 222-207.
4) حق پرست، فرزین، قلیزاده، فرزانه،(1396)،«بررسی تطبیقی رفتار حرارتی پوسته خارجی مساجد سنتی و معاصر در شهر تبریز» ، دو فصلنامه فرهنگ ِ معماری و شهرسازی اسلامی ، دوره 3 ، شماره 2 ، صص 20-1.
5) خدایی، زهرا، تقوایی، علی اکبر،(1390)،«شخصیت شناسی شهر اسلامی ؛ با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی»،فصلنامه مطالعات شهر ایرانی – اسلامی ،دوره 2 ، شماره 5،صص 113-103.
6) شاهرودی کلور، مرضیه، تقی پور، ملیحه، گریست، فائزه،(1399)،« سنجش تطبیقی مولفه های حس مکان در عناصر کالبدی مساجد سنتی و معاصر شیراز مورد پژوهی مسجد حاج علی ، مسجد مشیرالملک ،مسجد الرجا و مسجد دانشگاه»،فصلنامه اندیشه ی معماری ، نشریه ی علمی ، دوره 4 ، شماره هشت، پاییز و زمستان،صص 54-40.
7) شیانی، ملیحه، احمدپور، خسرو،(1396)،«رابطه بین سرمایه ی اجتماعی و هویت اجتماعی شهروندان رشت»،فصلنامه ی علمی پژوهشی رفاه اجتماعی ، دوره 17، پاییز، شماره 66 ، صص 289-255.
8) متولی صدرالدین، شیخ اعظمی ، علی ،(1392)،«سیر تحول فضاهای شهری سنتی در شهرهای ایرانی – اسلامی؛قبل از مدرنیسم تا پست مدرن»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی – اسلامی، دوره – شماره 14 ،صص 62-51.
9) مهدوی نژاد، محمدجواد مشایخی، محمد و بهرامی، منیره،(۱۳۹۳)، «الگوهای طراحی مسجد در معماری معاصر» ، فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی، دوره 2، شماره 4 ،صص 15-1.
10) مشهدی زاده دهاقانی، ناصر،(1392)،تحلیلی از ویژگی های برنامه ریزی شهری در ایران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، تهران،
11) محمدی ری شهری، محمد (۱۳۸۶):فرهنگنامه مسجد، ترجمه مرتضی خوش نسب، قم، انتشارات دار الحدیث.
12) مهدوی نژاد، محمدجواد، مشایخی، محمد،(1389)،«بایسته های طراحی مسجد بر مبنای کارکردهای فرهنگی – اجتماعی»،فصلنامه آرمانشهر،دوره 2،شماره 5،صص 78-66.
13) موسوی مقدم، سید محمد، محمدی ، مروت،(1395)،«بررسی نقش مسجد در افزایش سرمایه ی اجتماعی براساس نماگرهای اصلی آن در قرآن و حدیث»، فصلنامه مدیریت سرمایه اجتماعی ، دوره 3 ، شماره 1 ، صص 162-139
14) Rudolfs ,Cimdins, Skinkis ,Peteris, Usca, Maija, 2015, QUALITIES AND INDICATORS FOR SOCIAL CAPITAL ASSESSMENT, International Conference “ECONOMIC SCIENCE FOR RURAL DEVELOPMENT, 38.
15) Cetin, Dilek, 2010, Formal and informal social capital as determinants of European entrepreneurship and their role in explaining entrepreneurship among women and immigrants, Institute for Prospective Technological Studies (IPTS), Joint Research Centre (JRC), European Commission, Seville, Spain.
16) Nikkhah, Hedayat, 2014, the Study of Social Capital and Its Impact on Social Participation: Bandar Abbas, Iran, Mediterranean Journal of Social Sciences, 5(23).
17) Labun, Alona, Wittek ,Rafael, (2014),»Structural Holes«, Network Data Collected via Web (book), published by Springer, 05 October 2014
18) Maness, Michael, (2017), »A Theory of Strong Ties, Weak Ties, and Activity Behavior: Leisure Activity Variety and Frequency«, January Transportation Research Record Journal of the Transportation Research Board, 2665(1):pp 30-39
19) Machalek, Richard W. Martin, Michael, (2015), »Sociobiology and Sociology: A New Synthesis«, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition), December 2015,pp 10-20
20) Qi, Xiaoying, (2018), »Social Capital, The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Social Theory«, Publisher: London: Wiley Blackwell, Pp. 2125-2127
21) Burt ,Ronald S., Hogarth, Robin M, Michaud, Claude, (2000), »the social capital of French and American managers«, Organization Science, Vol. 11, No. 2.
22) Mcgrath,R,Sparks, JrW.L, (2005), »The Importance of Building Social Capital«, Quality Progress,pp : 38-2
23) Schuller,T,Theisens,H,(2010),»Networks and Communities of Knowledge«, International Encyclopedia of Education (Third Edition), December 2010
24) Ring, J.K., Peredo, A.M. and Chrisman, J.J. (2010) ‘Business networks and economic development in rural communities in the United States’, Entrepreneurship Theory and Practice, Vol. 34, No. 1, pp.171–195.
25) Heidari, H., & Rostami, F. (2012). Survey of relationship between social capital and
organization entrepreneurship (Case study: Agricultural organization of Sonqhur
County). Annals of Biological Research, 3(7), 3192-3199.
26) Suzuki, E., Takao, S., Subramanian, SV., Kumatsu, H., Doi, H., & ،Kawachi, I. (2010). Does low work place social capital have detrimental effect on worker’s health? Social science and Medicine,vol.9, 70, 1367-1372.
27) Cetin, Dilek, 2016, Formal and Informal Social Capital as Determinants of Male and Female Entrepreneurship in Europe, Journal of The Faculty of Economics and Administrative Sciences, 6(1(.
