اندیشه‌شناسی سیاسی نظریة توسعة انسانی و استخراج دلالت های سیاستی آن در حوزة آموزش عالی
الموضوعات :الهام حبیبی 1 , عباس منوچهری 2 , طاهره میرعمادی 3 , رضا مهدی 4
1 - پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
2 - دانشگاه تربیت مدرس
3 - سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران
4 - پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
الکلمات المفتاحية: توسعه رویکرد قابلیت ها آموزش عالی روایت دلالتی روش‌شناسی دلالت‌پژوهی,
ملخص المقالة :
چیرگی انگارة توسعه به مثابه رشد اقتصادی، مهم ترین کارکرد نهاد آموزش -عالی را تشکیل سرمایة انسانی برای دستیابی به غایت رشد اقتصادی در نظر گرفته است. اما شکست تجربی این ایده و ظهور نظریه های انتقادی و جایگزین، ضرورت بازتعریف نقش نهاد های کلیدی -از جمله نهاد آموزش عالی- در روند توسعه را بیش از پیش برجسته و نمایان ساخته اند. هدف از این مقاله، اندیشه-شناسی سیاسی نظریة توسعة انسانی و استخراج دلالت های سیاستی آن در سامان بخشی حوزة آموزش عالی است. بر این اساس از نظریة روایت دلالتی به -عنوان چارچوب مفهومی و روش شناسی دلالت پژوهی استفاده شده است. یافته-های این مقاله حاکی از آن است که نظریة توسعة انسانی به پشتوانة اندیشة سیاسی حاکم بر رویکرد قابلیت ها، با فراتر رفتن از دو گانة فرد و اجتماع، ساختار و عاملیت، ارزش و حقیقت، خیر خصوصی و خیر عمومی و یا دولت و بازار، بر نقش مکملی و تکمیلی این عوامل در طراحی و ارزیابی جامعة خوب متمرکز بوده است. در نهایت کاربست این اندیشة جامع و فراگیر در سامان بخشی جامعة آموزش عالی، علاوه بر مشارکت نهاد آموزش عالی در رشد اقتصادی، بر دیگر کارکرد های کلیدی و مغفول ماندة این نهاد همچون تقویت آزادی، دموکراسی و عدالت اجتماعی در روند توسعه تأکید و توجه کرده است.
دانایی فرد، حسن (1395) «روش¬شناسی مطالعات دلالت¬پژوهی در علوم اجتماعی و انسانی: بنیان¬ها، تعاریف، اهمیت، رویکرد¬ها و مراحل اجرا»،فصلنامه روش¬شناسی علوم انسانی،دورة بیست و دوم، شمارة 86، صص39-71.
دلانتی، جرارد (1386) دانش در چالش: دانشگاه در جامعه دانایی، ترجمه علی بختیاری¬زاده، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
سن، آمارتیا (1383) توسعه یعنی آزادی، ترجمة محمدسعید نوری نائینی، تهران، نشرنی.
مظفری¬نیا، مهدی (1395) اندیشه¬شناسی برنامه¬های توسعه در ایران: برنامه اول تا پنجم بعد از انقلاب (رساله دوره دکتری رشته علوم سیاسی، گرایش¬ اندیشه¬های سیاسی، با راهنمایی دکتر عباس منوچهری)، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
منوچهری، عباس (1395) فراسوی رنج و رؤیا: روایتی دلالتی- پارادایمی از تفکر سیاسی، جلد 1، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام با همکاری مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
مؤمنی، فرشاد و مینو امینی میلانی (1390) «توانمندی و توسعة پایدار در برنامة سوم و چهارم توسعة ایران با رویکرد آمارتیا سن»، فصلنامة رفاه اجتماعی، دوره یازدهم، شمارة 42، صص37-66.
Alexander, John (2016) Capabilities and Social Justice: The Political Philosophy of Amartya Sen and Martha Nussbaum, New York, Routledge.
Boni, Aljendra & Walker, Melani (2013) Universities and Human Development: A NewImaginary for the University of the XXI Century. Abingdon: Routledge.
-------------------------------------(2016) Universities and Global Human Development: Theoretical and empirical insights for social change, New York, Routledge.
Croker, David (2008) Ethics of Global Development: Agency, Capability & Deliberative Democracy, Cambridge, Cambridge University Press.
Crocker, David and Robeyns, Ingrid (2010) Capability and Agency. In Morris CW (ed.) Amartya Sen. Cambridge: Cambridge University Press, pp. 60–90.
Deneulin, Severine (2006) The Capability Approach and the Praxis of Development, New York, Palgrave Macmilian.
Deneulin, Severine & De Herdt, Tom (2007) Individual freedoms as relational experiences - Guest editors' introduction, Journal of Human Development and Capabilities, volume 8, No.2, pp.179-184.doi: 10.1080/14649880701370960.
Goerne, Alexander (2010) The Capability Approach in Social Policy Analysis: Yet Another Concept? REC-WP Working Papers on the Reconciliation of Work and Welfare in Europe, Available at: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1616210.
Knutsson, Beniamin (2009) The Intellectual History of Development: Towards Widening Repertoire, Perspectives, No.13, School of Global Studies, Göteborg University, Retrieved from: http://www.globalstudies.gu.se/digitalAssets/1272/1272997_Perspectives_13.pdf.
Little, Angela (1999) Development and Education: Cultural and economic analysis. In F.E Leach & A.W. Little. Education, Cultures, and Economics (pp.3-32). New York: Falmer Press.
Marginson, Simon (2016) Higher education and the common good, Australia, Melbourne University Publishing.
McCowan, Tristan & Elaine Unterhalter (2013) Education, citizenship and deliberativedemocracy: Sen’s Capability Perspective. In: Zimenkova, Tatjana and Hedtke, Reinhold, (eds.) Education for civic and political participation. New York, Routledge, pp. 135-154.
Nussbaum, Marta (2000) Women and Human Development: The Capabilities approach, Cambridge, Cambridge University Press.
---------------------- (2003) Cultivating Humanity: A Classical Defense of Reform in Liberal Education, Seventh printing, United States of America, Harvard University Press.
---------------------- (2010) Not for Profit: Why Democracy Needs the Humanities, United States of America, Prinston University Press.
Ransome, Paul (2011) Qualitative pedagogy versus Instrumentalism: The antinomies of Higher Education Teaching and Learning in the UK, Higher Education Quarterly, volume 65, No. 2, pp. 206-223. doi: 10.1111/j.1468-2273.2010.00478.x.
Robeyns, Ingrid (2005) The Capability Approach: a theoretical survey, Journal of Human Development, Volume 6, No.1, pp. 93-117.
------------------- (2012) Capability ethics. In H. LaFollette & I. Persson (eds.), The Blackwell Guide to Ethical Theory, (second edition), New York, Blackwells.
Sandefur, Timothy (2008) Individualism, political and ethical. In R. Hamowy (Ed.), The encyclopedia of libertarianism, Thousand Oaks, CA, Sage Publications, pp. 242-243.
Sen, Amartya (1977) Rational fools: A Critique of the Behavioral Foundations of Economic Theory, Journal of Philosophy and Public Affairs, Volume 6, No. 4, pp.317-344.
----------------- (1982) The Right not to be Hungry. In Contemporary Philosophy: A new Survey, Volume 2, The Hague, Martinus Nijhoff Publishers, pp. 343-360.
----------------- (1984) Resources, Values and Development, Cambridge, Harvard University Press.
----------------- (1985) "Well-being, agency and freedom: The Dewey lectures 1984", The Journal of Philosophy, Volume 82, No.4, pp.169–22.
----------------- (1987) On Ethics and Economics, Blackwell, Oxford.
-----------------(1992) Inequality reexamined, Cambridge, Harvard university press.
------------------- (1999a) Development as Freedom, Oxford, Oxford University Press.
----------------- (1999b) "Democracy as a Universal Value", Journal of Democracy, Volume10, No.3, pp 3-17.
------------------ (2008) "The idea of justice", Journal of Human Development, Volume 9, No.3, pp 331–42.
Walker, Melani (2009) Appendix 1: Teaching the human development and capability approach: some pedagogical implications. In an Introduction to the Human Development and Capability Approach, edited by S. Deneulin and L. Shahani, London, Earthscan, pp. 240-43.
